Category: Agjërimi

MUNDËSI E PASTËR

Ata që punojnë me ndërrime dhe nëpër rajone të izoluara, kanë mundësi të madhe për agjërim vullnetar. Kur janë në ndërrim të natës, e kanë më lehtë gjatë ditës të agjërojnë, sepse pushojnë dhe flenë. Kështu e kishte zakon një punëtor i cili tregon se i agjëronte gjashtë ditët e Shevalit, tri ditët për çdo muaj etj. gjatë javëve kur ishte në ndërrimin e natës.

AGJËRIMI I DITËVE TË BARDHA

Pëlqehet të agjërohen për çdo muaj dita e 13-të, e 14-të dhe e 15-të e muajve hënorë, duke u mbështetur në hadithin e Ebu Dherrit h, i cili tregon: “Na urdhëroi Pejgamberi ﷺ t’i agjërojmë gjatë muajit tri ditët e bardha.”^[1] E kanë marrë emrin ditët e bardha shkaku i dritës që del nga hëna e plotë e cila e ndriçon qiellin gjatë natës. Hëna në ato net shfaqet e plotë, duket e qartë dhe me dritë që e zbardhon natën e, pasi drita i përfshin ato net, i përshtatet rastit që ato ditë të përfshihen me adhurim.

AGJËRIMI I TRI DITËVE NË ÇDO MUAJ

Pejgamberi ﷺ e porositi Ebu Hurejrën h t’i agjëronte për çdo muaj nga tri ditë.

Kur duhet të agjërohen këto ditë? A detyrohet të agjërohen të pandara?

Përgjigjja: “Lejohet të agjërohen rresht njëra pas tjetrës, apo të ndara kurdo brenda muajit.”

U pyet Aisha i nëse Pejgamberi ﷺ i agjëronte tri ditë për çdo muaj. U përgjigj: “Po.” E i thanë: “Cilat ditë brenda muajit i agjëronte?” U tha: “Nuk ua vinte mendjen se cilave ditë të muajit t’i agjërojë.”^[2]

Pejgamberi ﷺ thoshte: “Agjërimi i tri ditëve në çdo muaj është njëlloj sikur të ketë agjëruar tërë vitin.”^[3]

I porositi disa sahabë t’i agjëronin nga tri ditë, prej tyre, Ebu Hurejrën, Kehmes el-Hilalin, Ebu Dherin, Abdullah ibn Amrin, Ebu Derdanë dhe Umu Selemen j.

Pëlqehet që agjërimi i këtyre tri ditëve të jetë në ditët e bardha. Ibn Uthejmini, Allahu e mëshiroftë, ka thënë: “Pejgamberi ﷺ lajmëroi se agjërimi i tri ditëve në çdo muaj është njëlloj sikur të ketë agjëruar tërë vitin, mirëpo më e mira është që agjërimi i tyre të bëhet në ditët e bardha.”^[4]

Shpresohet për atë i cili i agjëron këto ditë me nijet për gjashtë ditët e Shevalit, t’i shkruhen atij dy shpërblime.

Po qe se dëshiron këto tri ditë t’i agjërojë në ditët e bardha (d.m.th. në ditën e 13-të, të 14-të dhe të 15-të të muajve hënorë), mirëpo ditën e 13-të të muajit Dhulhixhe nuk mundet ta agjërojë për shkak se është prej ditëve të Teshrikut (dita e 4-të e Kurban Bajramit). Dijetari, Ibn Bazi, Allahu e mëshiroftë, për këtë thotë: “Mund të agjërohet dita e 14-të dhe e 15-të e muajve hënorë e, nëse do ta agjërojë të 16-tën apo ndonjë ditë tjetër të muajit të Dhulhixhes që t’i plotësojë tri ditë, nuk është problem, kjo është më e mirë.^[5]

AGJËRIMI NË DITËN E XHUMA

Ka ardhur ndalesë që dita e xhuma të veçohet me agjërim, përveç kur asaj dite i shtohet një ditë para apo mbrapa, apo ai i cili e ka zakon të agjërojë një ditë po dhe një ditë jo, apo ai i cili i agjëron tri ditët e bardha, apo e agjëron ditën e Arafatit (apo ditën e Ashurës) dhe agjërimi i këtyre ditëve bie në ditën e xhuma.^[6]

Po ashtu “i lejohet myslimanit në ditën e xhuma t’i agjërojë ditët e mbetura nga Ramazani, qoftë edhe nëse e veçon xhumanë me agjërim.”^[7]

Ai që agjëron në ditën e xhuma, pa e agjëruar një ditë para, pra ditën e enjte, duhet që agjërimit të ditës së xhuma t’ia shtojë agjërimin e ditës së shtunë dhe kështu t’i ikën ndalesës që e xhumaja të veçohet me agjërim, sepse Pejgamberi ﷺ i tha nënës së besimtarëve Xhuvejrije bint El-Harith i, e cila kishte agjëruar në ditën e xhuma: “Dje a mbajte agjërim?” – Iu përgjigj: “Jo.” – Pejgamberi ﷺ i tha: “E ditën e nesërme a do të agjërosh?” – Iu përgjigj: “Jo.” – “Atëherë mos agjëro as sot.” – i tha Pejgamberi ﷺ. ^[8]

GRUAJA DHE AGJËRIMI VULLNETAR

Nuk i lejohet gruas të agjërojë nafile si gjashtë ditët e Shevalit etj. pa lejen e burrit të saj, duke u mbështetur në hadithin: “Nuk i lejohet gruas të agjërojë (agjërim vullnetar) duke qenë burri i saj i pranishëm (në shtëpi apo në vend), pa lejen e tij.”^[9] Kjo, për shkak se haku ndaj burrit është më i madh se agjërimi vullnetar.

Nëse ka filluar të agjërojë nafile pa lejen e tij dhe ai e urdhëron ta prishë agjërimin, duhet t’i bindet atij.

Nëse burri e lejon të agjërojë e më pas e ndërron vendimin dhe kërkon prej saj ta prishë agjërimin, duhet t’i bindet edhe në këtë rast.

Gruaja që burrin e saj nuk e ka të pranishëm, mund të agjërojë pa lejen e tij.

Ndërsa, për sa i përket kompensimit të ditëve të mbetura, nëse hapësira është e gjerë (d.m.th. ka kohë për t’i kompensuar), nuk lejohet të agjërojë pa lejen e tij, por, nëse nuk ka hapësirë dhe koha është e ngushtë për t’i kompensuar ditët e mbetura nga Ramazani, p.sh., nëse është në muajin Shaban, në dhjetëshin e fundit të tij dhe ajo i ka dhjetë ditë të paagjëruara, në këtë rast agjëron pa marrë leje prej tij.^[10]

AGJËRIMI NË MUAJIN MUHARREM

Muaji Muharrem^[11] e ka marrë këtë emër nga fakti se bën pjesë në muajt e shenjtë^[12], duke e vërtetuar në këtë formë shenjtërinë e tij.

Pejgamberi ﷺ tha: “Agjërimi më i mirë pas atij të muajit Ramazan është agjërimi në muajin e Allahut, muajin Muharrem.”^[13] Dedikimi i muajit si muaj i Allahut është në shenjë nderimi dhe madhështie, gjë që aludon në vlerën dhe madhështinë e tij si muaj. Pëlqehet të agjërohet sa më shpesh gjatë këtij muaji.

Hasen Basriu, Allahu e mëshiroftë, tha: “Allahu e filloi vitin me një muaj të shenjtë dhe e përfundoi me një muaj të shenjtë, andaj tek Allahu, pas muajit Ramazan, nuk ka muaj më të mirë brenda vitit se muaji Muharrem.”^[14]

Fjalët e Pejgamberit ﷺ në hadith: “Agjërimi më i mirë pas atij të muajit Ramazan është agjërimi në muajin e Allahut, muajin Muharrem”:

Sqarojnë se muaji Muharrem është muaji më i mirë pas muajit Ramazan.

Ia dedikoi Vetes muajin Muharrem si “muaji i Allahut” në shenjë nderimi dhe madhështie të agjërohet në të.

Më mirë është të mos agjërohet krejt muaji, duke u bazuar në fjalën e Aishes i: “Nuk e kam parë Pejgamberin ﷺ  që e ka agjëruar ndonjë muaj plotësisht përveç Ramazanit.”^[15] Megjithatë, nëse e agjëron, nuk është problem.

Ditët më të mira të muajit Muharrem janë dhjetëshi i parë.^[16]

AGJËRIMI I ASHURËS^[17]

Pejgamberi ﷺ tha: “Për agjërimin e ditës së Ashurës, shpresoj që Allahu të m’i shlyejë gjynahet e vitit që kaloi.”^[18]

Agjërimin e plotë të Ashurës agjëruesi e merr kur nijetin e bën natën (d.m.th. deri në kohën e imsakut). Ngritja në syfyr llogaritet bërje e nijetit.

Lejohet të agjërohet Ashura veç në ditën e dhjetë, megjithatë atij që i ka ikur mundësia t’ia shtojë ditës së dhjetë një ditë para, pra ditën e nëntë të Muharremit, pëlqehet ta agjërojë ditën e njëmbëdhjetë të Muharremit. Kështu i kundërshton hebrenjtë dhe e merr shpërblimin.

Më e mirë për udhëtarin është ta agjërojë këtë ditë përderisa nuk ndien vështirësi.

Sahabët i kalitnin fëmijët e tyre ta agjëronin  ditën e Ashurës dhe kur ata ndienin uri, i mashtronin me lodra.

Lejohet të veçohet dita e dhjetë e Muharremit me agjërim, por më mirë është t’i bashkëngjitet një ditë para. Agjërimi i ditës së nëntë dhe të dhjetë është më i mirë se agjërimi i ditës së dhjetë dhe të njëmbëdhjetë, sepse Pejgamberi ﷺ tha: “Nëse jam gjallë vitin që vjen, do ta agjëroj ditën e nëntë.”^[19] Kur i bashkëngjitet dita e nëntë ditës së dhjetë, kështu i kundërshton hebrenjtë dhe është më e sigurt për ta qëlluar ditën e Ashurës.

Myslimani e mbron veten duke bërë vepra që ia shlyejnë gjynahet, si: agjërimi i Ramazanit, i ditës së Ashurës, i ditës së Arafatit, marrja e abdesit, falja e namazit, xhumaja, përputhja e aminit të namazfalësit me aminin e melekëve (pasi ta lexojë suren Fatiha në namaz).

Këto vepra i shlyejnë mëkatet e vogla e, nëse ato njeriu nuk i ka, atëherë shpresohet t’i lehtësohen mëkatet e mëdha. E, nëse ato nuk i ka, atëherë i rriten gradat dhe i shtohen të mirat.^[20]

Dita e Ashurës është ditë madhështore nga ditët e Allahut, ashtu siç erdhi në hadith^[21], ndërsa Allahu thotë: “… Dhe përkujtojua atyre ditët e Allahut….” (Ibrahim: 5).

Agjërimi i ditës së saj i shlyen mëkatet e vitit të kaluar. Të përbashkët me agjërimin e ditës së Arafatit e ka shlyerjen e mëkateve, saqë me agjërimin e këtyre dy ditëve, pastrimi nga mëkatet bëhet më i fortë dhe i rriten shkallët besimtarit më lart.

Agjërimi i ditës së Ashurës ka qenë i patjetërsueshëm para se të detyrohet agjërimi i muajit Ramazan, e më pas u bë i pëlqyeshëm.

Në këtë ditë Allahu e shpëtoi Musain dhe popullin e tij dhe e fundosi në det faraonin dhe popullin e tij. Kjo ndodhi na kujton me disa gjëra:

– Allahu i shpëton të dashurit, besimtarë e vepërmirë që e kanë frikë Allahun.

– Sado umeti të jetë i dobët, mos u dëshpëro, por mbështetu në Allahun dhe bëj sabër.

– Zullumqarëve u vjen fundi.

– Allahu me bujarinë e Tij për një vepër të vogël (agjërimin e një dite), fal shumë (shlyen mëkatet e një viti).

Ibn Abasi h përcjell se Pejgamberi ﷺ kur erdhi në Medine i gjeti hebrenjtë duke e agjëruar ditën e Ashurës dhe u tha: “Çfarë është kjo ditë që ju po e agjëroni?” I thanë: “Kjo ditë është madhështore, Allahu në të e shpëtoi Musain dhe popullin e tij nga armiku i tyre dhe Musai këtë ditë e agjëroi në shenjë falënderimi dhe po e agjërojmë edhe ne.” Pejgamberi ﷺ tha: “Ne kemi më shumë të drejtë dhe jemi më meritorë për Musain sesa ju.”; kështu që Pejgamberi ﷺ e agjëroi këtë ditë dhe urdhëroi të agjërohet.”^[22]

Hadithi tregon se për begatinë e shpëtimit, Allahu u falënderua me agjërim të kësaj dite, ndërsa Pejgamberi ﷺ nuk la që hebrenjtë të veçohen në këtë ditë me mirësi, por i kundërshtoi duke ia shtuar (ditës së dhjetë) një ditë para me agjërim.

Dita e Ashurës është ditë madhështore ku Allahu e shpëtoi Musain n nga faraoni, armiku i tij. Hadithi: “Ne kemi më shumë të drejtë dhe jemi më meritorë për Musain sesa ju”; tregon se myslimani është më meritor t’i do të gjithë të dërguarit e Allahut, të besojë në ta, t’ua respektojë pozitën dhe t’i urrejë armiqtë e tyre: “Ne nuk bëjmë dallim mes asnjërit prej të dërguarve të Tij…” (El-Bekare: 285). Ndërsa, kush i dallon duke besuar në disa prej tyre e duke i mohuar disa të tjerë, apo beson në ndonjërin prej tyre, por nuk e ndjek rrugën e tij, nuk ka të drejtë të lidhet me të apo të flasë në emër të tij.

Hadithi: “Mos e veçoni me agjërim ditën e xhuma nga ditët e tjera, përveç nëse ndonjëri nga ju agjëron dhe agjërimi i tij përputhet me këtë ditë”^[23]; tregon që urrehet të veçohet xhumaja me agjërim. Ndërsa, nëse dita e Ashurës bie në ditën e xhuma, nuk ka pengesë dhe nuk urrehet që kjo ditë të veçohet me agjërim. Myslimani e agjëron me qëllim të Ashurës, sepse është ditë që ligjërohet agjërimi i saj, e jo se është ditë e xhuma.

Pamjet që i transmetojnë disa kanale televizive me rastin e ditës së Ashurës ku shohim njerëz që veprojnë gjëra të ndryshme (rrahje të vetvetes me shpulla dhe vajtime), që Islami nuk urdhëron në to, por ato janë risi në fe dhe kjo na bën ta falënderojmë Allahun për udhëzimin tonë në sunet. E jona është të mundohemi të pakësojmë nga ato veprime të ndaluara, duke ua mësuar njerëzve fenë e Allahut dhe sunetin.

Secili hadith që transmetohet prej Pejgamberit ﷺ për vlerën e lyerjes së syve, e ngjyrosjes, e pastrimit, e vizitës së varrezave etj. në ditën e Ashurës, është i pavërtetë dhe gënjeshtër.

Asnjë hadith ku përmendet vlera e ditës së Ashurës, nuk është i saktë. Hadithet e vetme të sakta janë ato ku përmendet agjërimi, shlyerja e mëkateve të një viti dhe shpëtimi i Musait dhe popullit të tij nga faraoni. Vlera dhe madhështia e këtyre haditheve na mjaftojnë.

Hadithi: “Ai që tregohet zemërgjerë me familjen e tij në ditën e Ashurës, Allahu do t’i japë me bollëk gjatë tërë vitit”, nuk është i vërtetë.^[24]

A lejohet t’i jepet përparësi agjërimit vullnetar para atij farz, si: kompensimi i ditëve të mbetura etj.? Dijetarët kanë përmendur disa mendime, por më mirë dhe shpërblim më të madh ka nëse i jepet përparësi agjërimit farz. Gruaja që e ka pasur nijet ta agjërojë ditën e Ashurës, por i kanë ardhur menstruacionet, shpresohet ta marrë shpërblimin e agjërimit, “sepse po të mos ishte pengesa e menstruacioneve, nijeti i saj ka qenë i sinqertë të agjërojë. Njeriu kur e bën nijetin për vepër të mirë dhe i merr shkaqet, por, ndërkohë, në mes të tij dhe arritjes deri tek ajo vepër, del ndonjë pengesë të cilën nuk mund ta largojë, atij i shkruhet shpërblimi sikur ta kishte bërë atë vepër.”^[25]

Gruaja që e ka zakon ta agjërojë ditën e Ashurës, mirëpo e pengon ndonjë arsye apo sëmundja të agjërojë, shpresohet të marrë shpërblimin sikur të atij që agjëron. Ajo shpërblehet vendosmërinë dhe për keqardhjen që e ndien në zemër që po i ikën ky adhurim. Le të mundohet ta kompensojë këtë dhembje sadopak duke qenë në shërbimin e agjëruesve nga familjarët e saj.

Po qe se ndonjëri e agjëron ditën e Ashurës në ditën e xhuma (dhe nuk i shton ditë para apo pas) për shkak se Ashura i bie në ditën e xhuma, agjërimi i tij është në rregull. Ndalesa është që xhumaja të synohet që të veçohet me agjërim. Megjithatë, nëse ia shton agjërimit të Ashurës, që bie në ditën e xhuma, ditën e shtunë, do të ishte më mirë.

AGJËRIMI NË MUAJIN SHABAN

Usame ibn Zejd h thotë se e pyeta Pejgamberin ﷺ dhe i thashë: “O i Dërguar i Allahut! Nuk të kam parë të agjërosh ndonjë muaj tjetër sikurse e agjëron muajin Shaban?”  Pejgamberi ﷺ u përgjigj: “Muaji Shaban është muaj të cilin njerëzit e anashkalojnë, ngase është në mes të muajit Rexheb dhe Ramazan. Ky është muaj që ngriten veprat te Zoti i botëve dhe unë dëshiroj që të më ngriten veprat duke qenë me agjërim.”^[26]

Janë tri lloje të ngritjes dhe prezantimit të veprave tek Allahu: ngritja ditore, javore dhe vjetore.

Lloji i parë: Ngritja ditore; për çdo ditë veprat ngrihen dy herë, një herë brenda natës dhe një herë brenda ditës. Vepra e ditës ngrihet në fund të ditës, kurse vepra e natës në fund të natës.

Lloji i dytë: Prezantimi javor; dy herë brenda javës prezantohen veprat, ditën e hënë dhe ditën e enjte.

Lloji i tretë: Ngritja vjetore; veprat e një viti ngrihen përnjëherë në muajin Shaban.

Është edhe një ngritje tjetër e veprave, ajo e pasvdekjes. Kur të vijë exheli, veprat e jetës në tërësi ngrihen dhe prezantohen para Allahut dhe me këtë mbyllen edhe fletushkat e veprave. Ky është prezantimi i fundit.

Hadithin “Kur të plotësohet gjysma e Shabanit, mos agjëroni pas asaj dite”^[27], shumica e dijetarëve e dobësojnë e disa të tjerë e vlerësojnë të saktë.

Qëllimi i hadithit është se ndalohet të fillohet me agjërim pasi të plotësohet gjysma e Shabanit, ndërsa ai që e ka agjëruar shumicën e muajit, ia ka qëlluar sunetit.^[28]

Lejohet të agjërohet pasi të plotësohet gjysma e muajit Shaban:

Ai që ka agjëruar në gjysmën e parë.

Ai që e ka traditë të agjërojë vullnetarisht, si ditën e hënë dhe të enjte.

Ai që duhet t’i kompensojnë ditët e mbetura nga Ramazani i kaluar, apo ka ndonjë zotim apo shpagim.

AGJËRIMI NË DHJETË DITËT E DHULHIXHES

Agjërimi i dhjetë ditëve të Dhulhixhes për atë që ka ditë të paagjëruara nga Ramazani i fundit:

Ai që ka ditë të mbetura të paagjëruara, e ka për obligim të fillojë me to para se të fillojë me agjërim vullnetar, sepse farzi është më i rëndësishëm se vepra nafile. Ky është mendimi më i saktë i dijetarëve.^[29]

Ai që ka ditë të paagjëruara, duhet të nxitojë të fillojë me agjërimin e tyre, në vend se të fillojë me agjërimin e nafileve. Kështu e kryen borxhin gjatë këtyre ditëve me vlerë.

AGJËRIMI NË DITËN E ARAFATIT

Agjërimi i ditës së Arafatit i shlyen mëkatet e dy viteve. Agjërimi në ditën e Kurban Bajramit dhe në tri ditët pas tij (d.m.th. në ditët e Teshrikut) është i ndaluar dhe ai që e agjëron, bën mëkat. Këtu bën përjashtim haxhiu që nuk ka mundësi të bëjë el-hedjin (kurbanin)^[30].

Allahu thotë: “Zoti yt krijon ç’të dojë dhe zgjedh …” (El-Kasas: 68); “përqendrimi në Islam bëhet vetëm me nënshtrime dhe bindje.”^[31]

Agjërimi i një dite i fshin mëkatet e më shumë se shtatëqind ditëve (pra, të dy viteve). Pejgamberi ﷺ tha: “Agjërimi i ditës së Arafatit, shpresoj dhe llogaris që Allahu t’i shlyejë mëkatet e vitit që kaloi dhe vitit të ardhshëm”.^[32]

Imam Neveviu, Allahu e mëshiroftë, ka thënë: “I shlyen për dy vjet mëkatet e atij që e agjëron.”^[33]

Sa thesar i vërtetë dhe mundësi e madhe. Pasha Allahun, nuk mund të barazohet me asnjë shumë!

Udhëtarit, përderisa nuk gjen vështirësi ta agjërojë ditën e Arafatit gjatë udhëtimit të tij, i lejohet të agjërojë.

Atë që e pengon ndonjë arsye e shëndoshë ta agjërojë ditën e Arafatit, si i sëmuri, gruaja me menstruacione apo gjidhënësja, dhe nga tradita e tyre ka qenë ta agjërojë ditën e Arafatit për çdo vit, ai apo ajo do të shpërblehet sipas nijetit dhe nga pamundësia e agjërimit të kësaj dite, le të përkujdeset të veprojë vepra të tjera bamirësie dhe nga ato që ia shlyejnë mëkatet.

Më e mira dhe më e përsosura tek agjërimi vullnetar i përcaktuar, ku në të bën pjesë edhe agjërimi i ditës së Arafatit, është që nijeti për agjërim të bëhet natën me qëllim që shpërblimi të jetë i plotë dhe jo i mangët dhe me ngritjen për syfyr llogaritet se është bërë nijeti.

Sahabët kujdeseshin për agjërimin e fëmijëve të tyre në ditët e mëdha në vlerë sikurse dita e Arafatit, që të mësohen me adhurim dhe respektim të riteve.

Dijetari, Ibn Bazi, Allahu e mëshiroftë, thoshte: “Nëse dita e Arafatit bie në ditën e xhuma, nuk ka pengesë dhe nuk urrehet që kjo ditë të veçohet me agjërim. Myslimani në këtë rast e agjëron të xhumanë si ditë Arafati, e jo se është ditë xhumaje…”^[34]

Po qe se ia bashkëngjit edhe ditën e enjte, do të ishte më mirë, duke e pasur faktin që dita e enjte në këtë rast i bie të jetë, 8 Dhulhixhe, prej dhjetëshit të parë të Dhulhixhes, që janë ditë më vlerë.

Gruas që i ka mbetur ndonjë ditë e Ramazanit pa agjëruar dhe ditën e Arafatit e agjëron me nijet kompensimi të ditës së humbur të Ramazanit, agjërimi i saj pranohet si kompensim dhe shpresohet ta marrë shpërblimin e agjërimit të Arafatit^[35]. E njëjta gjë vlen edhe për agjërimin e ditës së Ashurës, nëse agjërohet me nijet kompensimi.^[36]

DITËT E TESHRIKUT

Pejgamberi ﷺ thotë: “Agjërimi në ditët e Teshrikut nuk lejohet, përveçse për haxhiun që nuk ka mundësi të bëjë el-hedjin (kurbanin)^[37].”^[38]

Ditët e Teshrikut, dita e 11-të, e 12-të dhe e 13-të e Dhulhixhes, janë tri ditët që vijnë pas ditës së Kurban Bajramit. Ndryshe quhen edhe si ditët e Minës, ngase në këto ditë haxhilerët qëndrojnë në Mina dhe njashtu janë ditë të gjuajtjes së guralecëve në Xhemarat.

Shumica e dijetarëve nuk e lejojnë agjërimin e këtyre ditëve, qoftë agjërim vullnetar apo kompensim të ditëve të humbura apo shkaku i zotimit dhe, sipas tyre, ai që i agjëron ditët e Teshrikut, agjërimi i tij është i pavlefshëm.

Ditët e Teshrikut janë ditë feste dhe nuk lejohet të agjërohen. Pejgamberi ﷺ ndaloi që këto ditë të agjërohen dhe tha: “Ditët e Teshrikut janë ditë ngrënieje, pirjeje dhe përmendjeje të Allahut.”^[39]

Hadithi na e bën të qartë se me ngrënie dhe pirje në ditët e Bajramit, myslimani ndihmohet për ta përmendur dhe adhuruar Allahun. Kështu bëhet falënderimi i plotë për begatitë, ndërsa ai që i përdor begatitë e Allahut për t’i mëkatuar Atij, vetëm se i mohoi ato, e pas kësaj Allahu mund t’ia zhdukë ato.

VEÇIMI I DITËS SË FUNDIT TË VITIT ME AGJËRIM

Të veçohet dita e fundit e vitit (hënor) me adhurim si me agjërim apo namaz është risi në fe.

Nuk lejohet thënia: Përfundoje vitin me agjërim.

 

Dr.Muhamed Salih el-Munexhid

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

Pjesë nga libri: “Zahireja e agjëruesit”

 

[1] Nesaiu (2422), shejh Albani e vlerësoi të mirë.

[2] Muslimi (1160).

[3] Buhariu dhe Muslimi prej hadithit të Abdullah ibn Amru k

[4] Fetava Ibn Uthejmin (20/11).

[5] Fetava Ibn Baz (15/380).

[6] Fet’hul Barij (4/347).

[7] Fetava el-Lexhnetu ed-Daime (10/347).

[8] Buhariu (1986).

[9] Buhariu dhe Muslimi prej hadithit të Ebu Hurejrës h.

[10] Sherh Rijadu es-Salihin, Ibn Uthejmin (3/641).

[11] Muaji Muharrem është muaji i parë hixhri dhe është muaji i fundit nga muajt e shenjtë. (sh.p.)

[12] Muajt e shenjtë janë katër: Dhulkade, Dhulhixhe, Muharrem dhe Rexheb. Këta muaj janë me shumë vlerë dhe të bekuar dhe në ta ndalohet rreptësisht lufta. Muaji i parë prej katër muajve të shenjtë është muaji Rexheb, kurse i fundit është Muharrem, edhe pse në kalendarin hixhri në radhitje muaji Rexheb është i shtati, kurse Muharrem është i pari. (sh.p).

[13] Muslimi (1163).

[14] Lataiful Mearif, Ibn Rexheb (fq. 36).

[15] Buhariu dhe Muslimi.

[16] Lataiful Mearif (fq. 35).

[17] Dita e Ashurës bie në ditën e dhjetë të muajit Muharrem, të këtij mendimi janë shumica e dijetarëve të mëhershëm dhe bashkëkohorë, në këtë aludojnë hadithet, këtë kuptim e përmban vetë fjala (Ashura) dhe kjo është e njohur te dijetarët e gjuhës. Ashura është emër islam dhe si emër nuk është njohur në periudhën para Islamit. (Burimi: Muaji Muharrem – Dr. Salih el Munexhid) (sh.p.)

[18] Muslimi (1162).

[19] Muslimi (1134).

[20] Sherh Nevevij ala Muslim (3/113).

[21] Hadithi: “Ashura është ditë nga ditët e Allahut.” Shënon Muslimi (1892).

[22] Buhariu (3943), Muslimi (1130).

[23] Muslimi (1144).

[24] El-Menar el-Munif (fq. 11-112), Silsiletu el-Ehadith ed-Daife (6724).

[25] Fetava nurun ala ed-derb, Ibn Uthejmin (11/2).

[26] Nesaiu (2357), shejh Albani e vlerësoi si të mirë në es-Sahiha (1898).

[27] Ebu Davudi (2337), Tirmidhiu (738), Ibn Maxhe (1651).

[28] Fetava Ibn Baz (2357), shejh Albani e vlerësoi të mirë.

[29] Fetava Ibn Baz (15/395).

[30] Haxhiu që haxhin e ka Temetu apo Kiran (dy lloje të haxhit) dhe nuk ka mundësi të therë kurban. (sh.p.)

[31] El-Akide et-Tahavije (fq.43).

[32] Muslimi (1162).

[33] Sherh Nevevij ala Muslim (8/51).

[34] Fetava Ibn Baz (51/414).

[35] Por, ajo më e mira është që kompensimi i ditëve të humbura të Ramazanit të bëhet jashtë ditës së Arafatit, njëkohësisht, ta agjërojë ditën e Arafatit me nijet agjërimi vullnetar, e më pas t’i agjërojë ditët e humbura të Ramazanit dhe kështu të bashkojë në mes të dy mirësive, mirësisë së kompensimit dhe mirësisë së agjërimit të ditës së Arafatit. (Shih: Fetava el-Lexhnetu ed-Daime (10/398).) (sh.p.)

[36] Fetava Nurun ala ed-Derb, Ibn Uthejmin (2/11).

[37] Haxhiu që haxhin e ka Temetu apo Kiran (dy lloje të haxhit) dhe nuk ka mundësi të therë kurban. (sh.p.)

[38] Buhariu (1998), prej hadithit të Ibn Omerit dhe Aishes j.

[39] Ebu Davudi (2813), Nesaiu (4230), prej hadithit të Aishes i, Albani e saktësoi.

1. Zekati i fitrit bën pjesë në adhurimet dhe veprat e mëdha që myslimanin e afrojnë tek Allahu, kjo për shkak të lidhshmërisë që e ka zekati i fitrit me agjërimin e Ramazanit, të cilin Allahu ia dedikoi vetes në shenjë nderimi dhe madhështie.
2. Zekati i fitrit është lëmoshë që detyrohet të jepet me mbarimin e agjërimit të Ramazanit, dhe fjala ‘zekat’ iu shtua fjalës ‘fitër’, sepse ndërprerja e agjërimit u bë shkak që të jepet zekati.
3. Zekati i fitrit u detyrua për dy shkaqe:

Shkaku i parë: Të jetë për agjëruesin pastrim nga gabimet dhe fjalët e ndyta. Vekia ibën el-Xherah tha: “Zekati i fitrit për muajin e Ramazanit është si dy sexhdet e harresës për namazin, i plotëson mangësitë në agjërim ashtu si e plotësojnë sexhdet mangësinë në namaz.”

Shkaku i dytë: Zekati i fitrit është ushqim për të ngratët në Ditën e Bajramit.

4. Atë që e synon zekati i fitrit është të shpenzohet për të ngratët dhe të varfrit nevojtarë, që ata të mos ndiejnë nevojë për të lypur apo për t’ua shtrirë dorën të tjerëve për Bajram, kjo ditë është ditë feste dhe gëzimi, e t’ia shtrish dorën tjetrit për Bajram është përbuzje dhe nënçmim.

Ibën Abasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, tha: “I Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, e detyroi dhënien e zekatit të fitrit si pastrim për agjëruesin nga gabimet dhe fjalët e ndyta dhe ushqim për të ngratët.”^[1]

5. “I shpëtuar është ai që pastrohet, që e përmend emrin e Zotit të vet dhe që fal namaz!” (El-A’la: 14-15); në këto vargje të sures El-A’la, ku thuhet se Allahu për qëllim e ka zekatin e fitrit.

Përcillet se Omer ibën Abdulazizi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, ajetet i komentoi duke thënë: “E dha zekatin e fitrit, e më pas doli për në namaz (namazin e Bajramit).”

6. Zekati i fitrit i obligohet çdo myslimani. Abdullah ibën Omeri, Allahu qoftë i kënaqur nga ata të dy, përcjell se i Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, nxjerrjen e zekatit të fitrit ia detyroi çdo myslimani, i lirë apo skllav, mashkull apo femër.^[2]
7. Nxjerrja e fitrave i detyrohet çdo myslimani, agjëroi apo nuk agjëroi, fëmijë apo i madh, madje edhe për fëmijën që është në djep dhe për gruan që gjatë muajit të Ramazanit nuk e agjëroi asnjë ditë për shkak të lehonisë.
8. Për fëmijën që është në barkun e nënës zekati i fitrit nuk detyrohet të jepet, por pëlqehet dhe dijetarët janë unikë në mes tyre për këtë rregull.
9. Nxjerrja e zekatit të fitrit detyrohet kur perëndon dielli në ditën e fundit të Ramazanit, andaj kush martohet apo i lind fëmijë apo e pranon Islamin para se të perëndojë dielli e ka për detyrë ta japë atë, e nëse ndodhin pas perëndimit të diellit atëherë nuk detyrohet.
10. Kush vdes para se ta arrijë kohën e nxjerrjes së zekatit të fitrit, për të nuk jepen fitrat, kurse ai që vdes pasi të hyjë koha e nxjerrjes dhe ende nuk e ka nxjerrë zekatin e fitrit, për të e jepin trashëgimtarët e tij nga pasuria e tij, sepse ajo i është bërë detyrim dhe i ka mbetur si borxh.
11. Zekati i fitrit nuk ka nisab^[3], kriteri për ta dhënë zekatin e fitrit është që kush posedon ushqim më tepër sesa që është i mjaftueshëm për veten dhe familjen e tij, për në ditën dhe në natën e Bajramit, detyrohet ta japë zekatin e fitrit.
12. Myslimani zekatin e fitrit e jep për veten dhe e jep për ata që është i detyruar të shpenzojë.^[4] Pra, e jep për veten dhe për gruan, edhe nëse ajo ka pasuri, për fëmijët dhe prindërit e tij të varfër, dhe për vajzën e fejuar që ende nuk ka shkuar te burri i saj.
13. Nëse fëmija ka pasuri, në këtë rast prindi nuk detyrohet që ta japë zekatin e fitrit për të.
14. Kur burri e divorcon gruan dhe divorci është kthyes, d.m.th. është hera e parë apo e dyta që e ndan, zekatin e fitrit për gruan e jep burri i saj^[5], kurse nëse divorci është i përhershëm, d.m.th. e ka divorcuar tri herë, atëherë gruaja e jep për veten e saj.
15. Fëmija nuk e ka për detyrë që ta japë zekatin e fitrit për gruan e babait të tij të varfër (njerkën), ngase detyrshmëria e shpenzimit për gruan e babait nuk bie mbi të.
16. Fëmija përderisa ka mundësi financiare, e jep vet zekatin e fitrit për veten e tij. Nëse edhe prindi i tij e jep për të, nuk është problem dhe nuk dëmton gjë, e në veçanti nëse prindi është mësuar që për çdo vit ta japë zekatin e fitrit për fëmijët, edhe pse janë të rritur dhe të punësuar, ai prapë dëshiron që ta vazhdojë këtë traditë të tij.
17. Nëse dëshiron dikush që zekatin e fitrit ta japë për dikë që nuk e ka detyrim ta japë për të, patjetër e ka të marrë leje prej tij.
18. Pronari i punëtorisë nuk detyrohet që ta japë zekatin e fitrit për shërbëtorin apo punëtorin e tij, mirëpo nëse e jep vullnetarisht për të, nuk është problem, vetëm se duhet ta lajmërojë atë paraprakisht që ta bëjë nijetin, ngase zekati i fitrit është adhurim dhe në adhurim patjetër duhet nijeti.
19. Ai që vullnetarisht kujdeset për jetimin, nuk detyrohet ta japë zekatin e fitrit për jetimin, kurse nëse jetimi posedon pasuri të veten, zekatin e fitrit e jep vetë jetimi nga ajo pasuri, e nëse nuk posedon pasuri, atëherë detyrshmëria e zekatit të fitrit për jetimin bie mbi të afërmin e tij që fetarisht detyrohet të shpenzojë për të.
20. Sasia e zekatit të fitrit është një sa’a^[6] nga ushqimi. Argument është hadithi që e përcjell Ebu Seid el-Hudrij, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, ku thotë: “Në kohën e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, zekatin e fitrit e jepnim një sa’a nga ushqimi.”^[7]
21. Me sa’a për qëllim këtu është një enë mase që e përcaktoi Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, dhe që është e barasvlershme me aq sa zënë katër grushta me të dyja duart e një burri shtatmesatar.
22. Rëndesa dallon sipas sojit të ushqimit që sa’a mbushet me të. Kur të jepet një soj i ushqimit me rëndesë për zekat të fitrit, patjetër të vërtetohet se a është e barasvlershme me të njëjtin soj të ushqimit të matur me sa’a, si p.sh. orizi përafërsisht duhet të rëndojë diku tre kilogramë.
23. Zekati i fitrit jepet nga çdo lloj ushqimi bazë dominues në vend, si: grurë, misër, oriz, fasule, thjerrëza, humus (qiqra), bathë, dhe ushqime të tjera të ngjashme me to që ushqehen njerëzit në atë vend. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, zekatin e fitrit e përcaktoi të jetë një sa’a nga ushqimi dhe sahabët e nxirrnin një sa’a nga ushqimi që e përdornin vetë ata.
24. Me ushqim bazë për qëllim janë ushqimet që i përdorin njerëzit dhe që janë bazë dhe dominuese në vazhdimësi, andaj nuk lejohet që si zekat të fitrit të jepet sheqer dhe çaj, edhe pse njerëzit kanë nevojë për to, sepse ato nuk janë nga ushqimet që janë bazë për njerëzit.
25. Ushqimet që janë bazë dhe ushqyese për njerëzit lejohen të jepen edhe si të konservuara për zekat të fitrit, si batha e konservuar në kuti teneqeje, humusi, misri, bizelja, fasulja dhe të ngjashme me to.
26. Produktet ushqimore të konservuara përmbajnë edhe gjëra të tjera shtesë, për këtë arsye duhet pasur kujdes që ky fakt të merret parasysh gjatë përcaktimit të rëndesës apo peshës.
27. Zekati i fitrit lejohet që vullnetarisht të nxirret edhe më shumë se një sa’a dhe ajo tepricë do të llogaritet sadaka për të cilën do të shpërblehet ai që e jep.
28. Nxjerrja e zekatit të fitrit në formën e të hollave nuk lejohet, sepse Ligjvënësi detyroi të nxirret si produkt ushqimor dhe jo të holla, dhe e përcaktoi edhe sojin e saj, prandaj nuk lejohet të jepet diçka tjetër jashtë asaj që është përcaktuar.^[8]
29. Zekati i fitrit nuk lejohet që të jepet në formën e të hollave dhe me to borxhliu t’i lajë borxhet, apo të operohet i sëmuri, apo të paguhet semestri për studentin dhe të ngjashme me to.

Ekzistojnë burime të tjera që nevojat e të varfërve mund të plotësohen, si zekati i pasurisë dhe lëmoshat e përgjithshme.

30. Zekati i fitrit i ka dy kohë të nxjerrjes së tij: kohën e pëlqimit dhe kohën e lejimit.

Koha e pëlqimit është në mëngjes të Ditës së Bajramit, sepse Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, urdhëroi që zekati i fitrit të nxirret para se të dalin njerëzit për namazin e Bajramit.^[9] Prandaj edhe preferohet që falja e namazit të Fitër Bajramit të vonohet me qëllim që të ketë hapësirë të nxjerrjes së zekatit të fitrit.

31. Kurse koha e lejimit është një apo dy ditë para Bajramit. D.m.th. që koha e parë që lejohet të nxirret zekati i fitrit është nata e 28-të e Ramazanit, sepse shokët e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, e jepnin para Bajramit, një apo dy ditë, ndërsa muaji i Ramazanit është 29 apo 30 ditë.

Abdullah ibën Omeri, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre, tha: “E jepnim zekatin e fitrit një apo dy ditë para Bajramit.”^[10]

32. Kush e nxjerr zekatin e fitrit para kohës së lejuar, d.m.th. para natës së 28-të të Ramazanit, ai vetëm se e ka nxjerrë para kohe dhe përsëri detyrohet ta japë atë.
33. Zekati i fitrit lejohet t’i jepet atij që është besnik apo përfaqësuesit ligjor, si shoqatave bamirëse, që nga fillimi i muajit Ramazan, me kusht që fitrat t’i nxjerrin një apo dy ditë para Bajramit.
34. Vonimi i nxjerrjes së zekatit të fitrit pasi të falet namazi i Bajramit është haram, ai që e vonon detyrohet që ta japë kaza-kompensim.
35. Dijetarët janë të ndarë në mes tyre rreth meseles së nxjerrjes së zekatit të fitrit pas namazit të Bajramit. Shumica nga dijetarët janë të mendimit se nxjerrja e fitrave pas namazit të Bajramit urrehet edhe nëse ndodh pranohet si vepër.

Mirëpo më afër së vërtetës është se nuk lejohet të vonohet dhënia e fitrave pas namazit të  Bajramit bazuar në hadithin: “Kush e nxjerr zekatin e fitrit para namazit, llogaritet zekat i pranuar, a kush e jep pas namazit, llogaritet sadaka nga sadakatë.” ^[11]

Kur vonohet nxjerrja e fitrave humbet edhe kuptimi i vërtetë që synohet nga zekati i fitrit, plotësimi i nevojave të të varfërve në ditën e gëzimit, andaj kush e vonon pa arsye bën gjynah dhe detyrohet ta japë kaza.

36. “Fukahatë^[12] njëzëri janë të pajtimit se zekati i fitrit nuk bie poqë del koha e tij, sepse ai që detyrohet t’i japë fitrat e ka për borxh t’ua japë atyre që e meritojnë dhe ky borxh nuk lahet përveçse me dhënien e tij, sepse është hak i njeriut, kurse për hakun e Allahut, që vonohet nxjerrja e zekatit të fitrit pasi të kalojë koha e tij, duhet bërë kërkim falje dhe pendim, sepse prej hakut të Allahut është të jepet në kohën e vet.”^[13]
37. Kur ai që duhet ta japë zekatin e fitrit e angazhon dikë tjetër për ta dhënë në vend të tij, përgjegjësia i mbetet përderisa nuk vërtetohet që i besuari i tij e ka nxjerrë dhe e ka dhënë atë realisht.
38. Shoqatat bamirëse lejohet që nga pasuria e tyre t’i blejnë ushqimet, të cilat jepen për zekat të fitrit, gjatë Ramazanit apo para tij, e pastaj ato ushqime t’ua shesin atyre që dëshirojnë ta japin zekatin e fitrit. Po ashtu, shoqatave u lejohet ta marrin përgjegjësinë dhe besueshmërinë që për të tjerët ta nxjerrin zekatin e fitrit, një apo dy ditë para Bajramit.
39. Nuk u lejohet shoqatave që ta nxjerrin zekatin e fitrit për të tjerët para se të kërkohet prej tyre që ta bëjnë një gjë të tillë, e më pas t’i kërkojnë të hollat për fitrat e shpërndara.
40. Zekati i fitrit u jepet të tetë grupeve të përmendura në Kuran që u jepet zekati i pasurisë. Ka edhe një mendim tjetër të dijetarëve se zekati i fitrit iu takon vetëm të varfërve dhe të mjerëve, dhe jo të tjerëve. Këtij mendimi i takon Ibën Tejmije dhe Ibën el-Kajimi, Allahu i mëshiroftë, nga dijetarët e vjetër, dhe Ibën Bazi, Allahu e mëshiroftë, nga dijetarët bashkëkohorë.
41. Dhënësi i zekatit të fitrit, sipas mundësive, duhet të hulumtojë t’i gjejë të varfrit që e meritojnë, e nëse më vonë del në pah se ai që i mori fitrat është pasanik, kjo nuk e dëmton atë që i dha fitrat dhe zekati i fitrit i tij është i pranuar.
42. Kur të vijë dikush dhe kërkon t’i jepet zekati i fitrit, të folurit, veshja dhe pamja e tij aludojnë se e meriton zekatin e fitrit, jepja atij. Ti gjyko sipas pamjes së jashtme, kurse Allahut i takon gjykimi sipas zemrave.
43. Nuk lejohet që zekati i fitrit të jepet dhe investohet në ndërtimin e xhamive dhe projekteve bamirëse.
44. Lejohet që fitrat e një personi t’i jepen një grupi të njerëzve dhe njashtu fitrat e një grupi t’i jepen një personi.
45. Kur i varfri e merr nga tjetri zekatin e fitrit dhe i tepron, pra fitrat janë më tepër sesa nevoja e tij, i lejohet atij që atë tepricë, nëse është e plotë dhe e arrin sasinë e zekatit të fitrit, ta japë si zekat të fitrit për veten apo për dikë nga familja e tij që e ka për detyrë të shpenzojë për të.
46. Dijetarët janë të pajtimit se nuk lejohet zekati i fitrit t’u jepet atyre që njeriu e ka për detyrë të shpenzojë për ta, sikurse prindërve dhe fëmijëve.
47. Zekati i fitrit lejohet që t’u jepet akrabave të varfër, madje nëse u jepet atyre është më e mirë sesa t’u jepet atyre që janë më të largët, sepse dhënia për akrabatë llogaritet sadaka dhe respektim i lidhjeve farefisnore.
48. Zekati i fitrit jepet për myslimanët e varfër të vendit, pavarësisht se pasuria e atij që i jep fitrat a gjendet në atë vend apo jo, dhe lejohet që fitrat të transferohen në vende të tjera për të varfrit e tyre nëse ka nevojë, sipas mendimit më të saktë të dijetarëve.
49. Zekati i fitrit nuk lejohet që t’u jepet jomyslimanëve.
50. Një ndër gabimet që bëhen është nxjerrja e produkteve ushqimore jokualitative dhe jo të mira për zekat të fitrit. Allahu është i Miri dhe nuk pranon veçse të mirën.

 

Dr. Muhamed El-Munexhid

Përktheu nga gjuha arabe: Irfan JAHIU

(Pjesë nga libri “SEZONET E ADHURIMIT”)

 

[1] Ebu Davud (1371) me zinxhir të mirë.

[2] Buhariu dhe Muslimi.

[3] Nisab është sasia e caktuar e pasurisë me Sheriat, kështu që kur arrihet kjo sasi – nisabi, hyn në fuqi obligimi për dhënien e zekatit. (sh.p)

[4] Ka edhe mendim tjetër të dijetarëve që e cekin zekatin e fitrit e jep secili për veten e tij dhe nuk detyrohet që burri ta jepë për të tjerët, e nëse vullnetarisht e bën këtë, kjo është vepër e mirë nga ana e tij. (Burimi: https://islamqa.info/ar/99353). (sh.p.)

[5] Përderisa gruaja është në iddet (ditët e pritjes), ajo ende është grua e burrit të saj, dhe burri e ka për detyrë të shpenzojë për të, e këtu përfshihet edhe dhënia e zekati të fitrit për të, përderisa është në ditët e pritjes. Disa nga dijetarët e kanë mendimin se burri në këtë periudhë nuk duhet ta jepë zekatin e fitrit për gruan e tij të divorcuar dhe ajo vetë duhet ta japë atë. Ky është medh’hebi i Ebu Hanifes, Allahu e mëshiroftë, dhe këtë mendim e ka shejh Uthejmini, Allahu e mëshiroftë. Mirëpo ajo më e mira është që ta japë burri gjatë kësaj periudhe që për çdo rast e largon përgjegjësinë e vet, duke e pasur parasysh se zekati i Fitrit nuk kushton shumë dhe është pak dhe nuk e rëndon atë. (Burimi: https://islamqa.info/ar/99585). (sh.p.)

[6] Sa’a është një sasi matëse e barabartë me katër ‘mud’ dhe një ‘mud’ është i barabartë me një grusht me të dyja duart e një burri shtatmesatar. (sh.p)

[7] Buhariu dhe Muslimi.

[8] Ky është mendimi i imam Malikut, Shafiut dhe Ahmedit, Allahu i mëshiroftë, duke u bazuar në atë që edhe në kohën e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, ka pasur dinar dhe dërhem, mirëpo nuk i ka urdhëruar të jepin të holla, por ushqim i cili është bazë dhe dominues që e përdorin njerëzit në atë vend. Imam Ebu Hanife, Allahu e mëshiroftë, e ka mendimin se lejohet dhënia e zekatit të Fitrit edhe të holla përveç ushqimit. Është edhe një mendim tjetër, mendimi i Ibën Tejmijes, Allahu e mëshiroftë, i cili thotë që lejohet të jepet zekati i Fitrit në formë të të hollave në raste nevoje apo dobie të qartë, përndryshe detyrohet të jepet ushqim. (Burimi: http://fatwa.islamweb.net/fatwa/index.php?page=showfatwa&Option=FatwaId&Id=140294). (sh.p.)

[9] Buhariu dhe Muslimi.

[10] Buhariu (1511).

[11] Ebu Davud (1371), shejh Albani e vlerësoi hadithin si të mirë.

[12] Dijetarët e jurispondencës islame. (sh.p.)

[13] El-Meusua el-fikhije (23/341).

1. Allahu i dalloi krijesat ndërmjet tyre në vlerë dhe disa i ngriti në shkallë të larta karshi disa të tjerave. Nga ditët dhe muajt i favorizoi disa karshi të tjerëve; dhjetë ditët e para të muajit Dhulhixhe janë ditët më të mira të dynjasë, dita e xhuma është dita më e mirë e javës, muaji Ramazan është muaji më i mirë karshi muajve të tjerë, ndërsa nga netët; dhjetë netët e fundit të Ramazanit janë netët më të mira, kurse nata më e mirë nga to është nata e Kadrit, e cila është edhe më e mirë se një mijë muaj.
2. Profeti ﷺ në dhjetëshin e fundit përpiqej në ibadet deri në maksimum, e kërkonte natën Kadrit dhe mirësitë e saj, ashtu siç përcjell Aishja i e cila thotë: “Profeti ﷺ në dhjetëshin e fundit përpiqej në ibadet më shumë se në çdo ditë tjetër.”^[1]

Si dhe (Aisha i) thoshte: “Profeti ﷺ kur hynte dhjetëshi i fundit, e shtrëngonte izarin^[2] e tij, e ngjallte natën (me ibadet) dhe e zgjonte familjen e tij”; me një transmetim tjetër që e shënon imam Muslimi: “e shtrëngonte izarin (rripin) dhe përpiqej (në ibadet).”^[3]

“E shtrëngonte izarin (rripin)”; është për qëllim që në dhjetëshin e fundit përpiqej dhe mundohej në ibadet më shumë se që e kishte zakon në ditët e tjera. Thuhet, njashtu, që për qëllim është se largohej nga gratë dhe nuk u afrohej atyre në këto net dhe merrej me ibadet.

3. Dhjetëshi i fundit i muajit Ramazan është treg i madh, ku garojnë të mirët dhe përpiqen në të adhuruesit dhe i afrohen Allahut me ibadete dhe nënshtrime të llojllojshme. Myslimani përkujdeset që Ramazanin ta përfundojë me veprat më të mira dhe më të vlefshme, sepse “Veprat vlerësohen sipas përfundimit.”^[4] Kur garojnë kuajt në mes tyre, në fund të garës e japin maksimumin dhe atë më të mirën e tyre.

Prandaj, në këto ditë dhe net myslimani e sheh vazhdimisht duke u falur, duke lexuar Kuran, duke e përmendur Allahun, duke bërë lutje, i përulur dhe i nënshtruar, nuk dëshiron që t’ia tejkalojë askush për në vepra të mira që e afrojnë tek Allahu.

Ebu Othman En-Nehdij, Allahu e mëshiroftë, thoshte: “Të parët tanë të mirë i madhështonin tri dhjetëshe: dhjetëshin e fundit të Ramazanit, dhjetëshin e parë të muajit të Dhulhixhes dhe dhjetëshin e parë të muajit Muharrem.”^[5]

4. Netët e dhjetëshit të fundit të Ramazanit janë më të mira sesa ditët e tij, shkaku i përfshirjes së natës së Kadrit në to, edhe pse, në përgjithësi, në vlerën e dhjetëshit të fundit dhe të vepruarit në to përfshihet edhe nata edhe dita e këtyre ditëve.
5. Itikafi në dhjetëshin e fundit është sunet dhe vepër e mirë që të afron tek Allahu. E veproi Profeti ﷺ dhe pas vdekjes së tij e vepruan edhe sahabët.

Myslimani pëlqehet që itikafin ta bëjë në atë xhami ku falet xhumaja, me nijet që të qëndrojë në të dhe t’i afrohet Allahut me ibadet duke u shkëputur nga dynjaja dhe preokupimet e saj, nga jeta dhe kënaqësitë e saj, duke u vetmuar me Allahun dhe duke e angazhuar veten me namaz, lexim të Kuranit dhe përmendje të Allahut, duke u larguar nga harami dhe nga ajo që nuk i intereson nga fjalët dhe veprat.

Itikafi i tij, pra duhet të jetë vetmi me Zotin, përmirësim për zemrën, rishikim dhe llogari e vetvetes, përkujdesje për kohën, forcim i raporteve me Allahun, mbrojtje për agjërimin, edukim në sinqeritet, mosteprim në gjëra të lejuara dhe asketizëm në dynja.

6. Kurani është fjala, shpallja dhe mesazhi i Allahut te krijesat e Tij, nëpërmjet tij rriten shkallët dhe shtohen të mirat, prandaj duhet që në dhjetëditshin e fundit të shtohet leximi i tij dhe ta përfundojë myslimani leximin e tij (të bëjë hatme) sa më shpesh. Të parët tanë të mirë e përfundonin leximin e Kuranit çdo tri ose çdo shtatë net, ndërsa, kur hynin në dhjetëshin e fundit, ishin disa që e përfundonin për çdo natë.
7. Fjalën e Profetit ﷺ: “Kush e bën hatme Kuranin për më pak se tre ditë, nuk e kupton atë”^[6], dijetarët thonë se për qëllim është nëse bëhet në vazhdimësi, kurse në kohë të vlefshme, sikurse muaji i Ramazanit e, në veçanti, dhjetë ditët e fundit, ose vende të vlefshme, sikurse në Meke për vizitorin dhe jo për vendasin e saj, pëlqehet shpeshtimi i leximit të Kuranit me qëllim që të shfrytëzohet koha apo vendi. Kjo është thënie e imam Ahmedit dhe Is’hak Er-Rahavejh dhe të tjerëve, si dhe këtë mendim e përforcon të vepruarit e të tjerëve kësisoji.^[7]
8. Duaja është ibadet dhe arma e besimtarit, gjëja më e ndershme tek Allahu si dhe zbatim i urdhrit të Allahut: “Zoti juaj ka thënë: ‘Lutmuni Mua, se do t’ju përgjigjem’!” (Gafir: 60)

Agjëruesi në dhjetëshin e fundit pëlqehet të bëjë sa më shumë dua, duke qenë i përulur, i nënshtruar, duke e shprehur varfërinë e tij para Allahut, duarngritur, i drejtuar kah Kibla, i pastër nga jashtë (trupi) dhe brenda (shpirti), me zemër jo të shkujdesur gjatë lutjes, paraprakisht duke u ushqyer me hallall, duke qenë i sinqertë në kërkesën e tij, duke u lutur në kohët e vlefshme kur pranohet duaja, me fjalë gjithëpërfshirëse, me insistim në lutje dhe duke u lutur me frikë dhe shpresë. E si të refuzohet ai që i lutet Allahut në këtë gjendje?!

Lute Allahun që lutjet e tua t’i pranojë dhe kujdesi yt që veprat të pranohen tek Allahu të jetë shumë më i madh sesa kujdesi yt për veprën, dhe ndoshta do të përfshihesh në ajetin: “dhe që, kur japin atë që japin, zemrat e tyre i kanë plot frikë, ngaqë do të kthehen te Zoti i tyre.” (El-Muminun: 60). Të tillët janë “ata që agjërojnë, falen, japin lëmoshë, por njëkohësisht frikohen se veprat e tyre nuk do t’u pranohen”: “ata nxitojnë të bëjnë vepra të mira dhe për këto punë janë të parët.” (El-Muminun: 61)^[8]

9. Pëlqehet në dhjetëshin e fundit, në ditët dhe netët e saj, që myslimani t’i shtojë adhurimet dhe veprat e mira që nëpërmjet tyre shpresohet t’i falen gjynahet dhe të çlirohet robi nga zjarri i Xhehenemit. Nga ato vepra është: shpeshtimi i ‘tehlilit’ (shqiptimit të fjalës la ilahe il-lallah); ngase dëshmia e teuhidit (njësimit të Allahut) “i rrënon mëkatet dhe i fshin ato dhe nuk lë asnjë mëkat dhe nuk ka vepër të ngjashme sikurse ajo. Është e barabartë në shpërblim sikurse e çliron një skllav, kurse kjo vepër e detyron çlirimin nga zjarri i Xhehenemit, dhe ai që e shqipton me sinqeritet nga zemra e tij Allahu, ia ndalon zjarrin e Xhehenemit atij.”^[9]
10. Shpërblimi vjen sipas llojit të veprës, andaj kush e çliron një skllav, Allahu e çliron atë nga zjarri i Xhehenemit: “Kushdo që e çliron një skllav (rob) mysliman, për çdo organ të çliruar të tij, Allahu e shpërblen njëlloj duke ia çliruar organet e tij nga zjarri i Xhehenemit.”^[10] Prandaj, disa nga të parët tanë në fund të Ramazanit e çlironin nga robëria skllaven më të bukur që e kishin dhe shpresonin që me çlirimin e saj ta fitonin çlirimin e Allahut nga zjarri i Xhehenemit.^[11]

Me shpeshtimin e përmendjes së Allahut me tehlil (me shqiptimin e fjalës la ilahe il-llah) dhe me realizimin e teuhidit, myslimani shpërblehet njëlloj sikurse me shpërblimin e çlirimit të skllevërve, kurse kjo e fundit e obligon çlirimin nga zjarri i Xhehenemit. Me një hadith Profeti ﷺ thotë: “Kush thotë ‘la ilahe il-llah, uahdehu la sherike lehu, lehul mulku ue lehul hamdu, ue huve ala kul-li shejin kadir (nuk i takon askujt adhurimi me të drejtë përveçse Allahut, të Vetëm e i Parival, Atij i takon Pushteti dhe Falënderimi dhe Ai është i Gjithëfuqishëm mbi çdo gjë)’, në ditë njëqind herë; është e barabartë me çlirimin e dhjetë skllevërve, i shkruhen atij njëqind të mira dhe i fshihen njëqind të këqija, është i mbrojtur nga shejtani gjatë ditës derisa të vijë nata, dhe nuk ka vepruar më mirë askush se ky person, përveç atij që vepron më shumë se ky.”^[12]

11. Kush gjendet afër Qabesë dhe e ka mundësinë të bëjë tavaf, le ta bëjë atë, sepse kjo është e barabartë me çlirimin e një robi: “Kush bën tavaf (sillet rreth Qabesë) shtatë herë dhe i plotëson ato si duhet (duke i respektuar kushtet dhe rregullat) është e njëllojtë sikurse ta çlirojë një skllav.”^[13]
12. Myslimani pëlqehet që t’i shpeshtoje lutjet me çlirim nga zjarri i Xhehenemit, me shpresë që, ndoshta, Allahu do ta lirojë atë. Me një hadith Pejgamberi ﷺ thotë: “Allahu çliron robër të Tij në Ramazan për çdo ditë dhe natë, dhe çdonjëri nga ta e ka një lutje të pranuar.”^[14]
13. Myslimani pëlqehet që Ramazanin ta përfundojë duke e shpeshtuar istigfarin (kërkimfaljen) në dhjetëshin e fundit. Istigfari është lutje për falje dhe lutja e agjëruesit është e pranuar kur agjëron dhe kur çel iftar.

Istigfari vjen në fund të veprave të mira, me të përfundohet namazi, haxhi, namazi i natës dhe me të përfundohen mexhliset, prandaj myslimani duhet që agjërimin e tij të Ramazanit ta përfundojë me istigfar.

Kjo ishte arsyeja e letrës që e shkroi Omer ibën Abdulazizi, Allahu e mëshiroftë, dhe ua dërgoi vendeve të ndryshme dhe i urdhëroi banorët e saj që Ramazanin ta përfundojnë me istigfar dhe me dhënien e zekatit të fitrave, sepse fitrat janë pastrim për agjëruesin nga gabimet në të folurit dhe nga fjalët e ndyra, kurse istigfari e arnon atë që e djegin gabimet në të folur dhe fjalët e ndyta nga agjërimi.^[15]

14. Istigfari më i dobishëm është ai që veprohet paralel me pendimin, duke i braktisur mëkatet, duke ndier keqardhje për veprimin e tyre, duke qenë i këmbëngulur për të mos iu kthyer më, si dhe duke i kthyer padrejtësitë te pronarët e tyre, nëse mëkati ka lidhje me njeriun.
15. Përkujdesja për ta përmirësuar të jashtmen (veprat e gjymtyrëve) dhe të brendshmen (veprat e zemrës) gjatë dhjetëshit të fundit është më se e nevojshme, ngase vepra e zemrës është themeli i çdo të mire dhe bamirësie. Prandaj, myslimani e drejton fytyrën e tij kah Allahu, me sinqeritet, i përulur i nënshtruar para Duarve të Tij, me dashuri dhe përkushtim të plotë.

E falënderon dhe e lavdëron Allahun, kërkon falje për të këqijat e tij dhe prej Allahut kërkon ndihmë dhe mbrojtje nga to dhe i mbështetet vetëm Atij. Allahut i frikësohet dhe Allahun e shpreson, tek ai frika dhe shpresa janë sikurse dy krahët e zogut, në rehati e shton anën e frikës, kurse shpresa dominon në momentet e daljes së shpirtit: “…e që ruhet prej jetës tjetër dhe shpreson në mëshirën e Zotit të tij…” (Ez-Zumer: 9). Ai e shpreson mëshirën dhe Xhenetin e Allahut, dhe shpresës së tij ia bashkëngjit veprën e mirë që e kënaq Allahun, duke llogaritur për ato vepra në shpërblimin e Allahut.

16. Nata e Kadrit është natë e bekuar. Ajo është nata më e mirë e vitit dhe ajo është më e mirë se një mijë muaj. Në këtë natë ka zbritur Kurani përnjëherë i tëri nga libri amzë ‘Levhi Mahfudhi’ në qiellin e dynjasë që quhet ‘Bejtul Izzeh’. Ai që e qëllon këtë natë dhe mirësinë e saj, vetëm se e ka qëlluar tërë mirësinë, dhe kush ngrihet atë natë (për namaz nate) me bindje dhe me llogari në shpërblimin e Allahut, i falen gjynahet e mëhershme, kurse ai që privohet nga mirësia e saj, vetëm se është privuar nga mirësia në tërësi.

Allahu thotë: “Ne e kemi zbritur (Kuranin) në Natën e Kadrit. E kush mund të ta shpjegojë ty se ç’është Nata e Kadrit? Nata e Kadrit është më e mirë se një mijë muaj. Engjëjt dhe Shpirti (Xhibrili), me lejen e Zotit të tyre, zbresin në këtë natë, me të gjitha vendimet. Paqe është ajo deri në lindjen e agimit.” (El-Kadr: 1-5). Dhe për Kuranin Allahu thotë: “Ne e zbritëm Kuranin në një natë të bekuar. Vërtet, Ne gjithmonë kemi qenë paralajmërues.” (Ed-Duhan: 3)

I Dërguari i Allahut ﷺ thotë: “Kush ngrihet (për namaz nate) në natën e Kadrit me besim dhe llogarit në shpërblimin e Allahut, atij i falen gjynahet e mëhershme.”^[16]

“Me besim” d.m.th. me bindje të plotë që kjo është e vërtetë dhe adhurim, dhe se Allahu është Ai që e bëri të ligjshëm ngritjen në këtë natë (për namazin e natës) dhe nxiti për në të.

“Llogarit në shpërblimin e Allahut” d.m.th. e kërkon shpërblimin nga Allahu, prandaj me vullnet ngrihet natën dhe e shpreson shpërblimin e Allahut, me shpirtmirësi dhe kënaqësi në shpirt, nuk e llogarit të rëndë dhe të mundimshëm ngritjen në këtë natë, dhe atë e kryen me sinqeritet vetëm për Allahun.

Po ashtu, i Dërguari i Allahut ﷺ thotë: “Ju erdhi muaji i Ramazanit, muaj i bekuar… Në të është një natë më e mirë se një mijë muaj, kush privohet nga kjo natë është privuar nga mirësia në tërësi.”^[17]

17. Ibën Tejmije, Allahu e mëshiroftë, u pyet se cila është më e vlefshme, nata e Kadrit ose nata e Israsë kur Pejgamberi ﷺ u ngrit në qiell?

U përgjigj: “Nata e Israsë është më e vlefshme te Pejgamberi ﷺ kurse nata e Kadrit është më e vlefshme për sa i përket umetit. Nata e Israsë u veçua shkaku i Pejgamberit ﷺ prandaj mirësia e kësaj nate te Pejgamberi ﷺ është më e plotë sesa mirësia e natës së Kadrit. Kurse, mirësia e umetit në natën Kadrit është më e plotë sesa mirësia e tyre në natën e Israsë dhe Miraxhit, edhe pse ata kanë mirësi shumë të madhe në të, prapëseprapë mirësia, nderi dhe grada e lartë u arrit në atë që u ngrit me të Pejgamberi ﷺ.”^[18]

18. Nata e Kadrit është quajtur me këtë emër shkaku i madhështisë, peshës dhe vlerës së madhe që e ka kjo natë tek Allahu. Kjo natë llogaritet e madhe dhe me vlerë sepse në të zbriti Kurani, ose, sepse në këtë natë zbresin melekët, ose, sepse në këtë natë zbresin bereqeti, mëshira dhe falja, ose, sepse ai që e gjallëron këtë natë me ibadet, bëhet vetë me vlerë më të madhe.

Disa të tjerë thonë që llogaritet natë e madhe, sepse Allahu e përcakton atë që dëshiron nga përcaktimet e Tij për një vit, pra deri në natën e Kadrit të vitit që vjen. Disa të tjerë thanë që ka edhe shkaqe të tjera jashtë këtyre që u cekën.^[19]

19. Ai që i afrohet Allahut me ibadet dhe me nënshtrime në natën e Kadrit, do të fitojë shpërblime shumë të mëdha.

Allahu thotë: “Nata e Kadrit është më e mirë se një mijë muaj.” (El-Kadr: 3). Kuptimi i ajetit është se vepra e mirë që veprohet në natën e Kadrit është më e mirë sesa vepra e më shumë se një mijë muajve ku në të nuk është nata e Kadrit, d.m.th. që ibadeti në natën e Kadrit është më i mirë sesa ibadeti në një mijë muaj.^[20]

“Vepra e mirë e vepruar në një natë, të jetë më e mirë sesa vepra në një mijë muaj, që i bie të jetë ekuivalent me jetën e një njeriu që vepron për më shumë se tetëdhjetë vjet, është dhunti e Allahut që mendjet e njerëzve i mahnit dhe i lë pa fjalë dhe është dhunti që Allahu ia dha këtij umeti të dobët që të forcohet.”^[21]

20. Nata e Kadrit është në dhjetëshin e fundit të muajit Ramazan dhe lëviz brenda këtyre ditëve dhe ajo do të ekzistojë për çdo vit deri në Kiamet. Prandaj, myslimani duhet të përpiqet ta kërkojë në dhjetëshin e fundit, duke e shpresuar shpërblimin dhe sevapin e Allahut dhe duke e shfrytëzuar mirësinë e saj, ashtu siç Pejgamberi ﷺ thotë: “M’u tregua nata e Kadrit, por pastaj m’u harrua, andaj kërkojeni në dhjetëshin e fundit në ditët tek.”^[22]
21. Nata e Kadrit është në dhjetëshin e fundit të Ramazanit, në ditët tek, dhe ajo lëviz dhe nuk mund të specifikohet me një natë të veçantë në asnjë vit. Në ndonjë vit mund të jetë në natën e 27-të, në vitin tjetër në natën e 21-të, në ndonjë vit tjetër në natën e 23-të ose në natë tjetër, ashtu siç erdhi në hadith: “Kërkojeni në dhjetëshin e fundit në ditët tek.”^[23]
22. Pëlqehet që nata e Kadrit të kërkohet në shtatëditëshin e fundit të dhjetëshit të fundit të Ramazanit, sepse shpresohet që në këto ditë më shumë të jetë nata e Kadrit karshi netëve të tjera, bazuar në hadithin e Profetit ﷺ i cili tha: “Shoh që ëndrra juaj përputhet me shtatë ditët e fundit, prandaj kushdo që e kërkon natën e Kadrit, le ta kërkojë në shtatëditëshin e fundit të Ramazanit.” Në një transmetim që e shënon imam Muslimi: “Kërkojeni në dhjetëditëshin e fundit e, nëse ndokush prej jush ligështohet ose është i pafuqishëm, kërkojeni në shtatëditëshin e fundit.”^[24]

Shtatë ditët e fundit fillojnë nga nata e 23-të ose 24-të, sipas dallimit në mendime të dijetarëve rreth kësaj çështjeje.^[25]

23. Nga shtatë netët tek që shpresohet më së shumti në të, nata e Kadrit është nata e 27-të e Ramazanit. Ky mendim është i shumicës së sahabëve dhe dijetarëve, ndër ta Ibën Abasi h, kurse Ubej ibën Kab h betohej se nata e Kadrit është në natën e 27-të dhe thoshte: “Pasha Allahun që nuk ka të adhuruar tjetër përveç Atij, nata e Kadrit është në Ramazan dhe pasha Allahun unë e di se në cilën natë është ajo! Ajo është nata ku në të na urdhëroi Pejgamberi ﷺ të falim namaz nate, ajo është nata e agimit e ditës së 27-të”^[26]

Abdullah ibën Abasi h përcjell se një njeri erdhi te Pejgamberi ﷺ dhe i tha: “O i Dërguari i Allahut, unë jam plak dhe i sëmurë, namazi i natës për mua është i rëndë, prandaj më trego në cilën natë të ngrihem, ndoshta, Allahu më jep mbarësi që ajo të jetë nata e Kadrit. Pejgamberi ﷺ iu përgjigj: “Kërkoje në natën e njëzeteshtatë.”^[27]

Me një hadith tjetër: “Kushdo prej jush që e kërkon, le ta kërkojë në natën e 27-të.”^[28]

Në përcaktimin e kësaj nate përcillen hadithe të shumta që janë merfu’ (që zinxhiri u përfundon te Pejgamberi ﷺ . – sh.p.-)

Mirëpo, sidoqoftë, kjo mund të jetë në shumicën e rasteve dhe jo çdoherë, ngase ajo lëviz, prandaj më e sakta dhe më e mira është që të kërkohet në dhjetëshin e fundit dhe jo vetëm se në një natë, natën e 27-të.

24. Nuk lejohet që në natën e 27-të të bëhet ndonjë lloj manifestimi, me pretekst që ajo është nata e Kadrit si dhe nuk lejohet që kjo natë të veçohet me kryerjen e umresë me bindje që kjo natë ka vlerë të posaçme. Nata e Kadrit nuk është e konfirmuar se është në natën e 27-të , po edhe po që se konfirmohet një gjë e tillë, prapëseprapë nuk lejohet që kjo natë të veçohet me ndonjë lloj manifestimi ose umre.
25. Nata e Kadrit, edhe përskaj vlerës së posaçme që e ka, nuk kërkohet që ajo të veçohet me umre, por pëlqehet të falet namaz nate, bazuar në fjalën e Pejgamberit ﷺ i cili thotë: “Kush ngrihet (fal namaz nate) në Natën e Kadrit me bindje dhe me llogari në shpërblimin e Allahut, i falen gjynahet e mëhershme.” ^[29]
26. Në disa hadithe inkurajohet që nata e Kadrit të kërkohet sipas ditëve të mbetura të muajit dhe jo sipas ditëve të kaluara, ashtu siç erdhi në hadithin që e përcjell Ibën Abasit h se Pejgamberi ﷺ tha: “Kërkojeni natën e Kadrit në dhjetëshin e fundit të Ramazanit, në nëntë ditët e mbetura, në shtatë ditët e mbetura, në pesë ditët e mbetura.”^[30]

Në hadithin që e përcjell Ebu Seid h Pejgamberi ﷺ thotë: “Kërkojeni natën e Kadrit në natën e nëntë, natën e shtatë dhe natën e pestë.”^[31]

Ebu Seidi h i komentoi fjalët e hadithit dhe tha: “Kur të kalojë nata e 21-të, ajo që vjen pas saj është e 22-ta dhe ajo është e nënta, kur të kalojë nata e 23-të, ajo që vjen pas saj është e shtata, kur të kalojë nata e 25-të, ajo që vjen pas saj është e pesta.”

Çështja është sikurse Ibën Tejmije, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Netët tek llogariten në bazë të ditëve të kaluara dhe fillojnë me natën e 21-të, natën e 23-të, natën e 25-të, natën 27-të dhe natën e 29-të.

Si dhe llogariten në bazë të ditëve të mbetura, prandaj sipas kësaj llogarie, nëse muaji është tridhjetë ditë, nata e Kadrit i bie të jetë në netët çift, dhe kështu nata njëzet e dy, është nata e nëntë e mbetur, dhe nata njëzet e katër është nata e shtatë e mbetur.

Nëse muaji është njëzet e nëntë ditë, koha e mbetur është sikurse koha e kaluar.

Pra, pasi çështja qenka kështu, atëherë besimtari duhet që natën e Kadrit ta kërkojë gjatë gjithë dhjetëshit të fundit, kurse mundësia më e madhe është që të jetë në shtatë netët e fundit”^[32]; sepse nuk mund të konfirmohet saktësisht për muajin se a do të jetë i plotë (30 ditë) ose i mangët (29 ditë). Çështja ndërlidhet me pamjen e hënës.

27. Allahu e fshehu natën e Kadrit për umetin, me qëllim që të lakmohet në gjetjen e saj dhe myslimanët ta kërkojnë në dhjetëshin e fundit të Ramazanit dhe të garojnë në vepra të mira dhe nënshtrime, ashtu siç e fshehu “emrin e Tij të madh në mesin e emrave të Tij, e fshehu kënaqësinë e Tij në adhurime që ato të gjitha të dëshirohen, e fshehu zemërimin e Tij në mëkate, që robërit e Tij nga të gjitha të largohen, si dhe e fshehu ndodhinë e Kiametit, që të gjithë të jenë të kujdesshëm nga ndodhia e tij dhe të përpiqen sa më shumë në adhurime.”^[33]
28. Në natën e Kadrit pëlqehet të shpeshtohet lutja: “O Allahu im, Ti je Falës, e do faljen, më fal mua.” Aisha i thotë se e pyeta Pejgamberin ﷺ dhe i thashë: “Nëse e kuptoj që në cilën natë është nata e Kadrit, çfarë të them në të? Profeti ﷺ i tha: “Thuaj: O Allahu im, Ti je Falës, e do faljen, më fal mua.”^[34]
29. Kërkimi i faljes nga Allahu pas përpjekjes në ibadet në natën e Kadrit dhe në dhjetëshin e fundit aludon në nënshtrimin dhe përuljen e plotë para Duarve të Allahut. Adhuruesi e di se është i mangët në adhurim dhe në vepra të mira, prandaj kërkon falje nga Allahu sikurse e kërkon faljen mëkatari dhe gjynahqari. Jahja ibën Muadhi, Allahu e mëshiroftë, tha: “Nuk e njeh Allahun ai që synimi i shpresës së tij është falja nga Allahu.” Kurse Mutar’rif, Allahu e mëshiroftë, thoshte në duanë e tij: “O Allahu im, ji i kënaqur me neve e, nëse jo, atëherë na fal neve.”^[35]
30. Myslimani në dhjetëshin e fundit duhet që të përpiqet dhe t’i shfrytëzojë mirësitë e natës së Kadrit dhe ta paraqesë të mirën e tij para Allahut me namaz nate, me lexim të Kuranit, me kërkimfalje në agim, me përmendje të Allahut, me lutje dhe i përulur para Tij, i kthyer drejt Tij, duke shpresuar në mëshirën e Tij dhe duke e pasur frikën nga ndëshkimi i Tij dhe duke e shpeshtuar lutjen: “O Allahu im, Ti je Falës, e do faljen, më fal mua.”
31. Nga shenjat e natës së Kadrit është lindja e diellit në mëngjesin e saj pa rreze. Ubej ibën Kab h thoshte se e di kur është ajo “sipas shenjës që i lajmëroi i Dërguari i Allahut ﷺ se lindja e diellit në mëngjesin e saj është pa rreze.”^[36]

Andaj, le të përgëzohet ai që u përpoq në atë natë dhe le t’i shtohet imani dhe bindja dhe le t’i rriten shpresat e tij për atë që e veproi nga adhurimi dhe nënshtrimi.^[37]

32. Shenjë tjetër e natës së Kadrit: ajo natë është e qetë, as e nxehtë e as e ftohtë, e ndritshme. I Dërguari i Allahut ﷺ tha: “Është natë e qetë e rehatshme, as e nxehtë e as e ftohtë, dielli në mëngjesin e saj lind i kuq dhe i dobët.”^[38] Me një hadith tjetër: “Ajo është natë e qetë dhe e ndritshme.”^[39]
33. Nga shenjat e tjera që nuk janë të vërtetuara dhe nuk janë të sakta: në këtë natë qentë nuk lehin ose pakësohet të lehurit e qenve ose në këtë natë nuk bie shi. Të gjitha këto nuk janë të sakta dhe të vërteta.
34. Myslimani i mençur përpiqet në të gjithë dhjetëshin e fundit, madje në të gjithë Ramazanin, dhe synimi i tij është të kënaqurit e Allahut gjatë tërë jetës së tij.
35. Baza në arritjen e shpërblimit dhe sevapit në natën e Kadrit është përpjekja dhe llogaria në shpërblimin e Allahut, pavarësisht a e di apo jo njeriu se kur është kjo natë.

Ai që ngrihet në këtë natë me bindje dhe llogari në shpërblimin e Allahut dhe përpjekja e tij përputhet me natën e Kadrit, do ta fitojë shpërblimin e saj dhe do ta arrijë mirësinë e saj, pavarësisht që njeriu nuk e di se a ka qenë ajo natë apo jo. Nuk është kusht për atë që e qëllon natën e Kadrit që ta dijë se ia ka qëlluar, madje mundet që disa që nuk e dinë natën e Kadrit të jenë më të mirë dhe me pozitë më të lartë tek Allahu sesa ata që e dinë atë, shkaku i përpjekjes së fuqishme dhe sinqeritetit në adhurimin e Allahut.

36. Kujt Allahu i jep mbarësi që ta qëllojë natën e Kadrit, netët që vijnë pas saj le të jenë net adhurimi në shenjë falënderimi për Allahun dhe jo net largimi ose plogështie nga ibadeti dhe adhurimi i Allahut.
37. Gruaja me menstruacione dhe lehona ligjërohet që dhjetëshin e fundit të Ramazanit ta ngjallin me ibadet dhe nënshtrime, përveç namazit dhe tavafit në Qabe dhe itikafit në xhami.

Ajo mundet që të lexojë Kuran (pa e prekur mus’hafin)^[40], të bëjë dhikër, istigfar, të bëjë dua dhe lutje, dhe nuk duhet ta privojë veten nga shpërblimi, sevapi dhe mirësia e natës së Kadrit.

Nëse arsyet sheriatike (d.m.th. menstruacionet ose lehonia) e pengojnë të ngrihet për namaz nate në këto net të vlefshme, kurse në çdo vit e ka pasur traditë të falte namaz nate në dhjetëshin e fundit, ajo në këtë rast do ta fitojë shpërblimin e ngritjes natën për shkak të nijetit të saj, me lejen e Allahut. Në një hadith Profeti ﷺ thotë: “Nëse robi sëmuret ose udhëton, i shkruhen atij shpërblimet sikurse ka qenë vendas dhe i shëndoshë.”^[41]

38. Myslimani e nxjerr zekatin e fitrave për veten dhe për familjen e tij, një ose dy ditë para Fitër Bajramit dhe, nëse fitrat i nxjerr para faljes së namazit të Bajramit, kjo është më e mirë. Fitrat janë pastrim për agjëruesin nga gabimet e fjalët e ndyra dhe ushqim për të ngratët. Në një hadith Profeti ﷺ thotë: “I Dërguari i Allahut ﷺ e detyroi dhënien e zekatit të fitrit si pastrim për agjëruesin nga gabimet e fjalët e ndyra dhe ushqim për të mjerët.”^[42]

Ramazanit i kaluan ditët dhe i erdhi fundi atij. Ai do të jetë dëshmitar për ju ose kundër jush për veprat që i vepruat në të.

Kush u nda në fund të muajit prej tij me vepra të mira, le ta falënderojë Allahun dhe le të përgëzohet me shpërblim të mirë, sepse Allahu nuk ia humb mundin dhe shpërblimin atij që punoi vepra të mira.

Kurse, kush u nda në fund të muajit prej tij me vepra të këqija, le të pendohet me pendim të sinqertë te Zoti i tij, sepse Allahu e fal atë që pendohet.”^[43]

 

E lusim Allahun që të na e mundësojë ta arrijmë Natën e Kadrit dhe të na ndihmojë që ta adhurojmë Atë në këtë natë dhe e lusim që të na e mundësojë t’i fitojmë shpërblimet e Tij dhe ta përfundojmë muajin e Ramazanit me faljen e kënaqësinë e Tij dhe të na çlirojë nga zjarri i Xhehenemit, dhe e lusim të na bëjë nga fitimtarët me vepra të pranuara! Amin!

Falënderimi i takon Allahut, Zotit të botëve!

 

Dr. Muhamed Salih el-Munexhid

Pjesë e librit : “Udhërrëfyes për muajin e Ramazanit”

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

 

[1] Muslimi (1175).

[2] Te ne e përdorin e shtrëngonte rripin e pantallonave, për qëllim është përgatitej dhe shtrëngohej për ibadet. (sh.p.)

[3] Buhariu (2024), Muslimi (1174).

[4] Buhariu (6493), Muslimi (112).

[5] Letaif El-Mearif, Ibën Rexheb (fq. 35).

[6] Ebu Davudi (1390), Imam Ahmed (6499), shejh Albani e saktësoi në Es-Sahiha (5/601).

[7] Letaif El-Mearif (fq. 171).

[8] Tirmidhiu (3175), Ibën Maxhe (4198), hadithi është në Es-Sahiha (162).

[9] Letaif El-Mearif, Ibën Rexheb (fq. 214).

[10] Buhariu (2517), Muslimi (1509).

[11] Letaif El-Mearif, Ibën Rexheb (fq. 213).

[12] Buhariu (3293), Muslimi (2691).

[13] Tirmidhiu (909), hadithi është në Sahih El-Xhami’ (6380).

[14] Imam Ahmedi (7450), shejh Albani e saktësoi në Sahih El-Xhami’ (2169).

[15] Letaif El-Mearif (fq. 214).

[16] Buhariu (2014), Muslimi (760).

[17] Imam Ahmedi (7148), Nesaiu (2106), shejh Albani e saktësoi në Sahih El-Xhami’ (55).

[18] Mexhmual Fetava (25/286).

[19] Shih: Tefsir El-Bagavij (8/482), El-Kurtubij (20/130), Fet’hul Bari, Ibën Haxher (4/255).

[20] Shih: Tefsir Et-Taberij (24/546), El-Bagavij (8/491), Ibën Kethir (8/443).

[21] Tefsir Es-Sadij (fq. 931).

[22] Buhariu (2036), Muslimi (1167).

[23] Buhariu (2036), Muslimi (1167).

[24] Buhariu (2015), Muslimi (1165).

[25] Letaif El-Mearif (fq.195).

[26] Muslimi (762).

[27] Imam Ahmedi (2149), zinxhiri i hadithit është sipas kritereve të imam Buhariut ashtu siç tha Ibën Rexhebi në Letaif El-Mearif (fq. 199).

[28] Imam Ahmedi (4808), dhe hadithin e saktësuan recensentët e haditheve të El-Musned.

[29] Buhariu (2014), Muslimi (760).

[30] Buhariu (2021).

[31] Muslimi (1167).

[32] Mexhmual Fetava (25/284).

[33] Tefsir El-Bagavij (8/490).

[34] Tirmidhiu (3513), Ibën Maxhe (3850), shejh Albani e saktësoi.

[35] Letaif El-Mearif (fq.206).

[36] Muslimi (762).

[37] Shih: Esh-Sherh El-Mumti’, Ibën Uthejmin (6/397).

[38] Ibën Huzejme (2192), shejh Albani e saktësoi hadithin.

[39] Ibën Huzejme (2190), shejh Albani e saktësoi hadithin.

[40] D.m.th. mundet të lexojë dhe ta prekë mus’hafin me dorëza ose me peshqir. Kjo vlen për leximin e Kuranit në gjuhën arabe, kurse në gjuhën shqipe mundet ta prekë edhe me dorë si dhe librat fetarë dhe librat e tefsirit mundet t’i lexojë pa abdes. (sh.p.)

[41] Buhariu (2996).

[42] Ebu Davudi (1609), Ibën Maxhe (1827), shejh Albani hadithin e vlerësoi të mirë.

[43] Mexhalis shehru Ramadan, Ibën Uthejmin (fq.224).

PËRKUSHTIMI PËR ADHURIM

Nuk mund të bashkohet shfrytëzimi i dhjetëshit të fundit me shëtitjet nëpër tregje. Përse nuk nxitojmë t’i blejmë gjërat e nevojshme për ato ditë dhe për Bajram para se të vijë dhjetëshi i fundit?!

MOS U BËNI SI AJO GRUAJA QË E SHPRISH DHE E BËN FIJE-FIJE

Allahu thotë: “Mos u bëni si ajo gruaja që e shprish dhe e bën fije-fije atë që e ka tjerrë fort…” (En-Nahl: 92)

Kuptimi është mos u bëni si ajo gruaja e cila e ka tjerrë dhe e ka qepur fort petkun e pasi e ka përfunduar, e ka shprishur dhe e ka bërë fije-fije. Të ngjashëm me këtë grua janë ata që mundohen njëzet ditë të Ramazanit e kur vijnë dhjetë netët e fundit, që, në të vërtetë, janë tregu më i madh i veprave të mira, i lënë veprat e mira dhe angazhohen me blerje nëpër tregje.

Aisha i thotë: “Profeti ﷺ në dhjetëshin e fundit përpiqej në ibadet më shumë se në çdo ditë tjetër.”^[1]

SHËMBËLLTYRË E MIRË

Profeti ﷺ, kur hynte dhjetëshi i fundit, përpiqej në ibadet, e ngjallte natën (me ibadet) dhe e zgjonte familjen e tij, i ënjteshin këmbët e tij nga qëndrimi i gjatë në këmbë, i rridhnin lotët derisa i lagej mjekra e tij dhe vendi ku binte në sexhde.

Rrugës së tij ecnin sahabët j. Ata e zgjatnin namazin e natës saqë kishin frikë t’u ikte syfyri. Edhe pas vdekjes së tij e vazhduan të njëjtën rrugë, saqë kur faleshin mbaheshin për shkopi nga qëndrimi i gjatë në këmbë.

DHE I USHQEJNË ME USHQIM

Gatimi i ushqimit dhe dërgimi i tij për t’i ushqyer njerëzit nëpër xhami ka shpërblim të madh, në veçanti, gjatë këtyre netëve ku nëpër xhami ka që qëndrojnë në itikaf dhe është nder të jesh në shërbimin e tyre. Pasi të ushqyerit e paska vlerën e madhe, atëherë sa e ka vlerën ofrimi i ushqimit për iftar apo syfyr? E sa do të jetë vlera e madhe kur dihet që atë ushqim e hanë adhuruesit dhe punëmirët?

EDHE ATA QË NUK AGJËROJNË ME ARSYE, KANË HISE

Shejtani gjatë dhjetëshit të fundit gruan me menstruacione dhe lehonën nganjëherë i huton, duke i angazhuar me zbukurimin e shtëpisë dhe me shëtitje për të blerë nëpër tregje. Realisht ka ibadete të shumta që ajo mundet t’i kryejë gjatë këtyre ditëve, si:

Meditimi në shenjat dhe argumentet e Allahut.

Llogaritja e vetes dhe të kujtuarit rreth të metave personale për t’i përmirësuar ato.

Përmendja e Allahut me zemër dhe me gjuhë.

Bërja e dhikrit dhe duave.

Leximi i Kuranit (në gjuhën arabe), pa e prekur me dorë Mus’hafin.^[2]

Nënshtrimi i plotë ndaj caktimit të Allahut që e përcaktoi për të.

Bamirësia, vepra e mirë, dhënia ushqim, të qenët në shërbim të agjëruesve etj.

Meditimi i hadithit: “Ata që nuk agjëruan (në udhëtim), ua tejkaluan (agjëruesve) sot në shpërblim.^[3]”^[4]

NGA URTËSITË E FSHEHJES SË NATËS SË KADRIT

Allahu e fshehu Natën e Kadrit për umetin që ata gjatë krejt dhjetëshit të fundit të garojnë në vepra të mira dhe nënshtrime, të lakmojnë pas saj dhe lutja e tyre të jetë e sinqertë për çdo natë sikur ajo të jetë Nata e Kadrit. Besimtari kështu do të forcohet për adhurimin e Allahut për pjesën tjetër të mbetur të vitit.

NGA MIRËSITË E NATËS SË KADRIT

Allahu thotë: “Ne e zbritëm Kuranin në një natë të bekuar (Natën e Kadrit)…” (Ed-Duhan: 3)

Nga mirësitë e Natës së Kadrit:

Vepra e mirë që veprohet në Natën e Kadrit është më e mirë se vepra e më shumë se një mijë muajve ku në të nuk është Nata e Kadrit (që i bie të jetë ekuivalente me jetën e një njeriu që vepron për tetëdhjetë vjet e katër muaj).

Në këtë natë ka zbritur Kurani.^[5]

Numri i melekëve që zbresin në Tokë me mirësi dhe mëshirë është shumë i madh.

Kush ngrihet (për namaz nate) në Natën e Kadrit me besim në Allahun dhe llogarit në shpërblimin e Allahut, i falen gjynahet e mëhershme.

Shpresohet që në këtë natë të pranohen lutjet. Për këtë shkak Pejgamberi ﷺ e porositi Aishen i të lutej: “O Allahu im, Ti je Falës, e do faljen, më fal mua!”^[6]

PËRPJEKJE NË ADHURIM DITËN DHE NATËN

Nga dukuria e pakësimit në adhurim gjatë dhjetëshit të fundit është rasti i disave që natën e shfrytëzojnë në adhurim, ndërsa gjatë ditës i gjen dembelë dhe përtacë. Disa të tjerë bile e tejkalojnë edhe këtë kufi, ata flenë tërë ditën derisa u ikën namazi i drekës dhe ikindisë.

Ibn Rexhebi, Allahu e mëshiroftë, tregon për Sha’bij, Allahu e mëshiroftë, se për Natën e Kadrit thoshte: “Dita duhet të jetë si nata e saj.”^[7]

Kjo nënkupton që pëlqehet përpjekja në adhurime gjatë gjithë dhjetëshit të fundit, natën dhe ditën.

NAMAZI I NATËS NË DHJETËSHIN E FUNDIT

Shumë prej xhamive namazin e natës në dhjetëshin e fundit e ndajnë në dy pjesë:

Ajo që ligjërohet është të falen të dy namazet (namazi i teravive në pjesën e parë të natës dhe namazi i natës në pjesën e tretë të natës), e ai që ka vështirësi t’i falë të dy namazet, më e mirë për të është t’i japë përparësi namazit të natës në pjesën e fundit të natës.

Nëse frikohet që natën nuk do të mund të zgjohet, më mirë është ta falë namazin e teravive dhe vitrin para se të flejë.

Nuk ka pengesë që teravitë të falen në një xhami e namazi i natës në një xhami tjetër.

Nëse e përfundon namazin me imam në xhami, pastaj do që të falë namaz shtesë dhe e di që në xhami tjetër e përfundojnë namazin më vonë, nuk ka pengesë të shkojë të falet te xhamia tjetër, por nuk e përsërit vitrin.

Më e mira është që ai i cili falet pas imamit, ta përfundojë namazin e natës me imamin që e ka filluar namazin dhe jo të shkojë në xhami tjetër ta përfundojë namazin me imam tjetër, në mënyrë që ta marrë shpërblimin sikur të jetë falur tërë natën. Nëse imamët ndërrohen në një xhami, njëri i fal disa rekate pastaj tjetri i vazhdon të tjerat, llogaritet si t’i kishte falur një imam. Nuk ka pengesë nëse e plotëson namazin në xhami tjetër, sidomos kur ka ndonjë dobi fetare.

Kush është i angazhuar me punë apo përton, apo nuk ka mundësi ta falë namazin në fund të natës me imam, për të mos e lënë, më e mira është ta falë vetë në shtëpi apo bashkërisht me familjen e tij, të përpiqet ta zgjasë sa të mundet dhe ta përfundojë me vitër, që mos t’i ikën shpërblimi.

NGA SHENJAT E NATËS SË KADRIT

Nga shenjat e Natës së Kadrit:

– Ajo natë është e ndritshme, e qetë, as e nxehtë e as e ftohtë.

– Nuk gjuhet në të me yll dhe meteor.

– Dielli në mëngjesin e saj lind pa rreze, i kuq dhe i dobët.

– Allahu e fshehu këtë natë që ta shtojmë mundin më tepër në adhurime dhe ta kërkojmë gjatë dhjetëshit të fundit për çdo natë sikur të jetë Nata e Kadrit.

Myslimani duhet të largohet nga mesazhet e pamatura, të cilat e përcaktojnë Natën e Kadrit, pa argument, sepse kjo çon të lihet përpjekja në adhurime dhe duaja në netët e tjera të mbetura të muajit. Andaj, të kapemi për adhurime dhe dua deri në ditën e fundit të muajit, duke pasur parasysh se Nata e Kadrit është nata ku caktohen kaderet e Allahut për robin për një vit.

PËRCAKTIMI I NATËS SË KADRIT

Ibn Haxheri, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Dijetarët në mes vete kanë shumë dilema se cila natë është Nata e Kadrit, janë diku dyzet mendime, njëjtë sikur te dilema për orën e pranimit të duasë në ditën e xhumasë. E përbashkëta te Nata e Kadrit dhe te ora e pranimit të duasë në ditën e xhuma është se ato i fshehu Allahu që myslimani të përpiqet deri në maksimum në kërkimin e tyre.”^[8]

Ibn Uthejmini, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Më e saktë, sipas mendimit të dijetarëve, është se Nata e Kadrit lëviz, në ndonjë vit mund të jetë në natën e 21-të, në vitin tjetër në natën e 23-të, në ndonjë vit tjetër në natën e 25-të, në vitin tjetër në natën e 27-të, në ndonjë vit tjetër në natën e 29-të, ose në ndonjë vit mundet të jetë në netët çift.”^[9]

NATA QË MË SË SHUMTI SHPRESOHET TË JETË NATA E KADRIT

Nga shtatë netët tek që shpresohet më së shumti në të Nata e Kadrit, është nata e 27-të e Ramazanit. Pejgamberi ﷺ ngrihej në këtë natë, e mblidhte familjen dhe gratë e tij dhe njerëzit deri në kohën e agimit.^[10]

Numan ibn Beshir h tregon: “U ngritëm në natën e 23-të të Ramazanit bashkë me Pejgamberin ﷺ deri në një të tretën e parë të natës, pastaj u ngritëm natën e 25-të deri në gjysmë të natës, pastaj u ngritëm natën e 27-të deri në fund të natës, saqë menduam se do të mbetemi pa syfyr.”^[11]

A LEJOHET TË KRYHET UMREJA NË NATËN E NJËZET E SHTATË?

Nata e 27-të e Ramazanit është nata ku shpresohet më shumë të jetë Nata e Kadrit, por nuk ka argument që duhet të veçohet me umre. Qëllimi është që kjo natë të ngjallet me adhurim, në veçanti me namaz nate, duke u mbështetur në hadithin: “Atij që e fal namazin e natës gjatë Natës së Kadrit, duke besuar dhe llogaritur në shpërblimin e Allahut, i falen mëkatet e së kaluarës.”^[12] Pra, nuk ka thënë “kush e kryen umrenë atë natë”.

Po ashtu hadithi: “Umreja në Ramazan është e barabartë me haxhin (në shpërblim)”^[13], tregon që vlen për krejt Ramazanin dhe nuk ka thënë umreja në natën e 27-të është e barabartë me haxhin.^[14]

KËRKOJENI ATË NË NATËN E FUNDIT

Me përfundimin e natës së 27-të, nuk ka marrë fund muaji i Ramazanit. Nata e 29-të, po ashtu, është natë e madhe në vlerë, e cila ndoshta mund të jetë nata e fundit e Ramazanit (varet kur del hëna e re e Shevalit, natën e 29-të apo të 30-të). Pejgamberi ﷺ ka thënë: “Kërkojeni Natën e Kadrit në natën e fundit.”^[15]

Falja e gjynaheve që premtohet në hadithe me namazin e teravive dhe namazin e natës, sipas hadithit, kuptohet që duhet të përfshihen të gjitha netët deri në natën e fundit dhe jo të veçohet me natë të caktuar. Andaj, të kërkojmë ndihmë nga Allahu që ta përmendim, ta falënderojmë dhe ta adhurojmë si është më e mira.

VEPRAT SHPËRBLEHEN SIPAS PËRFUNDIMIT

Kali gjatë garave maksimumin e tij e jep kur vjen raundi i fundit. Kështu, ai që e jep maksimumin deri në fund, Allahu do t’ia falë gjynahet që i ka vepruar në të kaluarën. Pra, çështja lidhet me plotësimin e përfundimit dhe jo me mangësinë e fillimit. O Allah, na e mundëso ta presim Ramazanin tjetër me iman dhe me shëndet!

PAS PËRFUNDIMIT TË HATMES SË KURANIT ME IMAMIN

Nëse imami i fal teravitë me hatme dhe atë e përfundon në natën e 27-të, kjo nuk nënkupton që pas përfundimit të hatmes me imamin, ta lësh anash namazin e teravive dhe namazin e natës në netët e mbetura të fundit. Hadithi “Atij që e fal namazin e natës gjatë Ramazanit, duke besuar dhe llogaritur në shpërblimin e Allahut, i falen mëkatet e së kaluarës”; nënkupton se përfshihen të gjitha netët e muajit Ramazan, e jo derisa imami ta përfundojë hatmen. Kështu disa mashtrohen dhe u ikën shpërblimi i premtuar në hadith apo pakësojnë nga shpërblimi. Qëllimi nuk është të përfundohet leximi i Kuranit, por të ngjallen netët e krejt muajit me adhurim. Nata e 29-të mund të jetë nata e fundit e muajit dhe të jetë Nata e Kadrit, por, fatkeqësisht, disa i shohim që e anashkalojnë këtë natë me pretekst që imami e ka kryer hatmen në natën e 27-të dhe s’ka nevojë për përpjekje në ibadet, e kështu e humbin mundësinë ta marrin shpërblimin e Natës së Kadrit.

NUK PAKËSOHET SHPËRBLIMI I TYRE

Disa kanë problem me kuptimin e hadithit të Pejgamberit ﷺ: “Dy muajt, muajt e Bajramit, nuk janë të mangët: Ramazani dhe Dhulhixhe”^[16]

Thuhet në komentarin e hadithit se, në përgjithësi, nuk ndodh që të dy muajt të jenë të mangët (nga 29 ditë) brenda një viti.^[17]

Megjithatë, kuptimi më i saktë është se nuk pakësohet shpërblimi i premtuar, edhe nëse ditët e tyre nuk janë të plota (nga 30 ditë).

Për këtë arsye, ai që është zotuar se do të qëndrojë në itikaf në dhjetëshin e fundit të Ramazanit, nëse muaji përfundon me 29 ditë, e ka realizuar zotimin e tij, edhe pse ka qëndruar në itikaf 9 ditë dhe jo 10 ditë, sepse muaji ka përfunduar më 29 Ramazan.

[1] Muslimi (1175).

[2] Lejohet prekja dhe leximi i Kuranit që është me përkthim në gjuhën shqipe, ndërsa në gjuhën arabe lejohet të preket me dorëza apo peshqir, e të ngjashme me to. Kurse për ato që lexojnë përmendsh, nuk është problem, mund ta përsërisin pa problem gjatë kësaj periudhe. (sh.p)

[3] Sahabët kishin dalë në udhëtim për luftë së bashku me Pejgamberin ﷺ. Ishte i nxehtë i madh, disa agjëronin e disa të tjerë ishin pa agjërim. Agjëruesit shkaku i agjërimit, i nxehtit të madh, lodhjeve të rrugës dhe përgatitjes për betejë, nuk ishin në gjendje të ishin në shërbim të plotë, në krahasim me ata që nuk agjëronin. Këta  u dhanë ujë deveve, u shërbyen agjëruesve dhe ndihmuan të lehtësohej rrugëtimi i tyre e kështu ata i morën shpërblimet e veprave të veta dhe shpërblimin sikur të agjërueseve pa pakësuar gjë nga shpërblimi i agjëruesve, shkaku i angazhimit me punët e veta dhe me punët e agjëruesve. (sh.p.)

 

Dr. Muhamed el Munexhidi

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

Pjesë e librit: Zahireja e agjëruesit (është i përkthyer në gjuhë shqipe)

 

[4] Buhariu dhe Muslimi prej hadithit të Enesit h.

[5] Në këtë natë ka zbritur Kurani përnjëherë i tëri nga libri amzë ‘Levhi Mahfudhi’ në qiellin e dynjasë që quhet ‘Bejtul Izzeh’.

[6] Tirmidhiu (3513), Ibn Maxhe (3850), shejh Albani e saktësoi.

[7] Lataiful Mearif (fq. 228).

[8] Fet’hul Barij (4/262).

[9] Mexhmua Fetava Ibn Uthejmin (13/454).

[10] Ebu Davudi (1375), Tirmidhiu (806), shejh Albani e saktësoi.

[11] Nesaiu (1606), shejh Albani e saktësoi.

[12] Buhariu (2014), Muslimi (760), prej hadithit të Ebu Hurejrës h.

[13] Buhariu dhe Muslimi , prej hadithit të Ibn Abasit h.

[14] Fetava Ibn Uthejmin (5/263).

[15] Ibn Huzejme (2189), prej hadithit të Muavije ibn Ebi Sufjan k, shejh Albani e saktësoi në Sahih el-Xhami’ (1238).

[16] Buhariu dhe Muslimi prej hadithit të Ebu Bekrasë h.

[17] Qëllimi është se muaji Ramazan nganjëherë është 29 ditë dhe pas saj vjen dita e Bajramit, e ndonjëri mund të mendojë që nuk e ka arritur shpërblimin e plotë, sepse muaji nuk është plotësuar me 30 ditë, prandaj ndihet keq në zemër dhe dyshon për shpërblimin e plotë. (sh.p.)

ARSYEJA E QARTË DHE ARSYEJA E FSHEHTË

I sëmuri me sëmundje të rëndë, udhëtari në rrugë të shpejta (autostrada) dhe lehona, nuk është problem po qe se hanë dhe pinë haptazi para atyre që e dinë arsyen e mosagjërimit të tyre.

Ndërsa, gruaja me menstruacione dhe disa raste tjera që arsyeja e mosagjërimit të tyre është e fshehtë dhe e paqartë për njerëzit, më mirë është të mos hanë dhe pinë haptazi, për shkak se mund t’i akuzojnë padrejtësisht dhe madhështia e Ramazanit të bjerë nga sytë e njerëzve, gjë që nuk duhet të lejojmë të ndodhë.

UDHËTARI

Kur lejohet udhëtari ta prishë agjërimin?

Gjatë udhëtimit për të mos mbajtur agjërim, kusht është:

– Mos të bëjë hile, duke marrë udhëtim enkas, me qëllim që t’i lejohet prishja e agjërimit.

– Udhëtimi të mos jetë për të bërë gjynah. Distanca e udhëtimit të jetë në suazat e rregullave të fesë që llogaritet udhëtim (mbi 80 km ose sipas traditës). Duhet ta kapërcesh vendbanimin tënd dhe pas teje t’i lësh shtëpitë e fundit e pastaj e prish agjërimin.

Nëse ka vështirësi (në udhëtim), më mirë është mos të mbajë agjërim, përndryshe, në rrethana të tjera, më mirë është të mbajë agjërim (gjatë udhëtimit).

Nëse dielli perëndon para se të udhëtosh, duhet të çelet iftari. Pastaj, nëse menjëherë, sapo që fluturon aeroplani, e sheh diellin (nga aeroplani), nuk obligohesh ta lësh ushqimin, por vazhdon me ngrënie dhe pirje.

Nëse aeroplani fluturon para se të perëndojë dielli dhe ti dëshiron ta mbash dhe mos ta prishësh agjërimin në udhëtim, atëherë pret derisa të perëndojë dielli mbi vendin ku gjendet në qiell aeroplani.

GRUAJA ME MENSTRUACIONE DHE LEHONA

Po qe se gruaja me menstruacione dhe lehonia në Ramazan pastrohen para se të lindë agimi (para imsakut), qoftë edhe një minutë para imsakut, ato detyrohen të agjërojnë dhe nuk është problem nëse lahen pas imsakut, por jo të vonohen deri në lindjen e diellit, sepse namazin e sabahut duhet ta falin brenda kohës së vet të përcaktuar.

Po ashtu, nëse gruaja mban agjërim dhe ditën e ndien që koha e menstruacioneve është afër, por gjaku del pasi të perëndojë dielli, agjërimi i saj është në rregull.^[1]

Nëse lehona pastrohet para se t’i kryejë dyzet ditë, në këtë rast ajo duhet të nis të agjërojë, të falet, i lejohet ta bëjë umrenë si dhe kontaktet intime me burrin e saj. Por, po qe se i kthehet gjaku brenda dyzet ditëve pasi është pastruar, më e saktë është se ky gjak llogaritet gjak i lehonisë. Ndërsa, sa i përket agjërimit, namazit dhe haxhit të saj që i ka kryer pasi ajo e ka llogaritur se është pastruar nga lehonia, të gjitha ato i llogariten të sakta, nuk duhet të kompensojë gjë përderisa ato i ka kryer gjatë periudhës kur ajo ishte e pastër.^[2]

Nëse gruaja aborton dhe dalin prej saj copa të embrionit ende të pazhvilluar në formën e njeriut, tek ai nuk shihet përshkrimi i ndonjë organi si dora apo koka, në këtë rast gjaku që del prej saj është gjak çrregullimi (hemorragji) e jo gjak lehonie. Ajo duhet të falet, të agjërojë Ramazanin dhe i lejohen marrëdhëniet me burrin. Për çdo namaz duhet të marrë abdes dhe, po ashtu, i lejohet ta bëjë bashkimin e namazeve, namazin e drekës me ikindinë dhe namazin e akshamit me jacinë (i fal të plota dhe jo të shkurtuara). Pëlqehet të pastrohet para namazeve të bashkuara dhe për namazin e sabahut.^[3]

– Gruaja shtatzënë nëse e aborton embrionin e saj:

Nëse qartësohet te embrioni se ka filluar të marrë formën e njeriut, pra shihen qartë vijat e kokës, duarve dhe këmbëve të tij, në këtë rast gjaku që del nga gruaja pas abortit, është gjak lehonie. Ajo duhet ta lërë namazin dhe agjërimin, si dhe i ndërpritet koha e idetit.^[4]

Nëse tek embrioni nuk shfaqen shenja se ka nisur krijimi në formën e njeriut, atëherë gjaku që del pas abortit është gjak çrregullimi dhe jo lehonie. Gruaja në këtë rast duhet të falet dhe të agjërojë.

Koha më e përafërt ku mund të qartësohet nisja e krijimit të organeve te embrioni është 81 ditë prej nisjes së shtatzënisë, në të shumtën e rasteve 90 ditë.^[5] Nëse gruaja aborton pas 90 ditëve, mirëpo mjekët e informojnë nënën që embrioni e ka ndërprerë zhvillimin e tij para se t’i mbushë 90 ditë, në këtë rast për bazë merret se a ka filluar të shihet qartë forma e njeriut.

SUFRA DHE KUDRA^[6]

Dispozita e lëngjeve (sufra apo kudra), që gruaja i sheh para menstruacioneve^[7]:

Nëse lëngu është i ndarë nga gjaku, pra vjen veç, atëherë nuk është gjak menstruacioni. Në këtë rast ajo duhet ta falë namazin, të agjërojë dhe të marrë abdes për çdo namaz.

Nëse lëngu është i bashkëngjitur me gjakun e menstruacioneve, atëherë është gjak i menstruacioneve. Gjatë kësaj periudhe gruaja nuk e fal namazin dhe nuk agjëron.^[8]

NËSE GRUAJA PASTROHET NGA MENSTRUACIONET GJATË DITËS NË RAMAZAN

Nëse gruaja pastrohet nga menstruacionet gjatë ditës në Ramazan, sipas mendimit më të saktë të dijetarëve^[9], ajo duhet të braktisë ushqimin dhe pijen dhe të agjërojë pjesën e mbetur të ditës, për shkak se arsyeja sheriatike për mosagjërim ka kaluar. Këtë ditë pas Ramazanit duhet ta kompensojë (edhe pse e ka agjëruar një pjesë të ditës).^[10]

PËRDORIMI I BARNAVE QË E PENGOJNË ARDHJEN E MENSTRUACIONEVE

“Lejohet përdorimi i barnave që e pengojnë ardhjen e menstruacioneve gjatë Ramazanit nëse përdorimi i tyre nuk e dëmton shëndetin në përgjithësi.”^[11]

Mjekët e kanë vërtetuar që këto barna kanë ndikim negativ në trup. Dijetari, Ibn Uthejmini, Allahu e mëshiroftë, ka thënë: “Është vërtetuar se këto ilaçe kanë ndikim negativ në shëndet dhe në mitër.”^[12]

Për këtë shkak, gruaja më mirë është t’i lërë menstruacionet të vijnë në kohën e vet, t’i iket përdorimit të barnave që e pengojnë ardhjen e menstruacioneve dhe ta ruajë shëndetin e saj. Menstruacionet janë gjë e natyrshme që Allahu e ka përcaktuar për femrën.”^[13]

Kur gruaja pajtohet me natyrshmërinë dhe me atë që e ka përcaktuar Allahu për të, kjo është ndër veprat më të mira që e afrojnë tek Allahu (në Ramazan dhe jashtë Ramazanit). Ajo ka fusha të tjera që mund të veprojë, përveç namazit dhe agjërimit që i ndalohen gjatë kësaj periudhe, sikurse duaja, dhikri, lëmosha etj.

Xhuvejbiri, Allahu e mëshiroftë, ka thënë: “I thashë Dahakut: Lehona dhe gruaja me menstruacione a kanë hise në Natën e Kadrit? Më tha: ‘Po. Çdonjërit që Allahu ia pranon veprat e tij, do t’ia japë hisen e tij nga Nata e Kadrit.’ ”^[14]

 

Dr. Muhamed el Munexhidi

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

Pjesë e librit: Zahireja e agjëruesit (është i përkthyer në gjuhë shqipe)

 

[1] Mexhmua Fetava Ibn Baz (15/17, 192).

[2] Mexhmua Fetava Ibn Baz (10/211).

[3] Mexhmua Fetava Ibn Baz (10/229).

[4] Pasi e ka divorcuar burri apo i ka vdekur burri. (sh.p.)

[5] Mexhmua Fetava Ibn Uthejmin (19/258).

[6] Sufra dhe kudra janë dy lëngje që dalin nga gruaja ndonjëherë para dhe ndonjëherë pas menstruacioneve. Sufra është një lëng me ngjyrë të verdhë si qelbi i plagëve, ndërsa kudra është një lëng me ngjyrën e ujit të turbullt dhe i përzier me të kuqe. (sh.p.)

[7] Nëse i sheh pas menstruacioneve, pra pasi të pastrohet, lëngu nuk llogaritet nga menstruacionet. (sh.p.)

[8] Mexhmua Fetava Ibn Baz (10/207).

[9] Një grup dijetarësh thotë që obligohet të lërë ushqimin dhe të agjërojë pjesën e mbetur të ditës, ndërsa një grup tjetër i dijetarëve thotë që nuk obligohet ta agjërojë pjesën tjetër të ditës, sepse ajo nijetin për agjërim nuk e ka bërë prej para imsakut, por, megjithatë, pëlqehet, për çdo rast, të lërë ushqimin dhe ta agjërojë pjesën e ditës që ka mbetur. (sh.p.)

[10] Mexhmua Fetava Ibn Baz (15/193).

[11] Fetava el-Lexhnetu ed-Daime (5/389).

[12] Mexhmua Fetava Ibn Uthejmin (19/259).

[13] Mexhmua Fetava Ibn Uthejmin  (19/268).

[14] Lataiful Mearif (fq. 207).