Category: Dija & Daveti

1. Muaji Muharrem është muaji i parë i vitit hixhri^[1] dhe është muaji i fundit nga muajt e shenjtë. Si muaj i shenjtë vjen i treti në varg pas muajve Dhulkade dhe Dhulhixhe, kurse pas tij vjen muaji Rexheb.^[2] Allahu thotë: “Vërtet, numri i muajve tek Allahu është dymbëdhjetë, sipas Librit të Allahut, që prej ditës kur i krijoi qiejt dhe Tokën. Katër prej tyre janë të shenjtë.” (Et-Teube: 36)

Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, tha: “Koha (viti) është kthyer përsëri, siç ka qenë në fillim kur Allahu i krijoi qiejt dhe tokën. Viti ka dymbëdhjetë muaj, katër janë të shenjtë, tre nga ta janë radhazi: Dhulkade, Dhulhixhe dhe Muharrem, kurse muaji Rexheb është ndërmjet muajit Xhumada dhe Shaban.”^[3]

2. Nga vlerat e këtij muaji është se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin me të, e quajti “Muaji i Allahut”^[4].

Dedikimi i muajit si muaj i Allahut është në shenjë nderimi dhe madhështie, “gjë që aludon në vlerën dhe madhështinë e tij si muaj. Allahu kur i dedikon diçka Vetes ajo duhet të jetë e veçantë nga krijesat e Tij, ashtu si ia dedikoi ubudijes (të qenët rob i Allahut) së Tij Muhamedin, Ibrahimin, Is’hakun, Jakubin dhe profetët e tjerë, si dhe ia dedikoi Vetes shtëpinë e Tij (Qabenë) dhe devenë e Tij.”^[5]

3. Nga dijetarët ka që muajin Muharrem e llogarisin si më të mirin në mesin e muajve të shenjtë. El-Hasan el-Basrij, Allahu e mëshiroftë, tha: “Muaji më i mirë në mesin e muajve të shenjtë është muaji i Allahut, muaji Muharrem.”

Dhe njashtu tha: “Allahu e filloi vitin me një muaj të shenjtë dhe e përfundoi me një muaj të shenjtë, andaj tek Allahu, pas muajit Ramazan, nuk ka muaj më të mirë brenda vitit se muaji Muharrem.”^[6]

4. Dhjetë ditët e para të Muharremit janë ditët më të mira të muajit. Ebu Uthman en-Nehdij, Allahu e mëshiroftë, tha: “Të parët tanë të mirë i dallonin tri dhjetëshe: dhjetëshin e fundit të Ramazanit, dhjetëshin e parë të Dhulhixhes dhe dhjetëshin e parë të Muharremit.”^[7]
5. Allahu e ndaloi t’i bëhet dëm vetes në muajt e shenjtë dhe thotë: “Prandaj, mos i bëni vetes dëm.” (Et-Teube: 36)

Gjynahu gjatë muajve të shenjtë është më i madh sesa në muajt e tjerë për shkak të shenjtërisë dhe madhështisë së tyre.

Katade, Allahu e mëshiroftë, tha: “Dëmi gjatë muajve të shenjtë është më i madh në gjynah karshi muajve të tjerë, edhe pse dëmi është i madh dhe padrejtësia e madhe në çdo kohë dhe në çdo gjendje, por Allahu madhështon nga çështja e Tij çfarë të dëshirojë.”^[8]

6. Myslimani gjatë muajit Muharrem pëlqehet ta shpeshtojë agjërimin e tij. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, në një hadith tha: “Agjërimi më i mirë pas atij të muajit Ramazan është agjërimi në muajin Muharrem, dhe namazi më i mirë pas atij të detyruar është namazi i natës.”^[9]

Ibën Rexheb, Allahu e mëshiroftë, tha: “Hadithi tregon qartë se agjërimi vullnetar më i mirë, pas atij të detyruar në Ramazan, është agjërimi në muajin Muharrem.”^[10]

Këtu për qëllim është më i mirë në mesin e agjërimit vullnetar të përgjithshëm.

7. Të agjërohet në muajin Muharrem është e pëlqyer, që nënkupton se pëlqehet të shpeshtohet agjërimi i tij, e jo të agjërohet muaji në tërësi, sepse është vërtetuar që Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, përveç muajit Ramazan asnjëherë nuk ka agjëruar muaj tjetër në tërësi, kurse më shumë ditë që ka agjëruar brenda një muaji tjetër ka qenë në muajin Shaban.^[11]
8. Dijetarëve u krijoi problem në kuptim agjërimi i shpeshtë i Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, në muajin Shaban dhe jo në Muharrem, duke pasur parasysh që ai vetë e përmendi qartë se agjërimi më i mirë pas atij në Ramazan është agjërimi në muajin Muharrem.

Përgjigjja është:

Përmendet se ekziston mundësia që shpallja për vlerën e agjërimit në muajin Muharrem të mos i ketë zbritur, përveçse në fund të jetës së tij dhe para se t’i mundësohet të agjërojë në këtë muaj.

Apo ekziston mundësia të jetë sfiduar me pengesa që e kanë penguar të agjërojë më shumë ditë në këtë muaj, si: udhëtimi, sëmundja etj.^[12]

9. Dita e Ashurës bie në ditën e dhjetë të muajit Muharrem, të këtij mendimi janë shumica e dijetarëve të mëhershëm dhe bashkëkohorë, në këtë aludojnë hadithet, këtë kuptim e përmban vetë fjala (Ashura) dhe kjo është e njohur te dijetarët e gjuhës.^[13]
10. Ashura është emër islam dhe si emër nuk është njohur në periudhën para Islamit.^[14]
11. Dita e Ashurës pëlqehet shumë të agjërohet. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, tha: “Për agjërimin e ditës së Ashurës, shpresoj që Allahu të m’i shlyejë gjynahet e vitit që kaloi.”^[15]
12. Agjërimi i ditës së Ashurës i shlyen të gjitha gjynahet e vogla dhe jo ato të mëdha.

Nëse gjen gjynahe të vogla, agjërimi  i Ashurës i shlyen ato, e nëse nuk gjen as të vogla e as të mëdha, atëherë atij që agjëron i shkruhen të mira dhe i ngriten gradat, e nëse gjen gjynah të madh apo gjynahe të mëdha, shpresohet që ato gjynahe t’i lehtësohen.^[16]

13. Myslimani familjen, fëmijët dhe ata që i ka nën përgjegjësinë e tij duhet t’i nxitë ta agjërojnë ditën e Ashurës dhe natën të ngriten për syfyr.

Rubejia bint Muavidh, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, për agjërimin e Ashurës^[17]  tha: “E agjëronim ditën e Ashurës dhe i nxitnim fëmijët tanë që ta agjërojnë, u punonim lojëra nga leshi dhe kur qante ndonjëri për ushqim, u jepnim lojën të hutohen derisa të vinte koha e iftarit.”^[18]

14. Pëlqehet të agjërohet dita e nëntë dhe dita e dhjetë bashkërisht, si kundërshtim i çifutëve dhe krishterëve. Abdullah ibën Abasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, tha: “Kur Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, e agjëroi ditën e Ashurës dhe urdhëroi të agjërohet, shokët e tij i thanë: “O i Dërguar i Allahut! Kjo është ditë që e madhërojnë çifutët dhe të krishterët!’’ Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë për të, tha: “Vitin që vjen, me lejen e Allahut, ditës së dhjetë do t’ia bashkëngjisim edhe ditën e nëntë.”; mirëpo kur erdhi viti tjetër Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin me të, ndërroi jetë.

Me një transmetim tjetër: “Nëse jam gjallë vitin që vjen, do ta agjëroj ditën e nëntë.”^[19]

15. Kujt i ik agjërimi i ditës së nëntë, mundet ta agjërojë ditën e dhjetë dhe të njëmbëdhjetën, për t’i kundërshtuar çifutët.
16. Nga frika për ditët e muajit, se mund të jenë muaj të mangët, apo dyshimi se a ka hyrë saktësisht muaji Muharrem, apo nga frika e rënies në ndonjë gabim, si masë kujdesi dhe sigurie nuk ka gjë nëse ditës së Ashurës i shtohet një ditë para dhe një ditë pas, kështu që dita e nëntë në numër të bëhet e dhjeta në thelb të çështjes.
17. Agjërimi i ditës së Ashurës te disa dijetarë është tri shkallë:

Shkalla e parë: Ashura të agjërohet tri ditë: dita e nëntë, e dhjetë dhe e njëmbëdhjetë. Përcillet për këtë veprim një hadith, mirëpo i dobët^[20], dhe përcillet se disa nga të parët tanë kësisoji kanë vepruar si masë kujdesi dhe sigurie.^[21]

Shkalla e dytë: Ashura të agjërohet dy ditë: dita e nëntë dhe e dhjetë. Shumica e haditheve aludojnë në këtë lloj agjërimi dhe me të ka ardhur suneti.

Shkalla e tretë: Ashura të agjërohet vetëm ditën e dhjetë. Veçimi i ditës së dhjetë me agjërim lejohet dhe nuk urrehet të veprohet.^[22]

18. Nëse dita e Ashurës bie në ditën e xhuma apo të shtunë, nuk ka pengesë dhe nuk urrehet që njëra nga këto ditë të veçohet me agjërim. Myslimani e agjëron, sepse është ditë që ligjërohet agjërimi i saj, e jo se është ditë e xhuma apo e shtunë.^[23]
19. Atij që i kanë mbetur ditë nga Ramazani pa i agjëruar, nuk ka pengesë që ta agjërojë ditën e Ashurës me nijet të agjërimit vullnetar, e pastaj t’i kompensojë ato ditë nga Ramazani. Lejohet, sipas mendimit më të saktë, agjërimi vullnetar para se të kompensohen ditët e paagjëruara të Ramazanit, sepse është agjërim i përcaktuar që ikën me kalimin e ditës së vet, kurse te kompensimi i ditëve të humbura çështja është më e gjerë dhe ekziston më tepër hapësirë.
20. Atij që i ka mbetur ndonjë ditë e Ramazanit pa e agjëruar dhe ditën e Ashurës e agjëron me nijet kompensimi të ditës së humbur të Ramazanit, agjërimi i tij pranohet si kompensim dhe shpresohet ta marrë shpërblimin e agjërimit të Ashurës, sipas mendimit të disa dijetarëve, e kështu me kompensimin e ditës së humbur të Ramazanit e merr edhe shpërblimin e agjërimit të ditës së Ashurës. Dijetari Ibën Uthejmini, Allahu e mëshiroftë, është në mesin e atyre dijetarëve që e ka dhënë këtë fetva.^[24]

Por ajo më e mira është që kompensimi i ditëve të humbura të Ramazanit të bëhet jashtë ditës së Ashurës, njëherit ta agjërojë ditën e Ashurës me nijet agjërimi vullnetar, e më pas t’i agjërojë ditët e humbura të Ramazanit, dhe kështu të bashkojë në mes të dy mirësive, mirësisë së kompensimit dhe mirësisë së agjërimit të ditës së Ashurës.

21. Lejohet që dita e nëntë dhe e njëmbëdhjetë të agjërohet me nijet kompensimi të Ramazanit, ndërsa dita e dhjetë të agjërohet me nijet agjërimi të Ashurës, dhe kështu ta arrijë shpërblimin e kompensimit dhe shpërblimin e agjërimit vullnetar.
22. Udhëtari përderisa nuk gjen vështirësi ta agjërojë ditën e Ashurës gjatë udhëtimit të tij, i lejohet të agjërojë.
23. Gruas me menstruacione apo lehoni apo i sëmuri, agjërimin e Ashurës nuk duhet ta kompensojnë pasi të kalojë dita e saj, ngase është i ndërlidhur me ditë të veçantë dhe dispozita e saj mbaron me kalimin e ditës.^[25]
24. Ai që me arsye nuk e agjëron ditën e Ashurës, si: i sëmuri, gruaja me menstruacione apo gjidhënësja, dhe nga tradita e tij ka qenë agjërimi i Ashurës për çdo vit, ai do të shpërblehet sipas nijetit të tij. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, me një hadith, tha: “Kur robi sëmuret apo është udhëtar, i shkruhen shpërblimet atij, sikurse ka punuar si vendas dhe i shëndoshë.”^[26]
25. Agjërimi i ditës së Ashurës ka qenë i patjetërsueshëm para se të detyrohet agjërimi i muajit Ramazan, e më pas u bë i pëlqyeshëm. Aisha, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, përcjell: “Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, urdhëronte të agjërohet dita e Ashurës para se të detyrohet agjërimi i Ramazanit, e kur agjërimi i Ramazanit u bë i patjetërsueshëm, atëherë agjërimi i Ashurës u bë sipas dëshirës, kush dëshironte e agjëronte dhe kush nuk dëshironte nuk e agjëronte.”^[27]

Me një hadith tjetër: “Sot është Dita e Ashurës. Allahu nuk e bëri të patjetërsueshëm agjërimin e saj, por unë sot jam me agjërim. Kush do të agjërojë, le të agjërojë dhe kush do të mos agjërojë, le të hajë.”^[28]

26. Dita e Arafatit ka vlerë më të madhe se dita e Ashurës, agjërimi i saj i shlyen gjynahet e dy viteve.

Nga urtësitë që përmenden thuhet se dita e Ashurës bashkëlidhet me Musain, alejhi selam, kurse dita e Arafatit bashkëlidhet me Profetin Muhamed, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, dhe është nga veçoritë e fesë sonë, prandaj edhe ka vlerë më të madhe dhe ajo u shumëfishua me bereqetin e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të.

Si urtësi tjetër përmendet se dita e Arafatit bie në muajin Dhulhixhe që është muaj i shenjtë dhe para tij është muaji Dhulkade që është muaj i shenjtë dhe pas tij vjen muaji Muharrem që është muaj i shenjtë, në krahasim me ditën e Ashurës që nuk e ka këtë pozitë.^[29]

Përmendet njashtu se Allahu në ditën e Ashurës e plotësoi begatinë mbi Musain duke e shpëtuar nga armiku i tij, kurse në ditën e Arafatit e plotësoi begatinë mbi Muhamedin, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, duke e plotësuar mesazhin e tij. Arritja e plotësimit të begatisë në fe është më madhështore se arritja e begatisë në trup, kështu që epërsia në shpërblim ka ardhur si rrjedhojë e epërsisë në begati, që njëra është në fe e tjetra në trup.

27. Dita e Ashurës është ditë madhështore nga ditët e Allahut, ashtu siç erdhi në hadith^[30], ndërsa Allahu thotë: “…dhe përkujtoju atyre ditët e Allahut….” (Ibrahim: 5). Në këtë ditë Allahu e shpëtoi Musain dhe popullin e tij dhe e fundosi në det faraonin dhe popullin e tij, prandaj edhe Musai, alejhi selam, në shenjë falënderimi e agjëroi këtë ditë. Po ashtu këtë ditë e agjëroi edhe Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, dhe e pëlqeu agjërimin e saj duke e ndjekur kështu veprimin e Musait, alejhi selam, “dhe kjo kundrejt trajtimit të begatisë me falënderim në kohë që i bën ato të mëdha.”^[31]

Ibën Abasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, përcjell se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, kur erdhi në Medine i gjeti çifutët duke e agjëruar ditën e Ashurës dhe u tha: “Çfarë është kjo ditë që ju po e agjëroni?” I thanë: “Kjo ditë është madhështore, Allahu në të e shpëtoi Musain dhe popullin e tij dhe e fundosi në det faraonin dhe popullin e tij, – me një transmetim tjetër: “kjo është dita kur Allahu u ndihmoi Musait dhe bijve të israilit kundër faraonit”, dhe Musai këtë ditë e agjëroi në shenjë falënderimi dhe po e agjërojmë edhe ne.”

Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, tha: “Ne kemi më shumë të drejtë dhe jemi më meritorë për Musain sesa ju.”; kështu që Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, e agjëroi këtë ditë dhe urdhëroi të agjërohet.”^[32]

28. Dita e Ashurës na e rikujton lidhshmërinë e thellë që e kanë në mes tyre myslimanët, edhe poqë se ndryshojnë kohët dhe largësitë e njëri-tjetrit, si dhe na e rikujton realizimin e patjetërsueshëm të vëllazërisë imanore në mes myslimanëve dhe realizimin e miqësisë për Allahun dhe profetin e Tij dhe robërit e Tij besimtarë: “Besimtarët dhe besimtaret janë miq për njëri-tjetrin.” (Et-Teube: 71)
29. Dita e Ashurës është ditë falënderimi dhe ditë e kërkimit të shpëtimit dhe e fitores nga Allahu. Musait në këtë ditë i thanë: “Me të vërtetë, na zunë!” (Esh-Shuara: 61), kurse përgjigja e tij ishte: “Kurrsesi! Në të vërtetë, me mua është Zoti im. Ai do të ma tregojë rrugën”. (Esh-Shuara: 62)
30. Madhërimi i ditës së Ashurës ishte i njohur edhe në periudhën para Islamit, njerëzit e madhëronin dhe në të agjëronin si dhe e mbulonin Qabenë, ashtu siç tha Aisha, Allahu qoftë i kënaqur prej saj.^[33]
31. Dita e Ashurës madhërohet me agjërimin e saj në shenjë falënderimi ndaj Allahut për begatinë e shpëtimit dhe shkatërrimit të armikut, si dhe kjo ditë na i rikujton veprimet e Allahut ndaj armiqve të Tij dhe armiqve të profetëve të Tij.
32. Ka njerëz që kanë shpikur shumë risi për Ashurën. Ndër to numërojmë atë që e veprojnë disa ithtar të risive të cilët këtë ditë e marrin si ditë zie, për shkak të vrasjes së Husejnit, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, ditë pikëllimi, vajtimi, grisjeje të rrobave, rrahjeje të fytyrës dhe bërtitjeje me zë të lartë. Kjo nuk ka të bëjë me fe fare, madje kjo është nga veprimet e periudhës para Islamit.

Me një hadith ka ardhur. “Ai i cili rrah faqet e veta, që gris rrobat dhe që kërkon e ndjek rrugët e sjelljet e xhahilijetit (padijes paraislame), një i tillë nuk është prej nesh.”^[34] Besimtari gjatë fatkeqësive duron, e shpreson shpërblimin dhe është i kënaqur me caktimin e Allahut.

33. Në këtë ditë shejtani luan dhe tallet me mendjet e disa njerëzve dhe i largon nga rruga e besimtarëve. Disa këtë ditë e shndërruan në ditë zie dhe ngushëllimi, disa të tjerë e shndërruan në festë dhe këndim, madje gjen të tillë që bëjnë manifestime dhe gatuajnë ëmbëlsira dhe ushqime enkas për këtë ditë dhe kjo është përngjasim me çifutët dhe të krishterët në madhështimin e kësaj dite. Kjo e tëra është nga risitë në fe.

 

E lusim Allahun që të na japë sukses dhe saktësi në atë që e do dhe është i kënaqur me të, falënderimi i takon vetëm Allahut, Zotit të botëve.

Dr. Muhamed Salih El-Munexhid

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

Marrë nga libri: Sezonet e adhurimit

 

[1]  Fjala arabe “Hixhri” nënkupton emigrimin apo shpërnguljen e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, prej Mekës në Medine në vitin 622 gregorian. Shpërngulja e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, dhe myslimanëve prej Mekës në Medine është nisma e llogaritjes së kohës së kalendarit mysliman. Udhëheqësi i myslimanëve, Omer ibën el-Hatabi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, ishte ai që në vitin 638 gregorian e vuri në përdorim kalendarin mysliman dhe ditën e emigrimit e bëri dita e parë e kalendarit hixhri. Viti hixhri i ka dymbëdhjetë muaj, ditë i ka 354, pra 11 ditë më pak se viti gregorian, sepse bazohet në lëvizjet e hënës, e jo të diellit. (sh.p.)

[2] Muajt e shenjtë janë katër: Dhulkade, Dhulhixhe, Muharrem dhe Rexheb. Këta muaj janë me shumë vlerë dhe të bekuar dhe në ta ndalohet rreptësisht lufta. Muaji i parë prej katër muajve të shenjtë është muaji Rexheb, kurse i fundit është Muharrem, edhe pse në kalendarin hixhri në radhitje muaji Rexheb është i shtati, kurse Muharrem është i pari. (sh.p).

[3] Buhariu (3197), Muslimi (1679).

[4] Muslimi (1163).

[5] “Letaif el-Mearif”, Ibën Rexheb (fq. 36).

[6] “Letaif el-Mearif”, Ibën Rexheb (fq. 34).

[7] “Letaif el-Mearif”, Ibën Rexheb (fq. 35).

[8] Tefsir et-Taberij (14/238), Tefsir Ibën Kethiri (4/148).

[9] Muslimi (1163).

[10] Letaif el-Mearif (fq. 33).

[11] Buhariu (1969, 1971), Muslimi (1156, 1157).

[12] Shih: Sherh en-Nevevij ala Muslim (7/37,55), El-Mexhmua (6/387).

[13] Shih: Sherh en-Nevevij ala Muslim (7/12), El-Mexhmua (6/383).

[14] Shih: Mesharik el-Envar”, Kadi Ijad (2/102), Keshaf el-Kana’a, El-Buhutij (2/338).

[15] Muslimi (1162).

[16] Shih: Sherh en-Nevevij ala Muslim (3/113, 8/51), El-Mexhmua (6/382).

[17] Në fillim ka qenë detyrim të agjërohet, më vonë kur u bë i detyruar agjërimi i muajit të Ramazanit, agjërimi i Ashurës u la i lirë, kush dëshironte e agjëronte, e kush dëshironte e linte. (sh.p).

[18] Buhariu (1960), Muslimi (1136).

[19] Muslimi (1134).

[20] Fjalët e hadithit janë këto: “Agjëroni ditën e Ashurës, kundërshtoni çifutët në këtë ditë duke e agjëruar një ditë para apo pas.” Me një transmetim tjetër: “Agjëroni një ditë para dhe një ditë pas.” Shënon imam Ahmedi (2154), Bejhakiu në el-Kubra (4/287). Hadithi është es-Silsiletu ed-Daife (4297), dhe hadithin e kanë vlerësuar si të dobët verifikuesit e haditheve të Musnedit të imam Ahmedit, ndërsa shejh Ahmed Shakir e vlerësoi si të mirë zinxhirin e hadithit.

[21] Letaif el-Mearif (fq. 52).

[22] Shih: Zadul Mead, Ibën el-Kajimi (2/72), Fet’hul Barij, Ibën Haxheri (4/246).

[23] Shih: Fet’hul Barij (4/234), Fetava Ibën Baz (15/414), Fetava Ibën Uthejmin (20/58).

[24] Shih: Fetava Ibën Uthejmin (20/48).

[25] Shih: Fetava Ibën Uthejmin (20/43).

[26] Buhariu (2996).

[27] Buhariu (1592), Muslimi (1125).

[28] Buhariu (2003), Muslimi (1129).

[29] Shih: Bedaiu el-Fevaid (4/211), Fet’hul Barij (4/249).

[30] Hadithi: “Ashura është ditë nga ditët e Allahut.” Shënon Muslimi (1892).

[31] Letaif el-Mearif (fq. 96), me disa ndryshime të lehta.

[32] Buhariu (3943), Muslimi (1130).

[33] Buhariu (1893, 1592), Muslimi (1125).

[34] Buhariu (1294), Muslimi (103).

Koha është jeta e njeriut dhe gjëja më e shtrenjtë e tij, prandaj edhe konsiderohet si njëra prej begative më të mëdha që ia ka dhënë Allahu robit të Tij.

Muadh ibën Xhebeli, radijallahu anhu, na njofton se Pejgamberi, sal-allahu alejhi ue selem, ka thënë. “Nuk do të lëvizë këmba e asnjë robi Ditën e Kiametit, derisa të pyetet për katër çështje: Për jetën se si e kaloi. Për rininë se si e shfrytëzoi. Për pasurinë se nga e fitoi dhe ku e harxhoi. Për diturinë se si punoi me të.”
Prej hadithit na bëhet e qartë se ditën e Kiametit robi i Allahut nuk e bën një hap, vetëm se do të llogaritet për jetën e tij në përgjithësi dhe rininë e tij në veçanti, pastaj për pasurinë e tij si e ka fituar dhe shpenzuar dhe për kohën e tij se si dhe ku e ka kaluar.

Abdullah ibën Abasi, radijallahu anhu, transmeton se Pejgamberi, sal-allahu alejhi ue selem, ka thënë: “Shumë njerëz nuk i shfrytëzojnë dy të mira: shëndetin dhe kohën e lirë.”
Poashtu ibën Abasi, radijallahu anhu, na përcjell se Pejgamberi, sal-allahu alejhi ue selem, ka thënë: “Shfrytëzoi pesë gjëra para pesë të tjerave: Rininë tënde para se të arrijë pleqëria. Shëndetin para se të arrijë sëmundja. Pasurinë para se të vijë varfëria. Kohën e lirë para se të zihesh me punë. Jetën tënde para se të vijë vdekja.”

Kush e njeh periudhën e selefit dhe i pason ata do të vëren se ata ishin njerëzit që më së shumti kujdeseshin për kohën e tyre.

Abdullah ibën Mesudi, radijallahu anhu, thonte: “Nuk jam penduar gjatë jetës sime më shumë se atë ditë kur dielli ka perënduar dhe exheli më është afruar, ndërsa në llogarinë time nuk kam shtuar asnjë vepër të mirë.”

Çdo njeri i mençur në rast se i mediton këto hadithe do të vëren se çdo njeri është përgjegjës për kohën dhe jetën e tij dhe se koha është mall i shtrenjtë me të cilën dinë të bëjnë tregti vetëm njerëzit e mençur. Për fat të keq rinia jonë është sprovuar në humbjen e kohës në gjëra të kota dhe i kanë harruar përgjegjësit e tyre ndaj saj dhe e kanë neglizhuar thënien: “Koha është sikurse shpata. Po nuk e preve ti, të pret ajo ty.”

Tani gjendemi në periudhën e pushimeve verore ku edhe njerëzit më së shumti e neglizhojnë shfrytëzimin e saj dhe investimin në të dhe për këtë shkak i zgjodhëm disa porosi me të cilat shpresojmë që t’i bëjnë dobi muslimanëve.

Porosia e parë: Mos u largohuni prej Kuranit.

Pejgamberi, sal-allahu alejhi ue selem, në një hadith të gjatë të quajtur “hadithi i ëndrrës” të cilin na e përcjell Semrete ibën Xhundub, radijallahu anhu, thotë: ” Natën më erdhën dy burra dhe më thanë ec përpara. Vazhduam të ecim deri sa mbërritën pranë një burri të shtrirë me shpinë, te koka e të cilit qëndronte një burrë i cili ia thyente kokën me gurë. Kur e godiste guri rrokullisej dhe ai shkonte për ta marrë dhe nuk kthehej tek ai vetëm kur i mbyllej plaga dhe koka i kthehej në formën e mëparshme. Burri kthehej dhe e qëllonte sërish. I pyeta thotë Muhamedi, sal-allahu alejhi ue selem, se kush është ky? Thanë dy burrat: Ec përpara dhe pastaj më thanë. Ai që ia thyenin kokën është njeriu që ia mësoi Allahu Kuranin e nuk e lexoi gjatë natës dhe nuk punoi me të gjatë ditës. Kështu veprohet me këtë deri në Ditën e Gjykimit.”

Ebu Musa El-Esharij, radijallahu anhu, thotë se Pejgamberi, sal-allahu alejhi ue selem, ka thënë: “Shembulli i besimtarit që lexon Kuranin, është sikurse shembulli i citrës, aroma e së cilës është e mirë dhe shijen e ka të mirë; shembulli i besimtarit që nuk e lexon Kuranin, është sikurse hurma, nuk ka erë, por shijen e ka të ëmbël; ndërsa shembulli i munafikut (hipokritit) i cili e lexon Kuranin, është sikurse shembulli i krizantemës (lule vjeshte), aroma e së cilës është e mirë, ndërsa shija e hidhët. Shembulli i munafikut i cili nuk e lexon Kuranin, është sikurse shembulli i kungullit të egër, që nuk ka aromë, kurse shijen e ka të hidhët.”

Këto hadithe duhet të jenë stimulim i mirë për çdo musliman pa marrë parasysh pozitën e tij jetësore dhe vendin ku gjendet, që t’ia jap besën vetes së tij se do të lexon diçka prej Kuranit tërë jetën e tij, e jo vetëm në periudhën e pushimeve verore.

Në vazhdim do ta paraqes një tabelë e cila do të ndihmon në mësimin përmendësh të Kuranit.

Numri i ajeteve Periudha Koha e përfundimit

Një ajet Çdo ditë 18 vite e 7 muaj e 9 ditë

Tre ajete Çdo ditë 5 vite e 10 muaj e 13 ditë

Pesëmbëdhjetë ajete Çdo ditë Një vit e dy muaj e një ditë

Njëzet ajete Çdo ditë Dhjetë muaj e gjashtëmbëdhjetë ditë

Një faqe Çdo ditë Një vit e tetë muaj e dymbëdhjetë ditë

Dy faqe Çdo ditë Dhjetë muaj e gjashtë ditë

Porosia e dytë: Ngopja e mendjes dhe trurit me atë çka të bën dobi.

Ti o vëlla musliman, ky pushim është shans i mirë për lexim ditor që ti ta zgjerosh diapazonin tënd dhe ti shtosh informacionet e duhura që të nevojiten. Lexo libra të ndryshëm që shpirtrat anojnë kah ato dhe që nuk bien në kundërshtim me fenë e Allahut, azze ue xhel, duke mos e neglizhuar edhe leximin e librave fetare sidomos ato libra të cilat i përmbajnë dispozitat e besimit, namazit dhe dispozitat e tjera fetare bazore.

Porosia e tretë: Mbaje lidhjen farefisnore.

Allahu, azze ue xhel, thotë: “Dhe frikësojuni Allahut, me emrin e të Cilit ju kërkoni të drejtat e ndërsjella dhe ruani lidhjet farefisnore. Se vërtet, Allahu është përherë Mbikëqyrës mbi ju” Nisa 1.

Enes ibën Malik ,radijallahu anhu, na përcjell se Pejgamberi ,sal-allahu alejhi ue selem, ka thënë: “Ai njeri që dëshiron t’i shtohet furnizimi dhe t’i zgjatet jeta, le t’i mbajë marrëdhëniet farefisnore.”

Xhubejr ibën Mutim ,radijallahu anhu, thotë se Pejgamberi ,sal-allahu alejhi ue selem, ka thënë: “Nuk hyn në Xhenet ai i cili këput lidhjet farefisnore.”

Ebu Hurejra, radijallahu anhu, transmeton se Pejgamberi ,sal-allahu alejhi ue selem, ka thënë: “Kush i beson Allahut dhe ditës së Kiametit le ti mban lidhjet farefisnore.”

A ka më mirë se një njeri të kujdeset për familjen e tij, të pyet se a ka nevojtar e ti ndihmon, dhe a ka të sëmur e ta viziton. Kjo i shton të mirat, dashurinë dhe afërsinë mes farefisit. Në rast se nuk mundesh ti vizitosh le të jetë telefoni yt i bekuar me të cilin do ti mbash lidhjet farefisnore, sidomos me ato të cilët nuk të vizitojnë.

Porosia e katërt: Pushimi veror është periudhë e mirë për fejesë apo martesë.

Martesa është traditë e të gjithë pejgamberëve. Allahu, azze ue xhel, thotë: “Vërtet, edhe para teje Ne kemi sjellë të dërguar, të cilëve u kemi dhënë gra dhe pasardhës.” Rad 38.

Me ngritjen e martesës sipas ligjit të Allahut, jeta sistematizohet, nderi i muslimanit mbrohet dhe gjendja e tij drejtohet. Allahu, azze ue xhel, thotë: “I martoni të pamartuarit dhe të pamartuarat ndër ju, si dhe skllevërit dhe skllavet tuaja që janë besimtarë të ndershëm! Nëse janë të varfër, Allahu, do t’i begatojë ata me dhuntinë e Tij; Allahu është i Gjerë në mirësi dhe i Gjithëdijshëm.” Nur 32.

Për fat të keq sot e vërejmë rininë tonë se si e vonojnë martesën me pretekst se janë shumë të ri, ose thonë se së pari duhet të mbledhim të holla dhe të posedojmë shtëpi e pastaj do të martohemi. Disa prej tyre i presin princat me kuaj të bardhë ose princeshat që të vinë dhe ti propozojnë martesa dhe i harrojnë argumentet të cilat nxisin në martesë. Çdo vonesë shkon në dëm të tyre dhe më e keqja dhe më e rrezikshmja është se mund shumë lehtë të bien në imoralitet dhe ta meritojnë mallkimin e Allahut në dunja dhe ahiret në rast se nuk pendohen.

Pejgamberi ,sal-allahu alejhi ue selem, thotë: “O të rinj, kush ka mundësi të martohet le të martohet, sepse kështu e ruan më mirë syrin dhe e mbron organin e tij. E kush nuk mundet të martohet, le të agjërojë, sepse agjërimi është mburojë për të.”

Pejgamberi ,sal-allahu alejhi ue selem, thotë: “Nëse ju vjen (për t’ju kërkuar) ndonjëri me moral dhe përkushtim ndaj fesë, gjëra të cilat ju pëlqejnë, atëherë martojeni, përndryshe, do të bëhet fitne në tokë dhe çrregullime të gjera”

Porosia e pestë: Vizitoni kampet verore fetare.

Kampet verore janë begati që na i mundësoi Allahu këtyre viteve të fundit. Në to ka shumë dobi si fetare ashtu edhe edukatore, sportive, kulturore etj. Mbikëqyrja e këtyre kampeve bëhet nga ana e njerëzve të sigurt të besueshëm në dituri dhe moral, të cilët e dëshirojnë të mirën dhe thirrin në të. Është mirë që çdo musliman së paku një herë të shkon e ta viziton ndonjë kamp dhe të bindet në atë se çka ofron ky lloj kampingu.

O ju musliman,

Ibën Kajimi, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Humbja e kohës është më e keqe se vdekja, për shkak se humbja e kohës ta shkatërron dunjan tënde dhe ahiretin tënd.”

E lus Allahun, azze ue xhel, që të na bën prej atyre që dimë se si ta shfrytëzojmë kohën tonë.

Dijetarët na paralajmërojnë prej udhëtimeve në këto vende dhe asnjëri prej tyre nuk e lejon qëndrimin në këto vende. Përjashtim bëjnë vetëm se ata të cilët shkojnë për shërim ose për mësim të ndonjë lënde që nuk mësohet në tokat muslimane ose për thirrje në fenë e Allahut ose për tregti, mirëpo duke mos i harruar obligimet fetare dhe dispozitat e saj.

Pejgamberi ,sal-allahu alejhi ue selem, thotë: “Unë jam i pastër (i pafajshëm) nga çdo musliman që jeton në mesin e idhujtarëve!”

“Nuk kam lënë pas meje fitne (sprovim, përçarje) më të dëmshme për burrat se gratë.”

“Frikohuni prej sprovës së dunjas dhe sprovës së grave.”

O ju musliman kjo ishte edhe porosia e gjashtë dhe me këtë e përfundoj hutben e ditës së sotme dhe e lus Allahun, azze ue xhel, me emrat e tij të bukur dhe cilësitë e Tij të larta që të na mundëson që kohën tonë ta shfrytëzojmë në adhurime dhe në atë çka na bën dobi në këtë botë dhe ahiret dhe të na mbron prej të kotës dhe injorancës.

Nga arabishtja: Irfan Jahiu

Koha vetvetiu ecën shpejt dhe ai që është i shkujdesur në jetë harron se koha e tij me shpejtësi të madhe do t’i kalon e më vonë edhe do ta shkatërron dhe do të bëhet shkak për brenga e pikëllim. Për këtë arsye njeriu duhet të jetë i vetëdijshëm për vlerën e kohës dhe mos ta harxhon atë në gjëra të kota me të cilat Allahu nuk është i kënaqur. Në vazhdim do t’i cekim disa porosi të cilat shpresojmë që myslimanit do t’ia lehtësojnë kuptimin e udhëtimit dhe pushimit në përgjithësi e atij veror në veçanti.

Porosia e parë: Udhëtimet më të mira janë ato që e kënaqin Allahun. Udhëtimet e të Dërguarit të Allahut, alejhi salatu ue selam, pas shpalljes silleshin mes udhëtimit të tij për në hixhret dhe udhëtimit të tij për në luftëra të cilat ishin edhe më të shumtat, dhe mes udhëtimit të tij për në Haxh dhe Umre. Udhëtari gjatë udhëtimit të tij i sheh çudirat e vendeve, bukuritë e tokës dhe gjurmët e tij të cilat ia shtojnë imanin në fuqinë e Allahut dhe e nxisin në falënderimin e begative të Allahut: “Thuaj: “Udhëtoni nëpër Tokë dhe shikoni se si Ai e ka zënë fill krijimin”. Ankebut 20. Poashtu, gjatë udhëtimit largohet mërzia e shtohet lumturia, merren mësime rreth popujve që kanë jetuar më herët, fitohet dituri dhe edukatë, dhe fitohet shoqëri dhe furnizim për të mbijetuar: “Ai jua ka bërë Tokën të përdorshme, andaj ecni nëpër viset e saj dhe ushqehuni me atë, që ju ka dhënë Ai”. Mulk 15.

Porosia e dytë: Udhëto vetëm se me shoqëri të mirë. Gjatë udhëtimit pajisu me moralin më të lartë dhe sjelljet më të mira dhe kërko gjatë udhëtimit tënd një shok të drejtë dhe të devotshëm. Nëse të ngushtohen punët gjatë udhëtimit ai do të ndihmon dhe problemet do t’i lehtëson. Aliu, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, thotë: “Mos u shoqëro me njeri mëkatar, se ai ta zbukuron veprën e tij dhe dëshiron që të bëhesh si ai dhe tenton t’i zbukuron cilësitë më të shëmtuara”.

Porosia e tretë: Pasoje traditën e Pejgamberit tënd, alejhi salatu ue selam. Ai kur udhëtonte dilte herët në mëngjes dhe e pëlqente që të udhëton ditën e enjte. Udhëtarët i urdhëronte që nëse janë tre në numër të marrin si udhëheqës njërin prej tyre dhe e urrente që njeriu të udhëton i vetëm pa shoqërim.

Porosia e katërt: Allahu të ka begatuar me pasuri dhe me shëndet kurse shumë të tjerë i ka privuar prej këtyre begative. Për këtë arsye le të jetë udhëtimi jot vetëm se për në ndonjë çështje të lejuar dhe ke kujdes prej udhëtimit në haram. Ai që udhëton në udhëtim haram morali i tij i ndërrohet dhe feja e tij ndoshta i shkatërrohet. Muhamed ibën el Fadël, Allahu e mëshiroftë, thoshte: “Dyzet vite me radhë këmba ime nuk e ka bërë një hap për të udhëtuar ndokund vetëm se për Allah”.

Falënderoje Allahun për begatitë duke iu larguar mëkateve dhe ruaju prej shpenzimit të tepërt dhe të panevojshëm dhe kujtoi myslimanët e varfër të cilët kanë nevojë për pasurinë tënde.

Porosia e pestë: Gjatë udhëtimit tënd për relaksim, kujtoje udhëtimin e rëndë të dijetarëve për ta përmbledhur diturinë nëpër libra dhe për ta ruajtur këtë fe dhe për t’i dhuruar ty këto libra të cilat sot i lexon. Gjatë udhëtimit të tyre në kërkimin e diturisë dhe shënimit të historisë ballafaqoheshin me varfërinë e urinë, me rreziqet e pengesat, vetëm e vetëm që të fitojnë shpërblime dhe ta përhapin të vërtetën. Imami Is’hak ibën Mensur el Meruezij, Allahu e mëshiroftë, udhëtoi prej Nisaburit deri në Bagdad në këmbë duke i bartur librat e tij mbi shpinë dhe pyeste për meseletë e fikhut. Ibën Mendeh, Allahu e mëshiroftë, u nis për të kërkuar dituri kur i kishte vetëm se njëzet vjet. Në vendlindje u kthye kur i mbushi gjashtëdhjetë e pesë vjet, tërë kohën e kaloi në përmbledhjen e haditheve. Ebu el Alijeh, Allahu e mëshiroftë, thoshte: “Ishim në Basra dhe dëgjonim transmetime nga shokët e Pejgamberit, alejhi salatu ue selam, por kjo nuk na kënaqte derisa udhëtonim për në Medine dhe i dëgjonim prej gojëve të tyre”.

Kjo është ambicie e lartë dhe synim i fuqishëm dhe ballafaqim me të gjitha pengesat dhe rreziqet për shërbimin e kësaj feje. Ti duke udhëtuar me familjen tënde për dëfrim e relaksim, i lumtur e i gëzuar, kujtoji vëllezërit e tu musliman të cilat u larguan prej vendbanimeve të tyre me dhunë, familjet e tyre u shpërndanë nëpër botë dhe nuk gjetën as mburojë e as strehim.

Gjatë udhëtimit tënd po ashtu kujtoji dijetarët dhe si ata kujdeseshin për kohën e tyre. Hasan el Basri, Allahu e mëshiroftë, thoshte: “Kam shoqëruar njerëz që e ruanin kohën e tyre më shumë se ju që i ruani dinarët dhe dërhemët e juaj”.

Porosia e gjashtë: Gjatë udhëtimit mos e harro thirrjen në fenë e Allahut. Allahu e zbret bereqetin e Tij mbi atë njeri që ia mëson të tjerëve fenë dhe këshillon për të mirë kudo që shkon. Allahu, azze ue xhel, na lajmëron për Isain, alejhi selam, dhe thotë: “Dhe më ka bërë të bekuar kudo që të jem”. Merjem 31. Me këtë arrin që udhëtimi yt të bëhet edhe adhurim edhe dëfrim.

Porosia e shtatë: Begatia plotësohet vetëm se kur qetësohet shpirti së bashku me trupin. Leximi i Kuranit dhe përmendja e Allahut gjatë udhëtimit i jep udhëtimit qetësi dhe rehati. Allahu, azze ue xhel, thotë: “Vërtet, zemrat qetësohen me përmendjen e Allahut!”. Rad 28. Me këtë begatohet trupi dhe kënaqet shpirti dhe të plotësohen dy begatitë.

Vëlla musliman, kjo fe ka zbritur që ta mbron fenë e njeriut prej dyshimeve dhe epsheve dhe sprovave të ndryshme. Kohëve të fundit disa prej njerëzve janë sprovuar duke udhëtuar nëpër vende me të cilat nuk është i kënaqur Allahu, vende ku nuk respektohen ligjet e Allahut dhe u rrezikohet njerëzve feja dhe nderi i tyre. Allahu disa njerëzve ua ka lehtësuar udhëtimin për në ato vende me qëllim që tua merr shpirtin në ato vende. Pejgamberi, alejhi salatu ue selam, thotë: “Kur Allahu ia cakton robit të vdes me një tokë, ia bën që të ketë nevojë për të dhe të niset kah ajo”.
Ato vende janë të shkatërruara në moral dhe sjellje, janë sprovuar me dashurinë ndaj kësaj dynjaje dhe janë kapur për botën materiale duke e harruar atë shpirtërore. Për këtë arsye mos i merr lakmi pasurisë së tyre dhe jetës së tyre se Allahu për ta thotë: “Mos u josh (o Muhamed) nga pasuria dhe fëmijët e tyre, sepse nëpërmjet tyre Allahu kërkon t’i ndëshkojë ata në këtë jetë, kështu që t’u dalë shpirti duke qenë jobesimtarë”. Teube 55, dhe thotë: “Ata dinë vetëm anën e dukshme të kësaj jete, ndërsa për jetën tjetër janë të pakujdesshëm”. Rum 7.

Nëse dëshiron pushim udhëto për në Meke, tokën më të dashur të Allahut, kryeje Umren e cila është shkak për faljen e mëkateve dhe një namaz në Harem është i barabartë me njëqind mijë namaze. Po ashtu udhëto për në Medine dhe vizitoje xhaminë e të Dërguarit të Allahut, alejhi salatu ue selam, ku namazi në të është i barabartë me një mijë namaze. Për ty ky udhëtim do të jetë një udhëtim imanor ku do t’i fitosh mirësitë e kësaj bote dhe botës tjetër. Allahu, azze ue xhel, thotë: “Thuaj: “Udhëtoni nëpër Tokë dhe shikoni se si Ai e ka zënë fill krijimin”. Ankebut 20.

SHEJH DR. ABDULMUHSIN EL KASIM

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

1. Ditët e Teshrikut, dita e njëmbëdhjetë, e dymbëdhjetë dhe e trembëdhjetë e Dhulhixhes, janë tri ditët që vijnë pas ditës së Kurban Bajramit. Ndryshe quhen edhe si ditët e Minës, ngase në këto ditë haxhilerët qëndrojnë në Mina, dhe njashtu janë ditë të gjuajtjes së guralecëve në Xhemarat.
2. Ditët e Teshrikut janë quajtur me këtë emër shkaku se mishi i kurbanit theret dhe bëhet copa dhe shtrihet në diell për t’u tharë apo terur. Thuhet se me therje të kurbanit nënkuptohet copëtimi i saj dhe ndarja pjesë-pjesë. Thuhet njashtu se janë quajtur me këtë emër shkaku se kurbani nuk theret derisa të lindë dielli.^[1]
3. Në ditët e Teshrikut haxhilerët i gjuajnë guralecët në tre Xhemaratet: Xhemaratin e vogël, të mesmin dhe të madhin. Haxhiu gjuan nga shtatë guralecë te të tre Xhemaratet, gjatë çdo gjuajtjes bën tekbir (thotë Allahu ekber) dhe ato i gjuan për çdo ditë pas animit të diellit (nga kupa e qiellit) dhe kohëzgjatja e gjuajtjes është deri në sabahun e ditës tjetër. Haxhiu pasi i gjuan guralecët në ditën e parë dhe në ditën e dytë, dhe me këtë përfundojnë detyrimet e haxhit, në ditën e tretë preferohet që gjuajtjen ta vonojë sepse kështu veproi Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të. Allahu në Kuran thotë: “Por, edhe ata që nguten dhe rrinë vetëm dy ditë (në Mina), nuk bëjnë gjynah; nuk bën gjynah as ai që rri më shumë, nëse i frikësohet vërtet Allahut.” (El-Bekare: 203)
4. Bujtja në Mina është nga detyrimet e haxhit dhe haxhilerët detyrohen që natën e njëmbëdhjetë dhe të dymbëdhjetë të Dhulhixhes ta kalojnë në Mina. Nëse haxhiu dëshiron që edhe natën e trembëdhjetë ta kalojë në Mina, gjë që pëlqehet të veprohet, atëherë i detyrohet bujtja edhe natën e trembëdhjetë, kurse ata që nguten dhe rrinë vetëm dy ditë, iu lejohet ta braktisin bujtjen në natën e trembëdhjetë, dhe nuk bëjnë gjynah.
5. Ditët e Teshrikut janë “ditët e caktuara”, në to Allahu urdhëroi të përmendet Ai. Allahu thotë: “Dhe madhëroni Allahun në (tri) ditët e caktuara (të Teshrikut).” (El-Bekare: 203)

Ibën Abasi, Ata’ja, Muxhahidi dhe dijetarët e tjerë thanë: “Ditët e caktuara’ që përmenden në ajet janë ditët e Teshrikut dhe u quajtën të caktuara,^[2] shkaku se janë pak në numër.”

6. Dita më e mirë nga ditët e Teshrikut është dita e parë e saj. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thotë: “Dita më e madhe tek Allahu është Dita e Kurban Bajramit, e më pas dita pas saj (‘jeumu el karr’).”^[3]

Dita e parë e Teshrikut vjen pas ditës së Kurban Bajramit dhe është quajtur si “jeumu el karr”, shkaku se haxhilerët në këtë ditë qëndrojnë në Mina pasi njëherit e kanë kryer tavafin e ifadesë dhe e kanë therur kurbanin dhe më pas ndalen të qëndrojnë dhe pushojnë në Mina. Nuk i lejohet haxhiut në këtë ditë të ikën dhe të mos qëndrojë nga Mina.

7. Ditët e Teshrikut janë ditë feste. Ato janë ditë ngrënieje, pijeje dhe përmendjeje e Allahut, dhe shfaqjeje gëzimi dhe mbajtjeje të lidhjeve farefisnore. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thotë: “Ditët e Teshrikut janë ditë ngrënieje, pirjeje dhe përmendjeje të Allahut.”^[4]

Në një hadith tjetër: “Dita e Arafatit, Dita e Kurban Bajramit dhe ditët e Teshrikut, për ne myslimanët janë ditë ngrënieje dhe pirjeje.”^[5] Grave u lejohet t’i bien defit në këto ditë.

8. Ditët e Teshrikut janë ditë feste dhe nuk lejohet të agjërohen. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, ndaloi që këto ditë të agjërohen.^[6]
9. Shumica e dijetarëve nuk e lejojnë agjërimin e këtyre ditëve, qoftë agjërim vullnetar apo kompensim të ditëve të humbura apo shkaku i zotimit, dhe ai që i agjëron ditët e Teshrikut agjërimi i tij është i pavlefshëm, shkaku i ndalesës që erdhi në hadith.
10. Agjërimi i ditëve të Teshrikut nuk u lejua në asnjë mënyrë, përveçse për haxhiun që haxhin e ka Temetu apo Kiran (dy lloje të haxhit) dhe nuk ka mundësi të therë kurban, ashtu siç thanë Aisha dhe Ibën Omeri, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre.^[7]
11. Në këto ditë pëlqehet të shpeshtohet përmendja e Allahut, dhe llojet e përmendjes së Allahut janë të ndryshme dhe ndër to bën pjesë tekbiri i përcaktuar i cili bëhet pas çdo namazi farz. Tekbiri i përcaktuar fillon nga sabahu i ditës së Arafatit, për atë që nuk është në haxh, kurse për atë që është në haxh fillon nga namazi i drekës së Kurban Bajramit, dhe përfundon me kryerjen e namazit të ikindisë të ditës së tretë të Teshrikut (apo ditës së katër të Kurban Bajramit).

Imam Ahmedi, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Sahabët janë unikë dhe të një mendimi për kohën e fillimit dhe të mbarimit të tekbirit të përcaktuar dhe mendimin e tyre e përcjell nga Omeri, Aliu, Ibën Mesudi dhe Ibën Abasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre.^[8]

Ikrime, Allahu e mëshiroftë, në komentin e  fjalës së Allahut: “Dhe madhëroni Allahun në (tri) ditët e caktuara (të Teshrikut).” (El-Bekare: 203), thotë: “Tekbiri në ditët e Teshrikut është pas namazeve farze.”^[9]

12. Nga përmendja e Allahut që pëlqehet të bëhet gjatë këtyre ditëve është edhe tekbiri i papërcaktuar. Në esencë tekbiri i papërcaktuar pëlqehet të bëhet gjatë dhjetë ditëve të Dhulhixhes dhe gjatë tri ditëve të Teshrikut dhe përfundon me përfundimin e ditëve të Teshrikut. Bëhet në çdo kohë, gjendje dhe vende, natën dhe ditën, në rrugë, në treg, në xhami, në shtëpi, në vende pune, dhe në çdo vend ku lejohet përmendja Allahut, qoftë në këmbë, ulur apo shtrirë, i hipur në mjet transporti apo duke ecur në këmbë, dhe myslimani pëlqehet ta bëjë haptazi dhe ta ngritë zërin gjatë shqiptimit të tij.

Omeri, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, tekbir bënte në tendën e tij në Mina, dhe tekbirin e tij e dëgjonin të pranishmit në xhami dhe bënin tekbir edhe ata, dhe bënin tekbir edhe tregtarët derisa dridhej Mina nga tekbiret.

Ibën Omeri, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, tekbir bënte në Mina gjatë ditëve të Teshrikut, dhe bënte pas namazeve farze dhe në shtratin e tij dhe në tendën e madhe ku qëndronte në Mina dhe në vendet ku rrinte ulur dhe kur ecte dhe gjatë gjithë atyre ditëve në përgjithësi.

12. Baza në përcaktimin e kohës së tekbirit të përcaktuar dhe të papërcaktuar janë gjurmët e ndryshme që transmetohen nga shokët e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, dhe nga të parët tanë të mirë.

Forma më e njohur e tekbirit që është transmetuar nëpër gjurma është: “Allahu ekber, Allahu ekber, Allahu ekber, la ilahe il-lallahu uallahu ekber, Allahu ekber, ue lil-lahi elhamd.” Njashtu përcillet edhe forma: “Allahu ekber, Allahu ekber, la ilahe il-lallahu uallahu ekber, Allahu ekber, ue lil-lahi elhamd.” Në këtë çështje hapësira e veprimit është e gjerë.

14. Myslimani ia rikujton vetes gjatë tekbirit se Allahu është më i Madh se çdo gjë. Ai nuk i jep përparësi asgjëje dhe askujt para urdhrit të Allahut dhe Profetit të Tij, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, as në shtëpi dhe as në treg dhe as në vepra dhe as në mosmarrëveshje.

Ibën Tejmije, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Tekbiri është ligjëruar të shqiptohet në vende të mëdha, që të qartësohet se Allahu është më i Madhi, dhe në zemra të mbizotërojë madhështia e Tij krahas madhështisë së atyre vendeve të mëdha. Kështu që feja të jetë e tëra për Allahun dhe robërit e Tij ta madhërojnë vetëm Allahun, dhe nëpërmjet saj ata t’i arrijnë dy synime: atë të adhurimit, duke e madhëruar Allahun zemrat e tyre, dhe atë të kërkimit të ndihmës nga Allahu, duke i nënshtruar të gjitha kërkesat e tjera në madhështimin e Allahut.”^[10]

15. Nga përmendja e Allahut që pëlqehet të veprohet dhe të shpeshtohet në ditët e Teshrikut është përmendja e Allahut në përgjithësi, ashtu siç Allahu thotë: “Pasi t’i kryeni ritet e haxhillëkut, përmendni Allahun ashtu siç i kujtoni prindërit tuaj, madje edhe më tepër!” (El-Bekare: 200); që nënkupton të përmendet Allahu me tekbir (Allahu ekber), tahmid (elhamdulilah), dhe me lavdërimin e Tij.
16. Disa nga të parët tanë të mirë për atë i cili është në haxh e pëlqenin që në ditët e Teshrikut më shpesh të lutet me lutjen: “Zoti ynë, na jep të mira në këtë botë, na jep të mira në botën tjetër dhe na ruaj nga dënimi i Zjarrit (të Xhehenemit).” (El-Bekare: 201).^[11]
17. Kjo lutje është më gjithëpërfshirëse nga të gjitha lutjet e tjera në kërkimin e mirësive të dynjasë dhe ahiretit dhe vetë Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, lutej shpesh me të, ashtu siç transmeton Enes ibën Malik, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, i cili thotë: “Lutja që më shpesh Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, lutej me të ishte: “Zoti ynë, na jep të mira në këtë botë, na jep të mira në botën tjetër dhe na ruaj nga dënimi i Zjarrit (të Xhehenemit)”. Dhe Enesi kur dëshironte të bënte dua, lutej me këtë lutje në të.^[12]
18. Nga përmendja e Allahut që pëlqehet të veprohet në ditët e Teshrikut është përmendja e Allahut gjatë therjes së kurbanit duke thënë bismilah dhe Allahu ekber.

Koha e therjes së kurbanit fillon pas faljes së namazit të Bajramit dhe zgjat deri në perëndimin e diellit të ditës së tretë të Teshrikut (ditës së katërt të Kurban Bajramit).

Pra, ditët e therjes janë katër: Dita e Kurban Bajramit dhe tri ditët që vijnë pas saj.

19. Nga përmendja e Allahut që pëlqehet të veprohet në këto ditë, të cilat janë ditë ngrënieje dhe pirjeje, është përmendja e Allahut gjatë ngrënies dhe pirjes. Të fillohet ngrënia e ushqimit duke thënë bismilah (me emrin e Allahut) dhe të përfundohet duke thënë elhamdulilah (falënderimi i takon Allahut). Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thotë: “Allahu nga robi i Tij dëshiron që kur ta hajë ushqimin ta falënderojë Allahun, apo kur ta pijë pijen ta falënderojë Allahun.”^[13]
20. Nga format e transmetuara të falënderimit që përdoren pas ngrënies dhe pirjes janë këto:

“Elhamdulil-lahi hamden kethiren tajjiben mubareken fihi, gajra mekfijjin ue la mueddain ue la mustegnijen anhu Rab-bena.”

“Falënderimi i takon Allahut, falënderime të shumta, të mira dhe të bekuara pa kufij. Ne nuk mund ta kompensojmë mirësinë Tënde, nevoja jonë për ushqim nuk do të ndërpritet, sepse kemi nevojë për të në vazhdimësi dhe as nuk mund të bëjmë dot pa të, o Zoti ynë.”^[14]

“Elhamdulilahi el-ledhi et’ameni hadha ue rezekanihi min gajri haulin minni ue la kuvetin’’

“Falënderimi i takon Allahut, i Cili ma mundësoi ta ha këtë ushqim dhe më furnizoi pa ndonjë lëvizje dhe pa ndonjë fuqi timen.”^[15]

“Elhamdulil-lahi el-ledhi et’ame ue seka ue seuegahu ue xheale lehu mahrexhen.”

“Falënderimi i takon Allahut, i Cili ka dhënë për të ngrënë dhe për të pirë, e ka bërë të mundur hyrjen e ushqimit dhe pirjes dhe gëlltitjen e tij lehtësisht, dhe ka bërë organe për jashtëqitjen e tyre.”^[16]

21. Nga përmendja e Allahut që pëlqehet të veprohet në këto ditë, dhe është i veçantë për ata që janë në haxh, është përmendja e Allahut me tekbir (duke thënë Allahu ekber) gjatë gjuajtjes së guralecëve në Xhemarat në ditët e Teshrikut.

Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thotë: “Tavafi rreth Qabesë, sa’ji mes Safasë dhe Mervas dhe gjuajta e guralecëve në Xhemarat, janë ligjëruar për ta përmendur Allahun.”^[17]

22. Ditët e Teshrikut janë ditë ngrënieje dhe pirjeje dhe përmendjeje të Allahut, kështu që te myslimanët bashkohen në këto ditë: “begatia e trupave të tyre me ngrënie dhe pirje, dhe begatia e zemrave të tyre me përmendje dhe falënderim të Allahut, dhe me të përsosen begatitë, dhe sa herë që e shtojnë falënderimin për ndonjë begati, bëhet falënderimi i tyre begati tjetër që çon deri në falënderim tjetër, i cili nuk ndalet dhe nuk përfundon asnjëherë.”^[18]
23. Nga përsosja e falënderimit të begatisë është që nëpërmjet saj të shtohen adhurimet dhe të mos përdoret në të bërit mëkat Allahut, ashtu siç erdhi në hadith: “Ditët e Teshrikut janë ditë ngrënieje, pirjeje dhe përmendjeje të Allahut.”^[19]

Hadithi na e bën të qartë se “me ngrënie dhe pirje në ditët e Bajramit myslimani ndihmohet për ta përmendur dhe adhuruar Allahun, dhe kjo është nga përsosja e falënderimit të begatisë, që ajo të përdoret për adhurime. Allahu urdhëroi në Kuran me ngrënie të ushqimit hallall dhe urdhëroi të falënderohet Allahu: “O besimtarë! Hani nga ushqimet e lejuara që ju kemi dhënë dhe, nëse jeni adhurues të Allahut, falënderojeni Atë!” (El-Bekare: 172)

Prandaj kush i përdor begatitë e Allahut për t’i mëkatuar Atij, vetëm se i mohoi ato dhe i ndërroi me mohim dhe ai është më meritori për t’ua marrë ato.”^[20]

 

E lus Allahun të na japë suksese në shfrytëzimin e sezonave të mirësive dhe të na ndihmojë në përmendjen, falënderimin dhe adhurimin e mirë të Tij.

Falënderimi i takon Allahut, Zotit të botëve.

 

Dr. Muhamed Salih El-Munexhid

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

(Marrë nga libri Sezonet e adhurimit)

 

[1] Shih: Nihajeh fi garib el hadith, Ibën el Ethir (2/464), el Mexhmua, Imam Neveviu (6/442), Lisan el Arab (10/176), el Misbah el Munir (1/310).

[2] Shih: Tefsir Taberij (3/549).

[3] Ebu Davud (1765), shejh Albani hadithin e vlerësoi të saktë.

[4] Muslimi (1141).

[5] Ebu Davud (2419), Tirmidhiu (773), shejh Albani hadithin e vlerësoi të saktë.

[6] Imam Ahmedi (16081), shejh Albani e saktësoi në Sahih el Xhami (7355).

[7] Buhariu (1998).

[8] Shih: Fet’hul Barij, Ibën Rexheb (6/124).

[9] Tefsir Ibën Kethir, (1/560).

[10] Mexhmua el Fetava (24/229), shkurtimisht.

[11] Shih: Letaif el Mearif, (fq. 290.), Ed-Dur’ru el Menthur, (1/560).

[12] Buhariu (6389), Muslimi (2690).

[13] Muslimi (2734).

[14] Buhariu (5458).

[15] Tirmidhiu (3458), Ibën Maxheh (3285), shejh Albani hadithin e vlerësoi si të mirë.

[16] Ebu Davud (3851), shejh Albani hadithin e saktësoi.

[17] Ebu Davud (1888), përcillet si merfu dhe meukuf, shejh Albani e vlerësoi si të dobët.

[18] Letaif el Mearif, (fq. 291).

[19] Muslimi (1141).

[20] Letaif el Mearif, (fq. 290.), me shtojcë.

1. Bajrami është rit islam, në të paraqiten pamjet e nënshtrimit dhe përuljes ndaj Allahut si dhe shumë nga kuptimet shoqërore dhe shpirtërore.
2. Në arabisht Bajrami quhet ‘Id, që do të thotë se kthehet dhe përsëritet, dhe për çdo vit kthehet i ripërsëritur me gëzim. Po ashtu thuhet se është emërtuar me këtë emër me shpresë që ajo (festa) t’i përsëritet atij që e përjetoi. Është emërtim i tubimit vjetor që përsëritet në formë të zakonshme.
3. Festat janë rite që gjenden te çdo popull dhe festimi i tyre ndërlidhet me instinktin dhe natyrshmërinë e ngulitur në shpirtin e njeriut. Njerëzit në festa tubohen dhe e paraqesin gëzimin dhe lumturinë.
4. Festat tona janë përmendje të Allahut dhe gëzim me begatinë e Allahut: “Thuaj: “Me dhuntinë e Allahut dhe mëshirën e Tij – vetëm me këto le të gëzohen! Kjo është më e mirë se ajo që grumbullojnë.” (Junus: 58.), ndërsa festat e të tjerëve janë idhujtari, femohim dhe mëkatim.
5. Festat tona janë statike, të caktuara me argument nga Allahu, prandaj myslimanët në dynja nuk festojnë përveç tri festave:

– Festa që përsëritet për çdo javë, kjo është dita e xhumasë.

– Dy festa që vijnë për çdo vit nga një herë, ato janë Fitër Bajrami dhe Kurban Bajrami.

Enesi, Allahu qoftë i kënaqur me të, përcjell se kur erdhi i Dërguari i Allahut, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, në Medine, i gjeti banorët e saj duke i festuar dy festa, në të cilat argëtoheshin dhe dëfreheshin, dhe ju tha: “Çfarë festa janë këto?!” – I thanë: “ Në periudhën para Islamit i festonim këto dy festa dhe argëtoheshim në to!” – I Dërguari i Allahut, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, tha: “Allahu jua zëvendësoi këto dy festa me dy të tjera më të mira se këto, Kurban Bajramin dhe Fitër Bajramin.”^[1]

6. Festat e myslimanëve janë nga ritet e Allahut që duhet të ngjallen, të kuptohet synimi i tyre dhe të ndihet kuptimi i tyre. Fjala e të Dërguarit të Allahut, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të: “Çdo popull i ka festat e veta dhe kjo është festa jonë”^[2], aludon në atë se myslimanët i kanë dy festa, jo më shumë, dhe atyre nuk u lejohet t’u përngjasojnë jobesimtarëve dhe idhujtarëve në diçka që është e veçantë për festat e tyre.
7. Festat e myslimanëve janë që të afrojnë tek Allahu. Në to madhërohet Allahu, paraqitet gëzimi dhe lumturia për begatinë e dhënë dhe si festa janë të lidhura ngushtë me adhurime të mëdha.
8. Fitër Bajrami vjen me përfundimin e muajit të agjërimit dhe të teravive, a Kurban Bajrami bie në mes të riteve të mëdha të haxhit dhe para tij është dita e Arafatit, dita më e mirë nga të gjitha ditët e vitit. Të dyja festat janë të lidhura me një shtyllë prej shtyllave të Islamit, që nënkupton se festat tona vijnë pas përfundimit të adhurimit të Allahut, Zotit të botëve.
9. Një nga veprat e mëdha të ditës së Fitër Bajramit është nxjerrja e zekatit të fitrit para se të falet namazi i Bajramit. Zekati i fitrit është pastrim për agjëruesin dhe ushqim për të varfrin.^[3]
10. Ndalohet agjërimi në ditën e Bajramit, duke u bazuar në hadithin që e përcjell Ebu Seid el-Hudrij, Allahu qoftë i kënaqur me të, se i Dërguari i Allahut, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, ndaloi të agjërohet këto dy ditë, dita e Fitër Bajramit dhe dita e Kurban Bajramit.^[4]
11. Një ndër sunetet e mëdha të ditës së Bajramit është tekbiri. Allahu tha: “Ai dëshiron që ta plotësoni numrin e ditëve të agjërimit dhe që ta madhëroni Allahun (në fund të agjërimit), për shkak se ju ka drejtuar në rrugë të drejtë e që ta falënderoni Atë.” (El-Bekare: 185)
12. Ligjërohet tekbiri i papërcaktuar^[5] në Fitër Bajram, prej perëndimit të diellit të natës së Bajramit e deri kur imami del për ta falur namazin.^[6]
13. Tekbiri në Kurban Bajram është i papërcaktuar dhe i përcaktuar:

Tekbiri papërcaktuar shqiptohet në çdo kohë, çdo  gjendje dhe çdo vend, dhe përfundon ditën e katërt të Bajramit me perëndimin e diellit.

Tekbiri përcaktuar shqiptohet pas namazeve farz. Fillon prej namazit të sabahut në ditën e Arafatit e deri në ditën e katërt të Bajramit pas farzit të namazit të ikindisë.

14. Prej formave të tekbirit që përcillen prej të parëve tanë: “Allahu ekber, Allahu ekber, la ilahe il-lallahu uallahu ekber, Allahu ekber, ue lil-lahi elhamd.” Është përcjellë edhe me tri tekbire d.m.th. tri herë të shqiptohet Allahu ekber.

Prej formave të tjera që përcillen është edhe: “Allahu ekber kebiren, Allahu ekber kebiren, Allahu ekber ue exhel’l, Allahu ekber ue lilahi el hamd”

Dhe disa në fund e shtuan edhe shtojcën: “Allahu ekberu ala ma hadana”

15. Prej sunetit është që tekbiri të shqiptohet me zë të lartë, ngase nëpërmjet tyre paraqiten ritet e Islamit dhe rikujtohet tjetri. Pëlqehet që njerëzit të bëjnë tekbir në ditën e Bajramit, në xhami dhe në shtëpitë e tyre dhe nëpër rrugë, qofshin udhëtarë apo vendasë.^[7] Përcjell el-Farjabij me zinxhir të vërtetë prej Ebu Abdurrahman es-Sulemij se ka thënë: “Gjatë Fitër Bajramit ishin më të zëshëm me tekbir sesa gjatë Kurban Bajramit.”
16. Unanimisht nuk ligjërohet tekbiri kolektiv, ku një grup njerëzish e fillojnë së bashku dhe e mbarojnë së bashku me një zë të vetëm nga fillimi e deri në fund, apo ndahen në dy grupe dhe njëri grup bën tekbir e tjetri i përgjigjet dhe i përsërit fjalët e grupit të parë. Kjo formë është e re në fe dhe bie në kundërshtim me udhëzimin e të parëve tanë të mirë.

Mënyra e drejtë është që tekbiri të bëhet individualisht dhe nëse ndodh që zërat të përputhen në mes vete, kjo nuk është problem nëse bëhet pa qëllim.

17. Prej udhëzimit të Dërguarit të Allahut, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, në ditën e Bajramit ishte rregullimi, zbukurimi dhe parfumosja dhe veshja e rrobave të reja, prandaj edhe pëlqehet për burrat t’i veshin rrobat më të bukura që i kanë në posedim.
18. Gruaja duhet të përkujdeset që të dalë e mbuluar sipas rregullave fetare dhe të mos veshë rroba të zbukuruara gjatë daljes së saj për te faltorja e Bajramit, bazuar në fjalët e të Dërguarit të Allahut, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, i cili tha: “Gratë le të dalin (për në xhami), mirëpo jo të zbukuruara.”^[8] D.m.th. le të dalin me rrobat e tyre të zakonshme dhe jo rroba të lakuriqësisë dhe të mos dalin në rrugë të parfumosura, kurse burri nuk duhet të harrojë se ai është përgjegjës për familjen e tij dhe se ai do ta japë llogarinë para Allahut për kopenë e tij.
19. Nga rregullat dhe etika e Bajramit është që myslimani t’ia urojë festën myslimanit me urim të bukur që përmban fjalë të bukura dhe të lejuara, çfarëdo qofshin ato. Kjo është nga virtytet e larta të moralit dhe nga shfaqja e mirësive shoqërore në mes të myslimanëve, si p.sh. urimi i njëri-tjetrit me fjalën: “Allahu na i pranoftë neve dhe juve (adhurimet dhe veprat e mira)”, apo “Urime Bajramin”, dhe të ngjashme me to nga fjalët e lejuara për urim.

Shokët e Pejgamberit, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, kur takoheshin ditën e Bajramit ia uronin njëri-tjetrit duke thënë: “Allahu na i pranoftë neve dhe juve (adhurimet dhe veprat e mira).”^[9]

20. Namazi i Bajramit është nga ritet e mëdha të fesë. Për burrat të falet namazi është detyrim, sipas mendimit më të saktë të dijetarëve, sepse Pejgamberi, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, urdhëroi që të falet, dhe pas vdekjes së tij katër halifët e vazhduan të njëjtën traditë.
21. Koha e namazit të Bajramit fillon me ngritjen e diellit nga horizonti sa një shtizë, derisa të arrijë në zenit. Preferohet që në Fitër Bajram namazi të vonohet disa minuta,^[10] kurse të përshpejtohet në Kurban Bajram^[11], duke e ndjekur traditën e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të.
22. Pëlqehet që trupi të pastrohet për namaz të Bajramit, siç përcillet nga Seid ibën el-Musejib, Allahu e mëshiroftë, i cili tha: “Veprat që pëlqehen në ditën e Bajramit janë tri: të ecurit në këmbë deri në faltoren e Bajramit, ngrënia para daljes nga shtëpia për në faltore dhe pastrimi i trupit.”

Më mirë është që koha e pastrimit të jetë pas namazit të sabahut, po edhe nëse pastrohet para sabahut, bën dhe nuk është problem.

23. Prej suneteve të braktisura është ngrënia para daljes për në namaz të Fitër Bajramit. Enesi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, përcjell se Pejgamberi, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, në Fitër Bajram nuk dilte nga shtëpia derisa nuk hante hurma dhe numri i tyre ishte tek.^[12]
24. Ndërsa në Kurban Bajram prej suneti është që të mos hajë derisa të kthehet nga namazi, ta therë kurbanin dhe të hajë nga mishi i kurbanit të tij.

Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin me të, për Kurban Bajram nuk hante derisa e falte namazin e Bajramit.^[13]

Nëse myslimani nuk ka kurban për të therur “për të nuk ligjërohet të abstenojë nga ushqimi para namazi, dhe ai mundet të zgjedhë, nëse ha para se të dalë për në namaz nuk i themi se e ke kundërshtuar sunetin me veprimin tënd.”^[14]

25. Pëlqehet që myslimani të shkojë sa më herët në faltoren e Bajramit ^[15] dhe të jetë sa më afër imamit në rreshtin e parë, kjo është më nxitëse për në vepra të mira dhe kjo ishte edhe tradita e shokëve të Pejgamberit, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të. Përcillet që Pejgamberi, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, dilte nga shtëpia për në faltore pas lindjes së diellit dhe kur arrinte te faltorja njerëzit vetëm se kishin ardhur më herët.
26. Pëlqehet që myslimani të bëjë tekbir me zë të lartë duke shkuar rrugës për në faltoren e Bajramit. Përcillet se Pejgamberi, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, në Fitër Bajram bënte tekbir^[16] që nga momenti kur dilte nga shtëpia derisa arrinte te faltorja dhe derisa fillonte me namazin e Bajramit.^[17]

Përcillet me një transmetim të saktë se Ibën Omeri, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre, ditën e Fitër Bajramit dhe Kurban Bajramit, bënte tekbir me zë të lartë që kur dilte nga shtëpia e tij, e derisa mbërrinte në faltore. Pas kësaj bënte tekbir derisa vinte imami dhe me ardhjen e imamit ndalej, e nëse imami bënte tekbir edhe ai bënte tekbir.

27. Pëlqehet që myslimani për në faltoren e Bajramit të shkojë në këmbë dhe të ecën i qetë. Ibën Omeri, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre, përcjell se Pejgamberi, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, shkonte për në faltore në këmbë dhe kthehej në këmbë.”^[18]
28. Pëlqehet që të shkohet për në faltoren e Bajramit nga njëra rrugë dhe kthimi pas faljes së namazit të jetë nga rruga tjetër, kështu veproi i Dërguari i Allahut, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të. Urtësia qëndron në atë se rrugët do të dëshmojnë për atë që eci nëpër to dhe do të dëshmojnë banorët e saj nga njerëzit dhe xhinët, nëpër to do të paraqiten ritet e Islamit, do të shpresohet në ndryshimin e gjendjes drejt faljes dhe të kënaqurit e Allahut, dhe do t’i përshëndesë vëllezërit e tij myslimanë si dhe të afërmit.
29. Nga sunetet e Bajramit është falja e namazit jashtë ndërtesave, nuk falet nëpër xhami përveç në raste nevoje apo domosdoshmërie, sepse Pejgamberi, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, në vazhdimësi e falte atë në shkretëtirë dhe nuk e falte në xhaminë e tij, e që është xhamia më e mirë pas xhamisë së shenjtë në Meke.

Dijetarët e veçojnë faljen e namazit të Bajramit në xhami vetëm për banorët e Mekës, sepse ata namazin e Bajramit e falin në xhaminë e shenjtë në Meke (el-Mesxhid el-Haram).

30. Namazi i Bajramit falet nëpër qytete dhe fshatra dhe nuk ligjërohet të falet në shkretëtirë dhe në udhëtim, kështu ka ardhur në sunetin e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, dhe nuk ka ardhur argument se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, dhe sahabët, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre, e kanë falur namazin e Bajramit në udhëtim e as në shkretëtirë.

Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, kur e bëri haxhin e lamtumirës, atë vit dita e Arafatit ra në ditën e xhuma dhe namazin e xhumasë nuk e fali në Arafat dhe të nesërmen nuk e fali as namazin e Bajramit në Mina. Vitin kur u nis për ta çliruar Mekën, udhëtoi për në Meke dhe aty qëndroi deri në fillim të muajit Sheval dhe aty e zuri Bajrami dhe nuk transmetohet se Pejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, e fali namazin e Bajramit në të.^[19]

31. Për në faltore përveç burrave dalin edhe fëmijët, gratë dhe ato që janë me menstruacione, që të prezantojnë në mirësinë dhe lutjet e myslimanëve. Ummu Atijeh, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, tha: “Jemi urdhëruar që në të dy bajramet, Fitër dhe Kurban Bajrami, me ne grave të dalin edhe vajzat e reja dhe gratë me menstruacione, dhe të prezantojnë në mirësinë dhe lutjet e myslimanëve, kurse gratë me menstruacione janë urdhëruar që mos t’u afrohen faltoreve (por të qëndrojnë pak anash vendfaljes së xhematit.’’^[20]
32. Namazi i Bajramit falet dy rekate dhe imami në to lexon me zë. Në rekatin e parë e merr tekbirin fillestar, e pas saj i merr edhe shtatë tekbire të tjera dhe më pas e lexon suren el-Fatiha dhe një sure tjetër apo disa vargje nga Kurani.

Në rekatin e dytë ngritet duke marrë tekbir dhe pasi drejtohet në këmbë i merr edhe pesë tekbire të tjera, e më pas e lexon suren el-Fatiha dhe një sure apo disa vargje nga Kurani.^[21]

Gjatë çdo tekbiri pëlqehet të ngriten duart si në tekbirin fillestar.

33. Përcillet se Abdullah ibën Mesudi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, në mes të tekbireve të namazit të Bajramit e falënderonte dhe e lavdëronte Allahun dhe dërgonte salavate mbi Pejgamberin, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të.^[22]
34. I Dërguari i Allahut, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, përcillet se në dy bajramet në namaz e lexonte suren El’A’la në rekatin e parë dhe suren El-Gashije në rekatin e dytë.^[23]

Po ashtu përcillet se në rekatin e parë e lexoi suren KÂF dhe në rekatin e dytë El-Kamer.^[24]

35. Nëse vjen me vonesë ndokush nga xhemati dhe i lidhet imamit kur imami është duke i shqiptuar tekbiret shtesë, i shqipton edhe ai tekbiret me imamin dhe e pason atë në namaz dhe nuk detyrohet t’i kompensojë tekbiret e humbura, a nëse i ik rekati e kompenson sipas mënyrës që falet.
36. Namazi i Bajramit nuk ka ezan e as ikamet. Xhabir ibën Semureh, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, thotë se jam falur me Pejgamberin, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, në Fitër dhe Kurban Bajram, edhe atë jo vetëm një apo dy herë, dhe çdo herë e ka falur pa ezan dhe pa ikamet.^[25]
37. Imami njëherë fillon me namaz e pastaj e mban hutben. Pejgamberi, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, hutben e hapte duke e falënderuar Allahun dhe nuk përcillet se hutben e hapte me tekbir, qoftë për Fitër apo Kurban Bajram.
38. Hutbeja e Bajramit është sunet dhe prezenca apo dëgjimi i saj nuk është i patjetërsueshëm, sepse Pejgamberi, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, pasi e fali Bajramin tha: “Kush do që të shkojë le të shkojë dhe kush do që të qëndrojë dhe ta dëgjojë hutben le të qëndrojë.”^[26].
39. Kujt i ik namazi i Bajramit, mendimi më i saktë është se pëlqehet ta kompensojë namazin dhe ta falë në formën e vet, pra dy rekate, dhe pa hutbe pas saj.
40. Kush del për ta falur namazin e Bajramit dhe i ik namazi dhe e gjen imamin duke e mbajtur hutben, le të ulet ta dëgjojë imamin, e pastaj le ta falë namazin, kështu të bashkojë në mes dy dobive.
41. Para dhe pas namazit të Bajramit nuk ka namaz nafile (vullnetar), ngase Pejgamberi, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, ditën e Bajramit e fali namazin e Bajramit dy rekate dhe nuk fali para apo pas namazit ndonjë namaz tjetër.^[27]

A nëse e fal namazin e Bajramit në xhami, atëherë i fal dy rekate për xhaminë kur të hyjë në xhami.

42. Nëse bie Bajrami ditën e xhumasë, atij që e ka falur Bajramin i lehtësohet që të mos e falë xhumanë, bazuar në fjalën e Pejgamberit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të: “Sot në këtë ditë ju janë bashkuar dy festa, prandaj kush dëshiron të mos e falë namazin e xhumasë, i mjafton namazi i Bajramit. Po gjithsesi ne do të falim edhe xhumanë.”^[28]

Nëse nuk e fal xhumanë duhet ta falë namazin e drekës në kohën e vet në shtëpi, vetë apo me xhemat, e nëse shkon për ta falur namazin e xhumasë kjo është më e mirë.

Nuk ligjërohet që namazi i drekës të falet nëpër xhami, madje nuk lejohet që në këtë ditë të hapen xhamitë e as të thirret ezani për namazin e drekës^[29]. ^[30]

43. Thënia se për atë që e fal Bajramin bie namazi i xhumasë dhe namazi i drekës është gabim, që e kundërshton sunetin dhe mendim jo i drejtë dhe dijetarët e mohojnë atë.^[31]
44. Ai që nuk e fal namazin e Bajramit, për të nuk bie detyrshmëria e faljes së namazit të xhumasë. Ai duhet të shkojë në xhami për ta falur xhumanë, e nëse brenda në xhami numri i xhematit nuk e arrin numrin e mjaftueshëm që e detyron namazin e xhumasë, atëherë e fal namazin e drekës.^[32]
45. Për imamin e xhamisë nuk bie detyrshmëria e namazit të xhumasë, ai detyrohet ta falë atë, nëse në xhami vijnë numër i mjaftueshëm për xhuma, që nuk e kanë falur namazin e Bajramit apo e kanë falur Bajramin mirëpo duan ta falin edhe xhumanë.^[33]
46. Nga etika dhe rregullat e Bajramit është respektimi i lidhjeve farefisnore me vizita, me dhurata, interesimi për ta me telefonata dhe afrimi i zemrave të njëri-tjetrit.
47. Dita e Bajramit është ditë e nënshtrimeve dhe e afrimit tek Allahu me vepra të mira dhe ditë falënderimi të Allahut për plotësimin e begatisë, nuk është ditë e mëkateve dhe veprimit të ndalesave. Nuk i ka hije një myslimani që Bajramin ta shndërrojë në ditë të bërjes së gjynaheve dhe organizimit të koncerteve muzikore dhe pirjes së alkoolit.^[34]
48. Nata e Bajramit nuk lejohet të veçohet nga netët e tjera të vitit me namaz nate, përveç për atë që e ka traditë namazin e natës gjatë netëve të tjera të vitit, në këtë rast nuk ka problem nëse ngritet natën e Bajramit dhe fal namaz nate, kurse hadithet që kanë ardhur për vlerën e ngjalljes së natës të Bajramit me namaz nate nuk janë të sakta.
49. Prej gabimeve që bëhen atë ditë është përzierja e grave me burra në faltoren e Bajramit apo edhe nëpër xhami, kjo është sprovë për të dy gjinitë, kështu që burrat dhe të rinjtë është më mirë të mos largohen nga faltorja apo xhamia vetëm pasi të dalin gratë prej aty.
50. Duhet përkujdesur që në ditën e Bajramit të ulet shikimi dhe të ruhet dëgjimi dhe shpirti nga harami.

Njëri nga shokët e Sufjan eth-Theuriut, Allahu e mëshiroftë, tha: “Dola me të ditën e Bajramit dhe më tha: ‘Gjëja e parë që do të fillojmë me të sot është ulja e shikimit’.”

Kur u kthye në shtëpi Hasan ibën Ebi Sinan, Allahu e mëshiroftë, nga falja e namazit të Bajramit, gruaja e tij i tha: “Sa gra të bukura rrugës i shikove?!” U përgjigj: “Prej kur dola e deri kur u ktheva në shtëpi nuk shikova, përveçse në gishtin e madh të këmbës.”

51. Pëlqehet shfaqja e gëzimit me rastin e Bajramit, ndërsa dëfrimi dhe të kënaqurit e vetes dhe familjes dhe fëmijëve është i nevojshëm dhe i kërkuar, nëse në të nuk ka diçka që bie ndesh me parimet fetare.

Aisha, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, thotë: “Ishte ditë Bajrami, ndërkohë që disa habeshinj (abisinas) po luanin me disa mburoja prej lëkure dhe me shtiza. Nuk më kujtohet se a e pyeta Pejgamberin, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, apo ai më tha:
“A do të shohësh?”

“Po” – i thashë. Ai më ngriti lart pas tij, derisa faqja ime e prekte faqen e tij, kurse Pejgamberi, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, thoshte: “Vazhdoni , o Beni Erfide.”^[35]

52. Lejohet që për Bajram fëmijëve t’u jepet hapësirë dhe mundësi për dëfrim dhe lojëra të lejuara, madje kjo llogaritet adhurim dhe afrim tek Allahu, sepse fut gëzim në shpirtrat e tyre dhe me një hadith të Pejgamberit, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, përcillet se ka thënë: “Qe ta dinë çifutët se në fenë tonë ka hapësirë për gëzim dhe se jam i dërguar me fe të pastër dhe tolerante.”^[36]
53. Bajrami është shkak dhe rast për gëzim. Në të duhet të shfaqen pamjet e gëzimit dhe diçka nga dëfrimi që e ka lejuar feja, si p.sh. gratë t’i bien defit.

Aisha, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, thotë: “Ebu Bekri, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, hyri tek unë në shtëpi, ndërsa brenda dy vajza të reja në moshë (që nuk e kishin arritur moshën e pubertetit) po këndonin dhe i binin defit, ndërkohë Pejgamberi, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, e kishte mbuluar fytyrën me petk, kurse Ebu Bekri kur i pa ashtu iu foli ashpër dhe Pejgamberi, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, e shpalosi fytyrën dhe  i tha: ‘Lëri o Ebu Bekër! Këto ditë janë ditë feste’.”^[37]

Kjo aludon se lejohet që gratë t’i bien defit për Bajram dhe se lejohet këndimi me fjalë dhe poezi të lejuara fetarisht, mirëpo kjo assesi nuk aludon se lejohet përdorimi i muzikës dhe veglave dhe mjeteve muzikore për Bajram, ashtu si ceket nëpër argumente, përveç defit i cili u veçua në këtë rast.

54. Po ashtu është vërtetuar se grave u lejohet t’i bien defit në ditët e Teshrikut (ditët e Teshrikut janë tri ditët vijuese pas ditës së parë të Kurban Bajramit, e të cilat janë: Dita e 11-të, e 12-të dhe e 13-të e muajit Dhulhixhe).

Ngjarja që u cek në hadithin e mëparshëm të Aishes, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, ishte në ditët e qëndrimit në Mina. Në hadith përcillet se: “Ebu Bekri, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, hyri tek Aisha dhe brenda i pa dy vajza të reja në moshë (që nuk e kishin arritur moshën e pubertetit) po këndonin dhe i binin defit në ditët e qëndrimit në Mina.”^[38]

Ditët e qëndrimit në Mina janë ditët e Teshrikut

.

55. Në Bajram kanë filluar të përdoren disa lojëra të rrezikshme, që i dëmtojnë njerëzit nëpër rrugë apo shtëpitë e tyre, në to bëjnë pjesë raketat dhe fishekzjarret, dhe largimi i tyre është çështje e patjetërsueshme. Këto gjëra e harxhojnë pasurinë, e dëmtojnë trupin, u pengojnë dhe u bëjnë zhurmë njerëzve nëpër shtëpitë e tyre.

Dr. Muhamed el-Munexhid

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

(Pjesë e librit Sezonet e adhurimit – i përkthyer në shqip)

 

E lus Allahun që t’i zbukurojë ditët tona me adhurime ndaj Tij, të na i mbushë shtëpitë dhe zemrat tona përplot gëzim dhe lumturi me begatitë e Tij, dhe t’i pranojë nga ne dhe nga myslimanët veprat e mira. Amin.

Falënderimi i takon vetëm Allahut.

[1] Ebu Davud (1134), shejh Albani e saktësoi hadithin.

[2] Buhariu (952), Muslimi (298).

[3] Këtu për qëllim është Fitër Bajrami, kurse në Kurban Bajram nuk jepet ndonjë lloj zekati, po preferohet të theret kurban, dhe koha e therjes fillon pasi të falet namazi i Bajramit, kurse kafsha që theret para se të falet namazi i Bajramit është mish i thjeshtë dhe jo mish kurbani. (sh.p.)

[4] Buhariu (1991), Muslimi (827).

[5] Dijetarët tekbirin e ndajnë në të papërcaktuar dhe të përcaktuar. Shejh Uthejmini, Allahu e mëshiroftë, thotë se dallimi mes dy llojeve të tekbirit është se tekbiri i papërcaktuar shqiptohet në çdo kohë, kurse ai i përcaktuar shqiptohet vetëm pas çdo namazi farz në Kurban Bajram. Koha e tekbirit të papërcaktuar në Kurban Bajram fillon me hyrjen e muajit Dhulhixhe e deri në ditën e katërt të Bajramit kur perëndon dielli, kurse në Fitër Bajram prej kur perëndon dielli ditën e fundit të muajit Ramazan dhe hyn nata e parë muajit Sheval, e deri kur të falet namazi i Bajramit. Kurse tekbiri i përcaktuar siç e cekin dijetarët fillon prej namazit farzit të sabahut ditën e Arafatit e deri në ditën e katërt të Bajramit pas farzit të namazit të ikindisë. (Mexhmua Fetava ue resail, shejh Uthejmini, vëllimi 16, Kapitulli i Bajramit.) (sh.p.)

[6] Kjo vlen për Fitër Bajram, kurse në Kurban Bajram tekbiri i papërcaktuar fillon me hyrjen e muajit Dhulhixhe e deri në ditën e katërt të Bajramit kur perëndon dielli, dhe në Kurban Bajram preferohet që prej namazit të sabahut në ditën e Arafatit e deri në namazin e ikindisë të ditës së katërt të Bajramit pas çdo farzi të bëhet tekbir, jashtë tekbirit të papërcaktuar. (sh.p.)

[7] Kurse për Kurban Bajram e cekëm edhe më herët se preferohet prej ditës së parë muajit Dhulhixhe e deri ditën e trembëdhjetë të muajit Dhulhixhe apo ditën e katërt të Kurban Bajramit. (sh.p.)

[8] Ebu Davud (565), shejh Albani e saktësoi në Sahih el-Xhami (7457).

[9] Ibën Haxheri e vlerësoi zinxhirin e tij si të mirë në Fet’hul Barij 92/446).

[10] Derisa njerëzve t’u jepet kohë për ta nxjerrë zekatin e Fitrit. (sh.p.)

[11] Kurse në Kurban Bajram preferohet që të përshpejtohet falja e namazit të Bajramit, pasi të hyjë koha e vet, që të ketë më shumë hapësirë për therjen e kurbaneve (sh.p.)

[12] Shënon Buhariu (953.)

[13] Tirmidhiu (542), shejh Albani e saktësoi hadithin.

[14] Esh-Sherh el-Mumti (5/124).

[15] Imami veçohet këtu, sepse ai vjen më vonë, kur të hyjë koha e namazit të Bajramit dhe menjëherë fillon me namaz. (sh.p.)

[16] Pëlqehet e njëjta edhe në Kurban Bajram. (sh.p.)

[17] Përcillet si merfu (zinxhiri përfundon tek Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të) dhe si meukuf (zinxhiri i hadithit përfundon tek ndonjë sahabij), shejh Albani e saktësoi edhe si merfu edhe si meukuf në el-Irva (650).

[18] Ibën Maxheh (1294), shejh Albani e vlerësoi si të mirë.

[19] Shih: Fetave Ibën Baz (9/13), dhe sherh el-Mumtia (5/130).

[20] Buhariu (338), Muslimi (1475).

[21] Ky është mendimi i imam Shafiut (El-Um 1/395), dhe Ibën Abdulber (El Kafij 1/264). Mendimi i dijetarëve të medh’hebit hanbelij dhe malikij është se merren shtatë tekbire në rekatin e parë përfshirë këtu edhe tekbirin fillestar, kurse në rekatin e dytë merren gjashtë duke përfshirë këtu edhe tekbirin gjatë ngritjes nga sexhdeja e rekatit të parë, pra, para leximit të sures. (El Mudev’vene 1/169, El Kafij 1/264, El Mugni 3/271.) Kurse hanefitë e kanë mendimin se njëherit merret tekbiri fillestar e pastaj lexohet lutja e hapjes së namazit (subhaneke…)  e pastaj merren tri tekbire dhe pastaj lexohet surja el-Fatiha dhe një sure apo disa vargje nga Kurani, kurse në rekatin e dytë imami së pari lexon Fatihanë dhe një sure apo disa vargje nga Kurani, pastaj i merr tri tekbire radhazi, dhe në tekbirin e katërt, përkulet në ruku, (Hashijetu ibën Abidin 2/172). (Marrë nga faqja https://saaid.net/mktarat/eid/79.htm) (sh.p.)

[22] Et-Taberanij në el-Kebir (9/303), shejh Albani e saktësoi në el-Irva (642).

[23] Muslimi (887).

[24] Muslimi (891).

[25] Muslimi (887).

[26] En-Nesaij (1571), shejh Albani e vlerësoi si të saktë.

[27] Buhariu (964), Muslimi (884).

[28] Ebu Davud (1073), shejh Albani e saktësoi.

[29] Shih: Fetava el-Lexhneh ed-Daimeh (7/119 – koleksioni i dytë)

[30] Pra nëse xhemati shkon në xhami, atëherë duhet ta falin namazin e xhumasë e jo të drekës. (sh.p.)

[31] Shih: Fetava el-Lexhneh ed-Daimeh (7/120)

[32] Shih: Fetava el-Lexhneh ed-Daimeh (7/119)

[33] Shih: Fetava el-Lexhneh ed-Daimeh (7/119)

[34] Nuk ligjërohet vizita e varrezave në ditën e Bajramit, kjo ditë është ditë gëzimi. Ndalesa bën pjesë në ndalesën e përgjithshme të Pejgamberit, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin mbi të, i cili ndaloi që varrezat të merren vend feste dhe këtu për qëllim është në kohë të caktuara dhe periudha të njohura nga kuptimi i marrjes së varrezave si vend feste. Kjo vlen për atë që varrezat i viziton vetëm se për Bajram dhe pasi e fal namazin e Bajramit shkon njëherë bën bajram me të vdekurit e pastaj shkon te të gjallët nga familja, në këtë rast ky njeri gabon sepse kjo ditë është ditë feste dhe ajo festohet me të gjallët, e jo me të vdekurit. (sh.p.)

[35] Buhariu (950), Muslimi (892).

[36] Imam Ahmedi (24855), shejh Albani e vlerësoi si të mirë në es-Sahiha (4/443)

[37] Buhariu (3529), Muslimi (892).

[38] Buhariu (987), Muslimi (892).

1. Kurban (el ud’hije – në gjuhën arabe) është emri i kafshës (deve, lopë, dele, dhi etj.), që theret në ditën e Bajramit dhe vijon edhe tri ditë të tjera që njihen si ditët e Teshrikut, në shenjë afrimi tek Allahu.

Është quajtur me emrin “el ud’hije” , sepse koha e therjes së kafshës fillon në mëngjes të ditës së Bajramit, në kohën e paradites.^[1]

2. Kurbani u bë i ligjshëm në vitin e dytë hixhri dhe është nga ritet e Islamit i ligjëruar me Kuran dhe Sunet të Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, dhe me pajtueshmëri të myslimanëve.

Allahu thotë: “Andaj, falu (vetëm) për Zotin tënd dhe ther kurban.” (El Keuther: 2).

Dhe Allahu thotë: “Për çdo popull, Ne kemi caktuar një ritual, që ata ta përmendin emrin e Allahut gjatë flijimit të kafshëve, që Ai ua ka dhuruar për ushqim…” (El Haxh: 34)

Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, e vërtetoi me fjalë dhe me vepër, dhe myslimanët e vazhduan këtë rrugë.

3. Vlera e kurbanit është e madhe, por nuk ka ardhur ndonjë argument i saktë që e përcakton shpërblimin e tij.

Ibën el-Arabij el-Malikij, Allahu e mëshiroftë, tha: “Njerëzit rreth kurbanit dhe shpërblimit të tij transmetojnë mrekulli që nuk janë të vërteta.”^[2]

Andaj ata që nëpërmjet rrjeteve sociale dhe faqeve të internetit postojnë hadithe profetike duhet të jenë të kujdesshëm se çfarë postojnë dhe shpërndajnë aty.

4. Kurbani te shumica e dijetarëve është sunet i fortë dhe disa dijetarë të tjerë mendojnë se kurbani është i detyrueshëm për atë që ka mundësi, ky është medh’hebi i Ebu Hanifes dhe përcillet si një nga dy mendimet e imam Malikut dhe Ahmedit, dhe këtij mendimi i takon Ibën Tejmije, Allahu i mëshiroftë. Prandaj, besimtari që ka mundësi për të therur kurban, nuk duhet ta anashkalojë këtë.

Ebu Hurejra, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, thotë: “Ai që ka mundësi dhe nuk ther kurban, mos t’i afrohet faltores në ditën e Bajramit.”^[3]

5. Kurbani është i ligjshëm për të gjithë njerëzit, mashkull dhe femër, vendas dhe udhëtar, banor i fshatrave apo i qyteteve, që jetojnë në toka myslimane apo toka të tjera, përveç për atë që është në haxh, sipas imam Malikut, i cili thotë se haxhiu bën kurban haxhi (lloj i këtij haxhi). Të këtij mendimi janë edhe Ibën Tejmije, nxënësi i tij Ibën Kajimi, dhe nga dijetarët bashkëkohorë Ibën Uthejmini, Allahu i mëshiroftë.
6. 6. Ai që nuk posedon të holla të therë kurban nuk i ndalohet të marrë borxh, nëse shpreson ta kthejë borxhin, si për shembull punëtori nëse merr borxh për ta kthyer në fund të muajit kur ta marrë rrogën, apo kurbanin e blen me këste, kurse ai që nuk ka mundësi ta kthejë borxhin, më mirë është të mos marrë borxh, që të mos e ngarkojë veten me diçka që nuk e ka për detyrim.

Ibën Tejmije, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Besimtari nëse merr borxh për kurban duke e ditur se ka mundësi ta lajë borxhin e tij, kjo është mirë, mirëpo nuk e ka për detyrim të veprojë ashtu.” ^[4]

7. Nga sadakatë që preferohet të jepet është futja e gëzimit në zemrën e atij që nuk ka mundësi të therë kurban, duke i ndihmuar me të holla të blejë kurban apo duke ia dhuruar delen ta therë për kurban.

Ukbe ibën Amir përcjell se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, u ndante shokëve të tij kurbane.^[5]

Nga bujaria dhe mirësia është që kush ka më shumë se një kurban, të autorizojë një të varfër që ka familje, nga familjarët apo të afërmit apo nga fqinjët, ta therë njërin kurban në shtëpinë e tij që të fusë gëzim tek ai dhe familja e tij.

8. Nga urtësitë e kurbanit është:

– Adhurimi i Allahut duke i zbatuar ligjet e Tij. Allahu thotë: “Tek Allahu nuk arrin as mishi, as gjaku i tyre, por arrin përkushtimi juaj…” (El Haxh: 37)

– Ringjallja e traditës së Ibrahimit, alejhi selam.

– Falënderimi i takon Allahut për begatitë e Tij të shumta që na i dhuroi dhe ndër to begatinë e kafshëve që theren për kurban. Allahu thotë: “…që të dëshmojnë dobitë e tyre dhe ta përmendin Emrin e Allahut në ditët e caktuara mbi kafshët (për kurban), të cilat ua ka dhuruar Ai. Hani nga ato (mishin) dhe ushqeni nevojtarin e varfër!” (El Haxh: 28)

– Pjesëmarrja e atyre që nuk kanë shkuar në haxh në disa rite të haxhit me haxhilerët.

– Zemërgjerësia në shpirt për veten dhe për familjarët, fisnikërimi i fqinjëve, të afërmve dhe shokëve, dhe dhënia e sadakasë për të varfrit në ditën e Bajramit.

9. Të therësh kurban është më mirë sesa të japësh sadaka në vlerën e tij, sepse therja e kurbanit është rit nga ritet e Allahut dhe sunet i fortë nga sunetet e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të.

Ky është medh’hebi i katër imamëve.

Seid ibën el Musejib, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Të theri dele kurban për mua është më e mirë sesa të jap sadaka njëqind dërhem.”^[6]

Shtoja edhe faktin se therja për Allahun është rit dhe adhurim me qëllim të veçuar. Allahu thotë: “Andaj, falu (vetëm) për Zotin tënd dhe ther kurban.” (El Keuther: 2); prandaj nëse njerëzit e zëvendësojnë therjen me dhënie sadaka në vlerë të kurbanit, atëherë riti i therjes do të humbet.

10. Në esencë kurbani është i ligjshëm për të gjallët, ashtu si veproi Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, dhe shokët e tij, të cilët thernin kurban për veten dhe familjen.

Për të vdekurin kurbani është i ligjshëm, nëse ai e ka lënë vasiet apo nëse e bashkëngjisin me të gjallët në nijet, d.m.th. njeriu ther për vete dhe për familjen e tij dhe me një nijet i përfshin të gjallët dhe të vdekurit.

11. Kurbani veçmas për të vdekurin si dhuratë lejohet. Dijetarët e fikut (jurispondencës islame) thonë se shpërblimet e kurbanit i shkojnë të vdekurit dhe i vdekuri përfiton nga kurbani, sikurse sadakaja që i shkon të vdekurit dhe përfiton nga ajo.

Ibën Tejmije, Allahu e mëshiroftë, si më të saktë e zgjedh mendimin se dhënia sadaka në vlerë të kurbanit është më e mirë për të vdekurin se therja kurban për të, ngase kurbani për të vdekurit te të parët tanë të mirë nuk ka qenë traditë e tyre.

12. Kusht për t’u pranuar kurbani është që kafsha të jetë deve, lopë, dele apo dhi, me të gjitha llojet e saj, bazuar në fjalën e Allahut: “Për çdo popull, Ne kemi caktuar një ritual, që ata ta përmendin Emrin e Allahut gjatë flijimit të kafshëve, që Ai ua ka dhuruar për ushqim. Zoti juaj është një Zot i Vetëm, prandaj vetëm Atij përuljuni. Dhe jepu lajme të mira atyre që janë të përulur.” (El Haxh: 34)
13. Një dele është e vlefshme për një familje, pra nëse njëri nga familjarët e bën një dele kurban apo gruaja bën kurban dhe në të e përfshin burrin dhe fëmijët e saj, arrihet qëllimi i ritit dhe të gjithë përfshihen në shpërblimin e kurbanit.

Ebu Ejub el-Ensarij, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, tha: “Burri për veten dhe për familjen e tij bënte një dele kurban, hanin nga mishi kurbanit dhe ua shpërndanin të tjerëve.”^[7]

14. Ai që bën kurban, nëse nuk i përfshin të tjerët nga familja në nijetin e tij, automatikisht vetvetiu përfshihen edhe ata në shpërblim, dhe anëtarë familjeje llogaritet çdonjëri që gjuhësisht apo tradicionalisht e përfshin kjo fjalë. Te njerëzit zakonisht familje llogariten ata që burri shpenzon për ta dhe i ushqen, si: gruaja, fëmija dhe i afërmi.
15. Nëse në një shtëpi jetojnë më shumë vëllezër me fëmijët e tyre, dhe bashkërisht ushqehen dhe hanë, edhe një kurban është i vlefshëm për ta. E nëse çdonjëri nga ta posedon shtëpi në vete, atëherë e ligjshme është që çdo familje të therë kurban veçmas për ta.
16. Ai që është i martuar me më shumë se një grua, i mjafton të bëjë një kurban për të gjitha gratë, ashtu si veproi Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, i cili për të gjitha gratë e tij e theri një kurban, mirëpo duhet të jetë i kujdesshëm që të mos e veçojë njërën nga gratë me diçka më tepër nga kurbani dhe duhet të jetë i drejtë dhe i barabartë me to.
17. Një deve është e vlefshme për shtatë veta dhe një lopë është e vlefshme për shtatë veta, bazuar në fjalën e Xhabir ibën Abdullahut, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, i cili tha: “Me Profetin, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, në vitin e Hudejbijes e therëm një deve për shtatë veta dhe një lopë për shtatë veta.”^[8]
18. Lejohet pjesëmarrja në një kurban, qoftë lopë apo deve, edhe nëse ndonjëri nga pjesëmarrësit nuk dëshiron të bëjë kurban, por qëllimi i tij është të marrë pjesë për ndonjë zotim që e ka bërë, apo të marrë nga mishi për ta gostitur mysafirin, apo për ta shpërndarë mishin për lëmoshë, etj.. Çdonjëri shpërblehet sipas nijetit të tij.
19. Lejohet pjesëmarrja në kurban lopë apo deve edhe nëse janë më pak se shtatë veta, sepse nëse lejohet pjesëmarrja e shtatë vetave në të, atëherë në rend të parë lejohet të marrin pjesë edhe më pak se shtatë veta, dhe pjesa e mbetur apo teprica u llogaritet vullnetare.
20. Nuk lejohet më shumë se një njeri të marrë pjesë në një dele, për shkak se nuk ka ardhur argument për një gjë të tillë, sikurse nuk lejohet që tetë e më shumë veta të marrin pjesë në një deve apo lopë, sepse adhurimet janë statike dhe nuk lejohet tejkalimi i një adhurimi të përcaktuar, qoftë në sasi apo formë.
21. Lloji më i mirë i kafshës për kurban sipas disa dijetarëve është therja e dashit, sepse ashtu veproi Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, ndërsa shumica e dijetarëve thonë: “Kafsha më e mirë për kurban është deveja, pastaj lopa nëse theret e tëra, pastaj delja, e më pas dhia.

Argumenti i tyre është fjala e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, i cili tha: “Kushdo që lahet ditën e xhuma sikurse lahet prej xhunubllëkut dhe pastaj shkon për namaz në orët e para, sikur ta ketë bërë kurban një deve, kush shkon në orën e dytë sikur ta ketë bërë kurban një lopë, kush shkon në orën e tretë sikur ta ketë bërë kurban një dash me brirë …”^[9]

Pra, në hadith përparësi i jepet devesë, e pastaj në shkallë të dytë lopës dhe pastaj dashit.

22. Kurbani më i mirë është ai më i trashi, që ka më shumë mish, më i plotë në trup dhe më i bukur në pamje.

Ebu Umame ibën Sehl tha: “Në Medine kurbanit i jepnim të hajë dhe të trashet, dhe po ashtu myslimanët e tjerë që blinin kurbanin, e trashnin për ta therur në Bajram.”^[10]

Enes ibën Malik përcjell se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, për kurban i theri dy desh të majmë, me ngjyrë të bardhë dhe pulla të zeza dhe me brirë të mëdhenj.^[11]

23. Kurbani patjetër duhet ta arrijë moshën e përcaktuar sheriatikisht, bazuar në fjalën e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, i cili tha: “Mos të therni për kurban veçse ‘musine’ e nëse nuk kemi mundësi të therni ‘musine’, atëherë therni ‘xhedhea’ prej deleve.”^[12]

‘Musine’ është kafsha ‘thenije’ e më e madhe, kurse ‘xhedhea’ më e vogël.

‘Thenije’ prej deveve është ajo që i ka mbushur pesë vjet dhe ka hyrë për të gjashtën.

‘Thenije’ prej lopëve është ajo, që i ka mbushur dy vjet dhe ka hyrë për të tretën.

‘Thenije’ prej dhive është ajo, që i ka mbushur një vit dhe ka hyrë për të dytin.

‘Xhedhea’ prej deleve është, ajo që i ka gjashtë muaj dhe ka hyrë për të shtatin.

Pra, është detyrim i patjetërsueshëm të respektohet mosha e kurbanit e përcaktuar sheriatikisht. Nuk lejohet të kundërshtohet rregulli dhe kurbani të theret nën moshën e përcaktuar, ndërsa lejohet nëse është mbi atë moshë.

24. Kurbani patjetër duhet të jetë pronë e atij që e bën kurban, qoftë atë e ka blerë apo i është dhuruar apo e ka trashëguar apo vetë e ka rritur, dhe të ngjashme me to.

Pranohet dhe lejohet që përgjegjësi i jetimit të bëjë kurban për jetimin nga pasuria e jetimit, nëse jetimi i ka mundësitë dhe ka pasuri të veten dhe kjo e gëzon dhe e kundërta e lëndon dhe ia thyen zemrën.

Ibën Kudame, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Kur përgjegjësi i jetimit bën kurban për jetimin, nuk lejohet të japë sadaka me diçka nga kurbani, po atë e mban për jetimin, ngase nuk lejohet që vullnetarisht të jepet diçka sadaka nga pasuria e jetimit.”^[13]

25. Kusht për t’u pranuar kurbani është të theret në kohën e vet të përcaktuar sheriatikisht.

Koha e therjes së kafshës fillon pas faljes së namazit të Bajramit bazuar në hadithin e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të: “Gjëja e parë që fillojmë me të në ditën e Bajramit është falja e namazit, më pas kthehemi në shtëpi dhe e therim kurbanin, dhe ai që vepron kështu vetëm se ia ka qëlluar sunetit.”^[14]

26. Kush e ther kurbanin e tij para se të falet namazi Bajramit, kurbani i tij nuk është i vlefshëm, bazuar në hadithin e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, i cili tha: “Kush e ther kurbanin para se të falet namazi Bajramit, ai thjesht është mish që ia shtron familjes së tij, dhe nuk ka të bëje asgjë me ritin e kurbanit.”^[15]
27. Koha e therjes së kurbanit përfundon me perëndimin e diellit të ditës së tretë të Teshrikut (dita e katërt e Bajramit), d.m.th. që ditët e therjes janë katër, dita e Bajramit dhe tri ditë pas saj.
28. Koha më e mirë për ta therur kurbanin është dita e parë, pra dita e Bajramit, pasi të falet namazi i Bajramit, dhe çdo ditë që vjen pas Bajramit është më e mirë sesa tjetra që vjen pas saj, për shkak se nxitohet në bërjen e veprës së mirë. Ajo më e sakta është që therja të mos vonohet deri në ditën e katërt, duke e marrë parasysh mendimin e një grupi të dijetarëve që thonë se ditët e therjes janë tri dhe jo katër ditë.
29. Lejohet therja e kurbanit gjatë ditës dhe natës, por më mirë është të theret gjatë ditës, ngase është rit i dukshëm, që ta shohin të varfrit (që t’u jepet nga mishi tij).
30. Nëse koha e therjes kalon dhe kurbani nuk është therur, nuk detyrohet kompensim, nëse ka qenë për qëllim të bëhet kurban vullnetarisht.

Nëse kurbani ka qenë zotim, atëherë detyrohet kompensimi, dhe me të veprohet ashtu si veprohet me kurbanin.

31. Prej kushteve të kurbanit është të jetë pa të meta që e ndalojnë vlefshmërinë e kafshës për t’u bërë kurban, sepse kurbani është vepër që e afron robin tek Allahu, dhe Allahu është i Bukur dhe i Mirë dhe nuk e pranon përveçse të bukurën dhe të mirën, andaj edhe kurbani duhet të jetë i mirë dhe pa të meta.
32. Në hadithet e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, janë përcaktuar katër të meta që e ndalojnë vlefshmërinë e kafshës për t’u bërë kurban.

El Bera ibën Azib, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, përcjell dhe thotë: “Ishim me Profetin, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, dhe ndërkohë u ngrit dhe tha: “Nuk lejohet për kurban kafsha qorr, që është qorre e qartë, çalamanja me çalim të qartë, e sëmura me sëmundje të qartë dhe e dobëta, e cila nuk ka fare dhjamë në të .”^[16]

33. Me sëmundje të qartë për qëllim është ajo sëmundje që e prek kafshën dhe simptomat i ka të qarta, si: temperatura e cila e pengon të ngritet të kullotë dhe ia humb oreksin, dhe zgjeba e qartë që ia prish mishin apo ndikon në cilësinë e mishit, si dhe plaga e thellë që ndikon në shëndetin e saj, dhe të ngjashme me to.

Kurse sëmundja e lehtë nuk është pengesë, si dhe çalimi i lehtë dhe dobësimi i lehtë dhe jo i tepërt.

34. Këtyre katër të metave u shtohen edhe të meta të tjera që janë të ngjashme me to apo edhe më të rënda se to, kështu që për kurban nuk lejohet kafsha:

– E verbër, sepse ajo është më keq se qorrja, e cila duket qartë që syrin e ka qorr.

– Ajo, e cila është pranë ngordhjes dhe ende s’ka ndërruar jetë, sepse gjendja e saj është më e rëndë se ajo me sëmundje të qartë dhe që çalon qartë.

– Ajo, e cila njërën dorë apo këmbë e ka të prerë, sepse e meta e saj është më e rëndë, sesa ajo që çalon dhe çalimi i saj është i qartë.

35. Veshi, briri dhe bishti i kafshës nëse janë të humbura që nga lindja, kafsha është e vlefshme për kurban, kurse nëse i janë prerë më vonë atëherë kafsha është e vlefshme për kurban mirëpo urrehet të bëhet kurban, përveç deles që i ka mbushur gjashtë muaj dhe i është prerë bishti nuk lejohet të theret, sepse kjo është mangësi e qartë në një pjesë që synohet të përfitohet nga ajo.
36. Urrehet të bëhet kurban kafsha që i është copëtuar veshi, apo që i është çarë veshi horizontalisht apo vertikalisht, apo që i kanë rënë dhëmbët, apo që i është thyer briri.
37. Kafsha e tredhur apo me herdhe të kastruara është e vlefshme për kurban. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, për kurban theri dy desh të kastruar, dhe po ashtu mishi i kurbanit të kastruar bëhet më i mirë sesa mishi i kurbanit që nuk është i kastruar. Ibën Kudame, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Nuk di që ka mospajtim mes dijetarëve në këtë pikë.”^[17]

Njëkohësisht Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, për kurban theri që nuk ishte i tredhur. Autorët e Suneneve shënojnë nga Ebu Seidi i cili thotë: “Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, e theri një dash me brirë dhe i patredhur, me ngjyrë të zezë rreth syrit, te goja dhe te këmbët.”^[18]

38. Kurbani përcaktohet me një nga dy mënyrat: me fjalë, duke thënë ‘ky është kurban’, apo me blerjen e kafshës me nijet për ta bërë kurban.
39. Pasi të caktohet kurbani ndërlidhen një numër rregullash dhe ndër to:

Ai që e ka përcaktuar kurbanin nuk lejohet që ta transferojë pronësinë te tjetri, me shitje apo dhuratë apo të ngjashme me to, sepse ajo tanimë i ngjan kafshës për zotim, e cila i është premtuar Allahut, përveç nëse e zëvendëson me një kafshë më të mirë se ajo, apo e shet për ta blerë një më të mirë se ajo.

Nëse kafshën e godet një e metë që e ndalon vlefshmërinë dhe faji është i atij që bën kurban, ai detyrohet ta zëvendësojë me kafshë tjetër të shëndoshë si ka qenë e para më herët, përveç, nëse kafshën e godet një e metë, pa dashje dhe pa ndonjë dhunë apo sulm prej atij që bën kurban, në këtë rast lejohet therja e saj dhe kurbani është i vlefshëm.

Nëse humbet apo e vjedhin dhe kjo ndodh nga shkujdesja dhe faji i tij, detyrohet ta zëvendësojë me tjetër si ajo, a nëse ndodh pa dashje dhe pa ndonjë shkak prej tij, atëherë nuk detyrohet të veprojë gjë.

Nëse kafsha pjell pasi është përcaktuar për kurban, gjykimi për fëmijën e saj është i njëjtë me atë të nënës, dhe theret së bashku me të.

40. Kush bën nijet për kurban e më pas e prish nijetin e tij, nuk detyrohet të bëjë gjë, përveçse nëse e ka caktuar kurbanin e tij (duke e veçuar apo blerë atë kafshë), në këtë rast detyrohet ta therë kurbanin dhe nuk ka kthim, sepse me caktimin e kafshës ajo më ka dalë nga pronësia e tij.
41. Kurbanin pëlqehet ta therë vetë ai që dëshiron të bëjë kurban, nëse di si ta therë, ngase therja është adhurim dhe afrim për tek Allahu, prandaj pëlqehet që vetë ta veprojë. Po ashtu Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, vetë therte kurban dhe është nga veprimet e tij, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin me të, kurse ne Profetin, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, e kemi shëmbëlltyrën më të mirë.

Nëse ai nuk e njeh therjen, ia jep dikujt tjetër që di ta therë për të.

42. Lejohet zëvendësimi në therjen e kurbanit. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, në haxhin e lamtumirës me dorën e tij theri gjashtëdhjetë e tri deve dhe më pas e ngarkoi Alij ibën Ebi Talib, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, që t’i therë të tjerat që kishin mbetur.
43. Për zëvendësim më e mira është që ta zgjedhë të devotshmin dhe të mirin që e njeh therjen dhe dispozitat e saj.

Imam el Karafij, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Për t’ua therur njerëzve kurbanin e zgjedhin atë që ka fe.”^[19] Më e mira për myslimanin është të mos e angazhojë dikë nga ithtarët e librit që ta therë kurbanin e tij.

44. Ai që bën kurban nuk duhet të heqë apo të shkurtojë diçka nga flokët, thonjtë apo qimet e trupit të tij, prej kur fillon nata e parë e Dhulhixhes e deri sa ta therë kurbanin.

Kjo duke u bazuar në hadithin që e përcjell Ummu Seleme, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, ka thënë: “Kur të hyjnë dhjetë ditët e Dhulhixhes dhe ndonjëri nga ju dëshiron të bëjë kurban nuk i lejohet të prekë (të heqë) asgjë nga flokët dhe lëkura e tij.”

Në një transmetim tjetër: “Të mos marrë diçka nga flokët dhe nga thonjtë e tij deri ta therë kurbanin.”^[20]

Imam Neveviu, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Me ndalesën për të hequr (prerë) thonjtë dhe qimet nënkuptohet prerja apo thyerja e thonjve dhe të ngjashme me to, dhe rruajtja ose shkurtimi apo shkulja ose djegia apo heqja e qimeve me ‘neura’^[21] apo të ngjashme me to.

Kjo vlen për të gjitha qimet e trupit, nën sqetulla, mustaqe, vendet intime, në kokë dhe çdo qime tjetër nga qimet e trupit.”^[22]

Ndalohet heqja apo prerja e thonjve dhe qimeve para namazit të Bajramit, edhe nëse për qëllim e ka zbukurimin për namaz, ndërsa nëse therjen e vonon dhe kurbanin nuk e ther në ditën e parë, është i detyruar të mos marrë asgjë nga qimet dhe thonjtë derisa ta therë kafshën.

45. Ky gjykim është i veçantë për atë që bën kurban, ndërsa anëtarët e familjes së tij nuk përfshihen në këtë ndalesë, sepse Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, bënte kurban në emër të familjes dhe nuk është përcjellë ndonjë hadith t’i ketë urdhëruar anëtarët e familjes të mos i prekin qimet dhe thonjtë.

Bazuar në këtë, familja e atij që bën kurban lejohet që gjatë dhjetë ditëve të Dhulhixhes t’i heqë apo t’i shkurtojë flokët, thonjtë dhe qimet e trupit.

46. Ndalesa është e veçantë për atë që bën kurban, ashtu si aludoi hadithi, e nëse ia ka lënë vasiet apo e ka lënë si zëvendës dikë tjetër për ta therur kafshën, ky i fundit nuk përfshihet në ndalesën e prerjes dhe heqjes së qimeve dhe thonjve. Kurse ajo që e bëjnë disa gra, të cilat vëllanë apo birin e autorizojnë në vend të tyre me qëllim që t’i ikin heqjes së qimeve apo prerjes së flokëve gjatë dhjetë ditëve të Dhulhixhes, kjo nuk është e saktë, sepse gjykimi ndërlidhet me atë që bën kurban, pavarësisht e autorizoi dikë tjetër apo jo.
47. Ai që bën kurban nëse merr diçka nga flokët, thonjtë apo qimet e trupit, nuk ka shpagim që bie mbi të, dhe kjo nuk e ndalon ta therë kurbanin dhe nuk ia humb vlefshmërinë kurbanit, ashtu si mendojnë disa, dhe duhet të bëjë istigfar (të kërkojë falje nga Allahu).
48. Nëse patjetër e ka të marrë diçka nga flokët, thonjtë apo qimet e trupit, i lejohet ta bëjë një gjë të tillë dhe nuk ka mëkat e as shpagim që bie mbi të. Si p.sh. thoi thyhet dhe kjo i jep dhembje, mundet ta shkurtojë, apo i bien qimet e flokëve deri në sy dhe i pengojnë, mundet t’i shkurtojë, apo ka nevojë t’i shkurtojë qimet në ndonjë pjesë të trupit për ta kuruar plagën, mundet t’i shkurtojë, dhe raste të ngjashme me to.

Krehja e flokëve lejohet, edhe pse bien disa qime pa dashje.

49. Nga etika e therjes është që kafsha për kurban të çohet në mënyrën më të mirë deri në vendin e therjes dhe të mos keqtrajtohet. Muhamed ibën Sirin, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Omer ibën Hatabi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, e pa një burrë se si e tërhiqte delen për këmbe dhe atij i tha: “Mjerë për ty! Çoje për ta therur në mënyrën më të mirë.”^[23]
50. Thika duhet mprehur para therjes, sepse kërkohet kafshës t’i lehtësohen vuajtjet. Kjo është nga bamirësia që e përmendi Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, në hadith: “Allahu e caktoi bamirësinë në çdo gjë, kur ta mbytni (p.sh. armikun) mbyteni në mënyrën më të mirë, dhe kur ta therni kafshën, thereni në mënyrën më të mirë. Mprihni mirë thikat tuaja, që t’ia lehtësoni vuajtjet kafshës suaj.”^[24]

Thika nuk mprehet para kafshës; që do të theret dhe kafsha nuk theret para syve të kafshës tjetër, sepse kjo gjë e mohon bamirësinë që jemi të urdhëruar ta zbatojmë.

Pëlqehet gjatë therjes që delja dhe lopa të shtrihen dhe të mos theren në këmbë apo të rëna në gjunjë, sepse kjo për to është më e mëshirshme.

Kafsha shtrihet kah ana e majtë e saj, sepse për therje është më lehtë dhe kapet thika me dorën e djathtë dhe kapet koka e kafshës me dorën e majtë.

Kush gjen vështirësi në therje dhe më i mirë është në përdorimin e së majtës se të djathtës, atëherë kafshën e shtrin në anën e djathtë dhe e drejton kah Kibla dhe e ther me dorën e majtë, sepse ai është më i shkathët me të majtën dhe është më mirë për therje.

Kurse deveja, prej sunetit është të theret në këmbë duke qëndruar në tri këmbët e saj dhe me këmbën e majtë të lidhur dhe të ngritur lart.

52. Ai që e ther kurbanin pëlqehet të drejtohet kah Kibla dhe njashtu ta drejtojë edhe kafshën kah Kibla dhe kjo është e pëlqyer të veprohet gjatë therjes së çdo kafsheje, porse te kafsha për kurban është edhe më e pëlqyer. Ibën Abasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, thotë: “Ai që ther kurban le ta vendosë kurbanin e tij në mes tij dhe Kiblës.”
53. Kurbani është adhurim dhe adhurimi përcaktohet me nijet, bazuar në fjalën e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, i cili tha: “Veprat shpërblehen sipas nijetit dhe çdonjëri shpërblehet sipas nijetit të tij.”^[25]

Patjetër nijeti duhet të jetë prezent që ta dallojë veprën e cila është adhurim nga ajo e cila është traditë, dhe kështu duhet të jetë edhe te kurbani.

Me blerjen e kafshës për kurban apo me therjen e saj në kohën e vet të përcaktuar, mjafton të llogaritet kafsha se është therur për kurban, sepse nijeti është me zemër dhe veprat aludojnë në atë.

54. Gjatë therjes e ligjshme është të shqiptohet bismilah, Allahu ekber dhe të bëhet duaja. Pra, thotë: “Bismilah, uAllahu ekber, Allahume in-ne hadha minke ue leke, Allahume tekabel mini”,^[26] apo thotë: “Tekabelhu an filan”,^[27] nëse kafsha theret për dikë tjetër jo për vete.

Nga kjo që u përmend më lart e detyrueshme është vetëm shqiptimi i fjalës ‘bismilah’, kurse ajo çfarë shtohet jashtë saj është e pëlqyer dhe jo e detyruar.

55. Nuk lejohet shitja e mishit të kurbanit, e as shitja e lëkurës, leshit dhe qimeve të kurbanit, sepse ajo që del apo jepet nga robi për Allahun, nuk lejohet më të kthehet asnjëherë, dhe shitja e disa pjesëve të saj llogaritet një lloj i kthimit të saj.

Imam Ahmedi, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Subhanallah (i lartësuar qoftë Allahu)! Si e shet kur e ka dhuruar për Allahun e Madhëruar?!”.

56.Kurse shfrytëzimi i lëkurës së kurbanit lejohet në çfarëdo lloj forme qoftë ajo, apo mundet të jepet në shoqata bamirëse, të cilat e marrin përgjegjësinë për ta shitur dhe pastaj të hollat e tubuara t’i japin sadaka.

57. Nuk lejohet t’i jepet kasapit asgjë nga kurbani si kompensim për therjen dhe rrjepjen e lëkurës së kurbanit.

Kjo duke u bazuar në hadithin që e përcjell Aliu, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, dhe thotë: “Më urdhëroi Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, të përkujdesem për një deve dhe të jap sadaka nga mishi, lëkura dhe çdo gjë tjetër të saj, por të mos i jap kasapit asgjë nga ajo, dhe më tha: “Kasapin ne e paguajmë vetë.”^[28]

Kurbani është nxjerrë për Allahun, nëse jepet një pjesë e saj si pagesë për kasapin atëherë i përngjason shitjes. Kjo është një lloj kthimi i disa pjesëve të saj, andaj nuk lejohet.

58. Nëse kasapi është i varfër apo janë shokë, nuk është problem nëse i jepet nga mishi i kurbanit si sadaka apo në formë dhurate, nëse paraprakisht nuk ka pasur ndonjë kusht që t’i jepet diçka nga mishi si kompensim për punën. Për sa i përket sadakasë dhe dhuratës kasapi është sikurse të tjerët, madje ai është më meritor, sepse vetë e ka therur dhe dëshira është e madhe tek ai për të ngrënë nga mishi kurbanit.
59. E ligjshme është për atë që bën kurban të hajë nga mishi kurbanit të tij, një pjesë ta japë dhuratë dhe një pjesë ta japë sadaka, bazuar në fjalën e Allahut: “Hani nga ato (mishin) dhe ushqeni nevojtarin e varfër!”. (El-Haxh: 28.), dhe po ashtu në fjalën e Allahut: “… hani prej (mishit të) tyre dhe ushqeni edhe atë që lyp, edhe atë që nuk lyp. Kështu pra, Ne i kemi vënë ato në shërbimin tuaj, që ju të jeni mirënjohës.” (El-Haxh: 36)

Seleme ibën el-Ekva’a përcjell se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, ka thënë: “Hani prej mishit të kurbanit, shpërndajuani edhe të tjerëve dhe ruani prej tij.” ^[29]

60. Dijetarët në mes vete kanë disa mendime se sa duhet të jetë sasia e asaj që hahet, dhurohet dhe jepet sadaka?! Kjo çështje është e gjerë dhe ka hapësirë për të vepruar, ndërsa ajo më e mira është që ta hajë një të tretën, një të tretën ta japë dhuratë dhe një të tretën e fundit ta japë sadaka. Ky mendim përcillet prej Ibën Mesudit dhe Ibën Omerit, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre.

Ebu Xhafer en-Nehas thotë: “Shumica e dijetarëve, ndër ta Ibën Mesudi, Ibën Omeri, Ataja, Theuriju, e pëlqejnë që një e treta të jepet sadaka, një e treta të ushqehen të tjerët  dhe një e treta të hajë ai që bën kurban dhe familja e tij.”^[30]

Nëse për vete ha më shumë se një të tretën lejohet dhe nuk është problem.

61. Atij që i besohet therja e kurbanit, ka të drejtë të hajë, të shpërndajë dhe të japë sadaka nga mishi i kurbanit nëse paraprakisht i ka dhënë leje, me fjalë apo sipas traditës, ai që ia ka besuar therjen e kurbanit në vend të tij, e nëse nuk i ka dhënë leje, atëherë mishin ia dorëzon atij që e autorizoi ta therë kurbanin në vend të tij.
62. Duhet të jepet diçka nga mishi kurbanit sadaka, qoftë pak apo shumë, për të varfrit dhe nevojtarët myslimanë. Argument i detyrimit është fjala e Allahut: “Hani nga ato (mishin) dhe ushqeni nevojtarin e varfër!” (El-Haxh: 28)
63. Lejohet që ‘ehlu dhime’^[31] të ushqehen nga mishi kurbanit, në veçanti nëse janë të varfër apo fqinjë të atij që ka bërë kurban, apo janë nga të afërmit e tij, apo i ushqen për t’jua zbutur dhe përfituar zemrat, bazuar në fjalën e Allahut: “Allahu nuk ua ndalon të silleni mirë dhe të jeni të drejtë ndaj atyre që nuk luftojnë kundër jush për shkak të fesë dhe që nuk ju dëbojnë prej shtëpive tuaja. Me të vërtetë, Allahu i do të drejtët.” (El-Mumtehine: 8)
64. Është vërtetuar në hadithe të sakta se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, në një vit prej viteve ndaloi që të deponohet mishi kurbanit, e pastaj në vitin tjetër e lejoi deponimin dhe ruajtjen e mishit të kurbanit, d.m.th. që ndalesa e ruajtjes dhe e deponimit të mishit të kurbanit është anuluar dhe ky është mendimi i shumicës së dijetarëve.

Seleme ibën el-Ekva’a përcjell se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, ka thënë: “Kush nga ju ther kurban, pas ditës së tretë (të Bajramit) nuk duhet t’i mbetet asgjë nga mishi kurbanit.” – Vitin e ardhshëm i thanë: O i Dërguar i Allahut! A të veprojmë ashtu si vepruam vitin e kaluar? – Tha: “Hani prej mishit të kurbanit, shpërndajuani edhe të tjerëve dhe ruani prej tij. Vitin e kaluar njerëzit ishin në vështirësi dhe dëshirova që t’ju ndihmoni nevojtarëve.^{” [32]}

65. Në esencë kurbani duhet të theret në vendbanimin e atij që bën kurban dhe të shpërndahet aty, mirëpo lejohet therja dhe shpërndarja e saj edhe jashtë vendit për ndonjë nevojë apo dobi të konsiderueshme, si p.sh. numri i kurbaneve të jetë shumë ndërsa të varfrit në numër të jenë pak, apo myslimanët e ndonjë vendi tjetër të jenë më nevojtarë dhe më zortli për to.
66. Ai që dëshiron të bëjë kurban dhe është larg familjes dhe vendbanimit të tij, i lejohet ta autorizojë dikë tjetër ta blejë kafshën për kurban në vendlindjen e tij dhe mishi t’u shpërndahet të afërmve dhe banorëve nevojtarë të atij vendi.
67. Kurbani nuk është i vlefshëm në vend të akikës, sepse çdonjëri prej tyre, edhe kurbani edhe akika, synohen veç e veç dhe dallojnë në mes vete në shkakun e therjes, andaj nuk mund të jetë i vlefshëm njëri në vend të tjetrit.

Allahu e di më së miri.

 

E lus Allahun t’i pranojë veprat tona dhe të të gjjthë myslimanëve të tjerë.

Falënderimi i takon Allahut, Zotit të botëve.

 

Dr. Muhamed Salih El-Munexhid

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

(Marrë nga libri Sezonet e adhurimit)

 

[1] Pasi të falet namazi i Bajramit dhe nuk lejohet të theret para se të falet namazi i Bajramit, e nëse theret para se të falet namazi i Bajramit atëherë nuk llogaritet mish i kurbanit, por mish i rëndomtë. (sh.p.)

[2] Arida el-Ehvedhij (6/228)

[3] Ibën Maxhe (3123) e shënon si hadith merfu (zinxhiri arrin deri te Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të), kurse Bejhakiu dhe Ibën Haxheri, thonë se hadithi më e besueshme që është meukuf (pra zinxhiri përfundon te Ebu Hurejra.)

[4] Mexhmual Fetava (26/305).

[5] Buhariu (5547), Muslimi (1965).

[6] Musanef Abdurrezak (4/388).

[7] Tirmidhiu (1505), shejh Albani e vlerësoi hadithin si të saktë.

[8] Muslimi (1318).

[9] Buhariu (881), Muslimi (850).

[10] Buhariu e përmendi në Sahihin e tij Mualakan (7/100).

[11] Buhariu (5564), Muslimi (1966).

[12] Muslimi (1963).

[13] El-Mugni (9/448).

[14] Buhariu (968), Muslimi (1961).

[15] Buhariu (965), Muslimi (1961).

[16] Ebu Davudi (2802), Tirmidhiu (1497), dhe të tjerët, shejh Albani e vlerësoi si të saktë.

[17] El-Mugni (3/472).

[18] Ebu Davudi (2796), Tirmidhiu (1496), dhe të tjerët, shejh Albani e vlerësoi si të saktë.

[19] Edh-Dhehira (4/155).

[20] Muslimi (1977).

[21] Gur gëlqeror që përdoret për ti larguar qimet e trupit (sh.p.).

[22] Sherh Nevevij ala sahih Muslim (13/138).

[23] Musanef Abdurrezak (8605).

[24] Muslimi (1955)

[25] Buhariu (1), Muslimi (1907).

[26] Me emrin e Allahut, Allahu është më i madhi, O Allahu im kjo është nga Ti dhe për Ty, o Allahu im, pranoje këtë nga unë. (sh.p.).

[27] O Allahu im pranoje këtë për filanin. (sh.p.).

[28] Buhariu (1716), Muslimi (1317).

[29] Buhariu (5569).

[30] En-Nasih ue el-Mensuh (fq. 563.)

[31]Ehlu Dhime janë jomyslimanët, që jetojnë në shtet islam dhe që janë të mbrojtur nga shteti islam, që e ruajnë besimin e tyre dhe janë të kënaqur me gjykimin e Islamit për ta dhe janë të detyruar që shtetit islam t’i paguajnë xhizje. (sh.p.)

[32] Buhariu (5569), Muslimi (1974).