Category: Haxhi

1. Dita e Arafatit është një nga dhjetë ditët e vlefshme të Dhulhixhes. Është dita më e mirë e dynjasë pas ditës së Kurban Bajramit, madje disa dijetarë e privilegjuan mbi ditën e Kurban Bajramit dhe disa të tjerë thanë se është dita e Haxhit të Madh, mirëpo më e saktë është se dita e Kurban Bajramit është më e mirë se dita e Arafatit dhe ajo është dita e Haxhit të Madh. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thotë: “Dita më e madhe tek Allahu është dita e Kurban Bajramit.”^[1]
2. Arafati është dita e nëntë dhe e parafundit nga dhjetë ditët e Dhulhixhes që janë ditët më të mira të dynjasë. Pra, koha e Arafatit është me vlerë, kurse jeta ikën, frymëmarrjet janë të numëruara, vitet të kufizuara, besimtari nxiton që t’i shfrytëzojë orët e saj dhe ngutet që ta arrijë kënaqësinë e Allahut në këtë ditë.
3. Në ditën e Arafatit u përsos feja dhe u plotësua dhuntia e Allahut ndaj myslimanëve. Një çifut i tha Omer ibën Hatabit, Allahu qoftë i kënaqur prej tij: “O ti udhëheqës i myslimanëve! Është një ajet në librin tuaj (Kuranin) që e lexoni, po të na kishte zbritur neve çifutëve, ne do ta merrnim ditën e zbritjes së tij për festë!” Omeri i tha: “Cili ajet?” Çifuti i tha: “Sot jua përsosa fenë tuaj, e plotësova dhuntinë Time ndaj jush dhe zgjodha që Islami të jetë feja juaj.” (El-Maide: 3). Omeri tha: “Ne e dimë kohën dhe vendin në të cilin i ka zbritur ky ajet Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të; ai ishte duke qëndruar në Arafat dhe ishte ditë e xhuma.”^[2]
4. Allahu e përsosi fenë e Tij në ditën e Arafatit, në haxhin e lamtumirës. Shumica e komentuesve të Kuranit thonë se Allahu e përsosi fenë e Tij duke e ngritur atë më lart se të gjitha fetë, kështu që në atë vit asnjë idhujtar nuk e kreu haxhin me ta, dhe e përsosi duke e përfshirë pjesën më të madhe të detyrimeve dhe ligjeve, hallallit dhe haramit. Pas këtij ajeti zbritën edhe një numër dispozitash, si ajeti i kamatës, ajeti i kelales^[3], dhe ajete të tjera.^[4]
5. Dita e Arafatit tek Allahu është nga ditët më të mira, Allahu çështjen e saj e madhështoi, vlerën e saj e rriti karshi ditëve të tjera dhe në këtë ditë robërit e Tij i nderon dhe u jep mirësi. Në këtë ditë lutjet pranohen, gabimet falen, gjynahet shlyhen, duart e përulura ngriten kah Allahu me përulësi dhe shpresë, dhe Allahu mburret me ata që qëndrojnë në Arafat para melaqeve të Tij.
6. Nga vlera e ditës së Arafatit është të betuarit e Allahut në këtë ditë dhe nuk betohet Allahu, përveçse në diçka e cila është madhështore. Allahu thotë: “Për dëshmitarin dhe për atë që dëshmohet.” (El-Buruxh: 3); Për atë që dëshmohet është dita e Arafatit, sepse njerëzit dëshmojnë për të, d.m.th. prezantojnë, tubohen dhe mblidhen në të. Komenti i ajetit erdhi në një hadith të Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, i cili thotë: “Dita e premtimit është dita e Kiametit, dita që për atë dëshmohet është dita e Arafatit dhe dita e dëshmitarit është dita e xhuma.”^[5]
7. Qëndrimi i haxhilerëve në Arafat na e rikujton tubimin e njerëzve në ditën e Kiametit, ndërsa veshja e ihramit të bardhë na e rikujton vdekjen dhe qefinin. Allahu për ditën e Kiametit tha: “Pa dyshim, në këto (ngjarje) ka këshillë për atë që i druhet dënimit të Ditës së Gjykimit. Ajo është Dita në të cilën do të tubohen të gjithë njerëzit; ajo është Ditë e dëshmuar.” (Hud: 103)
8. Nga vlera e ditës së Arafatit është se kjo ditë është teku (el-vetr), në të cilin u betua Allahu dhe tha: “Betohem për çiftin dhe tekun.” (El-Fexhr: 3). Ibën Abasi dhe Ikrimeh dhe Dahaku, Allahu i mëshiroftë, thanë: “Çifti është dita e Kurban Bajramit, sepse është dita e dhjetë, kurse teku është dita e Arafatit, sepse është dita e nëntë e muajit Dhulhixhe.”^[6]
9. Ebu Zubejr përcjell nga Xhabir ibën Abdullah, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre, se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thotë: “Nuk ka ditë më të mirë tek Allahu se dita e Arafatit. Allahu zbret në qiellin e dynjasë dhe mburret para banorëve të qiellit me banorët e tokës.”^[7]

Nga Ummu Seleme, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, vërtetohet të ketë thënë: “Sa ditë e mirë është dita kur zbret Allahu në qiellin e dynjasë.” I thanë: “Oj nëna e besimtarëve! E cila ditë është kjo?” Ajo tha: “Dita e Arafatit.”^[8]

Dijetari Ibën Tejmije, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Allahu e përshkroi Veten e Tij se zbret në ditën e Arafatit në shumë hadithe të vërteta.”^[9]

10. Allahu në ditën e Arafatit e liron nga zjarri i Xhehenemit atë që dëshiron, nga haxhilerët të cilët qëndrojnë në Arafat apo nga myslimanët anekënd botës, të cilët nuk janë në haxh. Pjesëmarrja e përbashkët e tyre në lirimin nga zjarri dhe faljen e tyre në ditën e Arafatit bëjnë që dita, e cila vjen pas Arafatit të jetë festë për myslimanët në të gjithë anët e botës, pavarësisht prezantuan apo nuk prezantuan në haxh. Ndërsa mospjesëmarrja e të gjithë myslimanëve në haxh për çdo vit është mëshirë nga Allahu dhe lehtësim për robërit e Tij, prandaj edhe kryerjen e haxhit Allahu e bëri të detyruar një herë në jetë, e jo për çdo vit.^[10]
11. Në ditën e Arafatit myslimani duhet të ketë mendim të mirë për Allahun, se ata që qëndrojnë në Arafat do t’i nderojë me falje dhe mëshirë, dhe nuk duhet të dëshpërohet nga mëshira e Allahut.

Abdullah ibën Mubarek, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Në ditën e Arafatit shkova te Sufjan eth-Theurij, dhe e pashë të gjunjëzuar duke qarë. I thashë: “Cili nga njerëzit e tubuar në Arafat i ka punët më keq?” U përgjigj: “Ai i cili mendon se Allahu nuk ua fal atyre (mëkatet, Xhenetin…).”^[11]

12. Lirimi i besimtarëve nga zjarri dhe falja e mëkateve janë vlerë e ditës së Arafatit dhe kjo vlerë nuk është e veçantë vetëm për haxhilerët që qëndrojnë në Arafat, po është e përgjithshme për të gjithë myslimanët të cilët vepruan me shkaqet e faljes dhe lirimit nga zjarri.
13. Vlera e kësaj dite i përfshin të gjithë, ata të cilët janë në haxh dhe ata të cilët nuk janë në haxh, mirëpo haxhiu i cili qëndroi në Arafat e ka një privilegj më tepër, ai e bashkoi vlerën e vendit dhe vlerën e kohës.
14. Myslimani në ditën e Arafatit pëlqehet t’i shtojë adhurimet dhe ato vepra të cilat e afrojnë tek Allahu dhe që nëpërmjet tyre shpresohet ta arrijë faljen dhe lirimin nga zjarri. Nga ato vepra është edhe të përmendurit e shpeshtë të Allahut, e në veçanti të shqiptuarit e fjalës la ilahe il-lallah, e cila është “baza dhe themeli i fesë islame, të cilën e përsosi Allahu në këtë ditë.”^[12]
15. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thotë: “Duaja më e mirë është duaja që bëhet në ditën e Arafatit, dhe duaja më e mirë që e kam thënë unë dhe profetët para meje është: la ilahe il-lallahu, uahdehu la sherike lehu, lehul mulku ue lehul hamdu ue huve ala kul-li shejin kadir.”^[13]

Në një transmetim tjetër: “Duaja që më tepër lutej Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, në ditën e Arafatit ishte: la ilahe il-lallahu, uahdehu la sherike lehu, lehul mulku ue lehul hamdu, bijedihi elhair, ue huve ala kul-li shejin kadir.”^[14]

16. Shpërblimi vjen sipas llojit të veprës, ai që e liron një skllav, Allahu do ta lirojë nga zjarri atë që e liroi skllavin. Të përmendurit e shpeshtë të Allahut me tehlil (la ilahe il-lallah) dhe realizimi i njësimit të Allahut (teuhidit) myslimanin e bëjnë të shpërblehet si të lirojë skllevër dhe lirimi i tyre për atë që i liroi nga skllavëria e bën të detyruar lirimin e tij nga zjarri.
17. Dëshmia e fjalës la ilahe il-lallah është e barabartë me lirimin e skllevërve dhe lirimi i tyre nga skllavëria e bën të detyruar lirimin nga zjarri për atë që i liroi. Ka ardhur në hadith: “Kush thotë në ditë njëqind herë: la ilahe il-llahu uahdehu la sherike lehu, lehul mulku ue lehul hamdu, ue huve ala kul-li shejin kadir, është e barabartë sikurse t’i lirojë dhjetë skllevër, i shkruhen njëqind të mira dhe i shlyhen njëqind të këqija…”^[15]
18. Shqiptimi i fjalës së teuhidit (la ilahe il-lallah) me çiltërsi dhe sinqeritet “i lan dhe i shlyen gjynahet derisa nuk mbetet gjynah, dhe s’ka vepër që ia tejkalon asaj në vlerë dhe ai që e thotë sinqerisht nga zemra Allahu ia ndalon atij zjarrin e Xhehenemit.”^[16]
19. Të parët tanë të mirë gjatë kësaj dite bënin përpjekje për në vepra të mira dhe bamirësi. Hakim ibën Hizam, Allahu e mëshiroftë, me vete në Arafat i mori njëqind deve për kurban dhe njëqind skllevër, të cilët i liroi nga skllavëria, dhe kur njerëzit e panë veprën e tij filluan të qajnë dhe të luten duke thënë: “O Zoti ynë! Ky robi Yt liroi nga robërit e tij, ndërsa ne jemi robërit e Tu, o Zot na liro nga zjarri i Xhehenemit.”^[17]

Ai që e liron një skllav mysliman, për çdo organ të liruar nga trupi i tij, Allahu do ta lirojë nga zjarri edhe çdo organ të atij që e liroi skllavin.

20. Pëlqehet në ditën e Arafatit të shpeshtohet të përmendurit e Allahut, në çdo kohë dhe në të gjitha gjendjet, në këmbë, ulur apo i shtrirë, i hipur në mjet apo duke ecur.
21. Njashtu pëlqehet të shpeshtohet tehlili (la ilahe il-lallah), tekbiri (Allahu ekber) dhe tahmidi (elhamdulilah). Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, për dhjetë ditët e Dhulhixhes, ku në to bën pjesë edhe dita e Arafatit, thotë: “Shpeshtoni në to tehlilin, tekbirin dhe tahmidin.”^[18]
22. Nëse dita e Arafatit bie në ditën e xhuma, kjo është mirësi dhe festë e dyfishtë, shkaku i bashkimit të këtyre dy ditëve më të mira në një ditë, dhe shkaku se përputhet me ditën e qëndrimit të Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin me të, në Arafat, dhe shkaku se bashkohen kohët e pranimit të lutjes, ajo e ditës së xhuma pas namazit të ikindisë me qëndrimin e haxhilerëve në Arafat për lutje dhe dua, dhe njashtu shkaku i vlerave të tjera.^[19]
23. Është bindje e kotë dhe e pabazë ajo që e besojnë disa njerëz se nëse dita e Arafatit bie në ditën e xhuma atëherë haxhi i atij viti është i barabartë me shtatë, shtatëdhjetë apo shtatëdhjetë e dy haxhe, apo edhe më shumë.
24. Agjërimi i ditës së Arafatit për ata që nuk janë në haxh është traditë profetike dhe thesar i madh. Agjërimi i kësaj dite i shlyen mëkatet e dy viteve, të kaluarës dhe asaj që vjen: “Agjërimi i ditës së Arafatit, shpresoj dhe llogaris që Allahu t’i falë mëkatet e vitit që kaloi dhe atij që vjen.”; me një transmetim tjetër: “… i shlyen mëkatet e vitit që kaloi dhe vitit të ardhshëm”.^[20]
25. Më e mira dhe më e përsosura tek agjërimi vullnetar i përcaktuar, ku në të bën pjesë edhe agjërimi i ditës së Arafatit, është që nijeti për agjërim të bëhet natën me qëllim që shpërblimi të jetë i plotë dhe jo i mangët, dhe me ngritjen për syfyr llogaritet se është bërë nijeti.
26. Është mirë të nxitet familja, fëmijët dhe ata që i kemi nën përgjegjësi që ta agjërojnë ditën e Arafatit dhe të ngriten për syfyr. Seid ibën Xhubejr, Allahu e mëshiroftë, thoshte: “Zgjoni shërbëtorët tuaj në syfyr për ta agjëruar ditën e Arafatit.”
27. Nëse dita e Arafatit bie në ditën e xhuma apo të shtunë, nuk ka pengesë dhe nuk urrehet që njëra nga këto ditë të veçohet me agjërim. Myslimani në këtë rast e agjëron të xhumanë apo të shtunën si ditë që ligjërohet agjërimi i saj, e jo se është ditë e xhuma apo e shtunë.^[21]
28. Atij që i kanë mbetur ditë nga Ramazani pa i agjëruar, nuk ka pengesë që ta agjërojë ditën e Arafatit me nijet të agjërimit vullnetar, e pastaj t’i kompensojë ato ditë të Ramazanit. Lejohet, sipas mendimit më të saktë, agjërimi vullnetar para se të kompensohen ditët e paagjëruara të Ramazanit, sepse është agjërim i përcaktuar që ik me kalimin e ditës së vet, kurse te kompensimi i ditëve të humbura çështja është më e gjerë dhe ekziston më tepër hapësirë.
29. Atij që i ka mbetur ndonjë ditë e Ramazanit pa agjëruar dhe ditën e Arafatit e agjëron me nijet kompensimi të ditës së humbur të Ramazanit, agjërimi i tij pranohet si kompensim dhe shpresohet ta marrë shpërblimin e agjërimit të Arafatit, sipas mendimit të disa dijetarëve, e kështu me kompensimin e ditës së humbur të Ramazanit e merr edhe shpërblimin e agjërimit të ditës së Arafatit. Dijetari Ibën Uthejmini, Allahu e mëshiroftë, është në mesin e atyre dijetarëve që e ka dhënë këtë fetva.
30. Por ajo më e mira është që kompensimi i ditëve të humbura të Ramazanit të bëhet jashtë ditës së Arafatit, njëherit ta agjërojë ditën e Arafatit me nijet agjërimi vullnetar, e më pas t’i agjërojë ditët e humbura të Ramazanit dhe kështu të bashkojë në mes të dy mirësive, mirësisë së kompensimit dhe mirësisë së agjërimit të ditës së Arafatit.^[22]
31. Udhëtarit, përderisa nuk gjen vështirësi ta agjërojë ditën e Arafatit gjatë udhëtimit të tij, i lejohet të agjërojë.
32. Atë që e pengon ndonjë arsye e shëndoshë ta agjërojë ditën e Arafatit, si i sëmuri, gruaja me menstruacione apo gjidhënësja, dhe nga tradita e tij apo saj ka qenë ta agjërojë ditën e Arafatit për çdo vit, ai apo ajo do të shpërblehet sipas nijetit, dhe nga pamundësia e agjërimit të kësaj dite le të përkujdeset të veprojë vepra të tjera bamirësie dhe nga ato që ia shlyejnë mëkatet.

Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, me një hadith tha: “Kur robi sëmuret apo është udhëtar, i shkruhen shpërblimet atij, sikurse ka punuar si vendas dhe i shëndoshë.”^[23]

33. Përkujdesu që gjynahet e tua të perëndojnë (falen dhe shlyhen) me perëndimin e diellit të ditës së Arafatit.
34. Tekbiri përcaktuar^[24] fillon pas çdo namazi farz prej sabahut të ditës së Arafatit, për atë që nuk është në haxh, kurse për haxhiun prej namazit të drekës në ditën e Kurban Bajramit, dhe përfundon me përfundimin e namazit të ikindisë në ditën e tretë të Teshrikut d.m.th. ditën e katërt të Kurban Bajramit.
35. Duaja në ditën e Arafatit shpresohet të pranohet, prandaj është mirë të shpeshtohen lutjet duke kërkuar nga mirësitë e dynjasë dhe ahiretit, duke i ngritur duart gjatë duasë, me përulje dhe shpresë, me lutje dhe me sy të përlotur: “Duaja më e mirë është duaja në ditën e Arafatit.”^[25]
36. E rëndësishme gjatë duasë është që zemra të jetë prezente dhe jo të jetë e shkujdesur, të ndihet afërsia e Allahut dhe bujaria e Tij. Kjo ndikon më së tepërmi që duaja t’i drejtohet Allahut me sinqeritet dhe me përulje.
37. Për myslimanin më së miri është të lutet me ato dua që kanë ardhur në Kuran dhe Sunet, si: “Zoti ynë, na jep të mira në këtë botë, na jep të mira në botën tjetër dhe na ruaj nga dënimi i Zjarrit (të Xhehenemit).” (El-Bekare: 201)

“Zoti im! Ma përmirëso fenë time, e cila është strehimi i çështjeve time, ma përmirëso këtë dynja në të cilën jetoj, ma përmirëso ahiretin në të cilin është kthimi im, dhe ma shto jetën në çdo mirësi dhe ma bëj vdekjen të rehatshme nga çdo e keqe.”

Dhe dua të tjera nga Kurani dhe Suneti, të cilat janë gjithëpërfshirëse, e nëse nuk di nga ato dua atëherë mundet të bëjë dua me fjalë të veta që nuk bien në kundërshtim me fenë e Allahut.

38. Në lutjet profetike kërkohej falja e gjynaheve, mëshira, lirimi nga zjarri i Xhehenemit, falja dhe shpëtimi, sinqeriteti, udhëzimi, devotshmëria, virtytshmëria, pasuria, mbuloja nga mëkatet, risku, mbrojtja, shëndeti, fitorja, siguria dhe ajo më e madhja nga gjitha këto, kërkimi i Firdeusit të lartë dhe kënaqësia e shikimit në Fytyrën e Allahut. Andaj këto lutje dhe të ngjashmet me to t’i bëjmë pjesë të duave tona në ditën e Arafatit.
39. Ditën e Arafatit duhet përpjekje e gjerë në të përmendurit e Allahut, në lutje, lexim të Kuranit, dhikër të shumëllojshëm, lutje për veten, prindërit, gruan, fëmijët, familjarët, shokët, hoxhallarët dhe dijetarët, për ata që e meritojnë të lutemi për ta dhe për të gjithë myslimanët. Dy herë kujdes të mos pakësosh në këto vepra, sepse kjo ditë më nuk kthehet dhe nuk mund të kompensohet, në krahasim me ditët e tjera.
40. Nga lutjet e Ibën Omerit, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre, në këtë ditë ishte: “La ilahe il-llahu uahdehu la sherike lehu, lehul mulku ue lehul hamdu, ue huve ala kul-li shejjin kadir. Allahume ihdina bil huda ue zejjina bittakua, ue igfirlena fil ahireti uel ula.”

Pastaj e ulte zërin dhe thoshte: “O Zot! Kërkoj prej Teje nga mirësitë dhe dhuntitë e Tua furnizim të mirë dhe të bereqetshëm. O Zot! Ti urdhërove të Të lutemi dhe ia përcaktove Vetes që ato lutje t’i pranosh, Ti nuk e thyen premtimin Tënd dhe nuk e tradhton marrëveshjen Tënde.

O Zot! Çdo gjë që Ti e do nga e mira, na e bëj të dashur edhe neve dhe na e lehtëso atë, dhe çdo gjë që Ti e urren, na e bëj të urryer edhe neve dhe na largo nga ajo, dhe mos na e merr Islamin, pasi na bëre myslimanë.”^[26]

41. Myslimani i cili e shpreson në këtë ditë faljen nga Allahu dhe lirimin nga zjarri i Xhehenemit përkujdeset t’i ruajë gjymtyrët nga haramet dhe kujdeset të mos bjerë në mëkate, kërkon falje dhe pendohet tek Allahu për mëkatet, i vendosur të mos u kthehet gjynaheve dhe ndien keqardhje për të kaluarën, dhe këtë gjendje mundohet ta bëjë në përditshmërinë e tij gjatë tërë vitit.

Erdhi në një hadith: “Kjo është një ditë që kush në të e zotëron dëgjimin, shikimin dhe gjuhën, i falet atij.”^[27]

42. Qëndrimi në Arafat është shtylla më e madhe e haxhit dhe Arafati i tëri është vendqëndrim i vlefshëm, përveç fushës Urane. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thotë: “Haxhi është Arafat.”^[28]
43. Haxhilerët pas lindjes së diellit të ditës së nëntë nisen prej Minës për të qëndruar në Arafat. Gjatë rrugës bëjnë telbije (lebejke Allahume lebejke) dhe tekbir (Allahu ekber), ashtu siç vepruan shokët e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, kur ishin me të në haxhin lamtumirës.

Enesi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, thotë: “Ai që kishte dëshirë të bëjë telbije bënte telbije  dhe askush nuk e pengonte, dhe ai që kishte dëshirë të bëjë tekbir bënte tekbir dhe askush nuk e pengonte.”^[29]

44. Koha e qëndrimit në Arafat fillon kur dielli e kalon zenitin e qiellit, (koha e hyrjes së drekës) dhe zgjat deri në lindjen e sabahut të ditës së Kurban Bajramit.
45. Kush nuk qëndroi në Arafat derisa lindi sabahu i ditës së Kurban Bajramit, atij i ka ikur haxhi, kurse kush qëndroi në Arafat, qoftë edhe qëndrim më i shkurtër brenda kohës së përcaktuar të qëndrimit në Arafat, vetëm se e ka zënë haxhin.
46. Kush qëndron në Arafat detyrohet të qëndrojë deri në perëndimin e diellit, sepse Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, qëndroi në Arafat deri në perëndimin e diellit dhe tha: “Merrni nga unë ritet tuaja të haxhit.”^[30]

Dalja nga Arafati para se të perëndojë dielli është nga veprat e injorancës së kohës para Islamit dhe kjo vepër u kundërshtua me ardhjen e Islamit.

47. Kush qëndron gjatë ditës në Arafat dhe prej aty largohet para se të perëndojë dielli, duhet të therë kurban, e nëse paralajmërohet për gabimin e bërë dhe menjëherë kthehet të qëndrojë në Arafat, qoftë edhe para se të lindë sabahu, atëherë nuk detyrohet të therë kurban.
48. Kush qëndron në Arafat vetëm gjatë natës, d.m.th. vjen në Arafat pasi të perëndojë dielli i ditës së Arafatit, qëndrimi i tij është i saktë dhe i pranohet dhe nuk duhet të therë kurban.
49. Pëlqehet për haxhilerët që namazin e drekës dhe ikindisë ta bashkojnë në kohën e drekës dhe ta falin namazin me imam, ashtu si veproi Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, e nëse nuk kanë mundësi të veprojnë kështu, atëherë njëri nga haxhilerët e thërret ezanin dhe e falin namazin në vendin (çadrën) ku qëndrojnë në Arafat.
50. Pëlqehet për haxhiun që gjatë qëndrimit në Arafat ta angazhojë veten me të përmendurit e Allahut, me lutje dhe me lexim të Kuranit. Përpjekja në lutje gjatë ditës së Arafatit është e vërtetuar në fjalën e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të: “Lutja më e mirë është lutja që bëhet në ditën e Arafatit.”^[31]
51. Dita e Arafatit është ditë e faljes dhe e lirimit nga zjarri. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thotë: “Nuk ka ditë ku Allahu më së shumti i liron robërit e Tij nga zjarri i Xhehenemit si në ditën e Arafatit. Ai zbret atë ditë dhe mburret para melaqeve dhe iu thotë: Çfarë dëshirojnë ata?”^[32]

Fjala e Allahut “Çfarë dëshirojnë ata?” drejtuar melaqeve, edhe pse Allahu është më i Dijshmi, e ka për qëllim “çfarë dëshirojnë ata që i braktisën familjet dhe vendlindjet, e harxhuan pasurinë dhe i lodhën trupat; d.m.th. ata nuk dëshirojnë diçka tjetër përveç faljes, kënaqësisë së Allahut dhe afrimit tek Allahu dhe lirimit nga zjarri i Xhehenemit, dhe kushdo që vjen me këtë qëllim për të nuk ka frikë se do të refuzohet.”

Fjalët bëjnë të kuptosh sikurse për qëllim është “Atë që e dëshiruan ata, ajo do t’u jepet, dhe shkallët e tyre do t’u rriten sipas veprave dhe qëllimeve të tyre.”^[33]

52. Me një hadith Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thotë: “Allahu mburret para melaqeve me ata që qëndrojnë në Arafat dhe u thotë: Shikoni robërit e Mi, Më kanë ardhur të rraskapitur dhe pluhurosur.”^[34]
53. Dijetarët thonë: Mburrja e Allahut para melaqeve me haxhilerët “aludon se ata janë të falur dhe se ai nuk mburret me mëkatarë dhe gjynahqarë vetëm se pasi të pendohen dhe t’u falet atyre.”^[35]
54. Dita e Arafatit është ditë feste për ata që qëndrojnë në Arafat, është ditë e faljes dhe lirimit nga zjarri i Xhehenemit, prandaj nuk pëlqehet për haxhiun ta agjërojë këtë ditë, me qëllim që ta ruajë fuqinë për dhikër dhe dua, dhe e ndjek kështu edhe traditën e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, i cili thotë: “Dita e Arafatit, Dita e Kurban Bajramit, ditët e Teshrikut (tre ditët pas Bajramit), janë festë për myslimanët dhe ato janë ditë ngrënieje dhe pirjeje.”^[36]
55. Dhe për në fund….

Ai që nuk pati mundësi këtë vit të qëndrojë në Arafat, le t’ia japë hakun Allahut që e di nga vendlindja e tij.

Ai që nuk pati mundësi ta kalojë natën në Muzdelife, le ta shtojë vullnetin e tij për t’iu bindur Allahut dhe për t’iu afruar Allahut në vendlindjen e tij.

Ai që nuk pati mundësi të qëndrojë në luginën e Minas, le të shpresojë dhe le t’ia ketë frikën Allahut ashtu si e meriton në vendlindjen e tij.

Ai që nuk pati mundësi të therë kurban në Mina, le ta therë (mposht) epshin këtu në vendlindje duke e arritur qëllimin e tij.

Ai që nuk pati mundësi ta vizitojë Qabenë për shkak largësisë, le ta synojë Zotin e Qabesë me lutje dhe me shpresë, sepse Ai është më afër atij që i lutet dhe e shpreson sesa vetë damari i qafës së tij.^[37]

E lusim Allahu të na bëjë nga ata që ua pranon veprat, të na përfshijë në faljen dhe mëshirën e Tij dhe të na bëjë nga ata, që i liron nga zjarri i Xhehenemit.

Falënderimi i takon Allahu, Zotit të botëve.

 

Dr. Muhamed Salih El-Munexhid

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

(Marrë nga libri Sezonet e adhurimit)

 

[1] Ebu Davudi (1765), shejh Albani e vlerësoi hadithin si të vërtetë.

[2] Buhariu (45), Muslimi (3017).

[3] Kelale për qëllim e ka atë njeri i cili vdes dhe nuk ka fëmijë dhe as prindër të cilët e trashëgojnë në pasuri dhe ajeti i kelales, i cili gjendet në suren En-Nisa dhe ajeti 176, flet se si duhet t’i ndahet pasuria këtij njeriu, që nuk ka si trashëgimtarë fëmijë dhe prindër.(sh.p.)

[4] Shih: Tefsir Taberij (8/80), dhe Bagavij (3/13), dhe Ibën Atijeh (2/154), dhe Fet’hul Kadir të Sheukanit (2/13).

[5] Tirmidhiu (3339), shejh Albani e vlerësoi si të mirë.

[6] Shih: Tefsir et-Taberij (24/348), el-Kurtubij (20/40), Ibën Kethir (8/391).

[7] Ibën Hibani (3583), dhe të tjerët.

[8] Red ala xhehmije, Imam Darimij (137), Sherh usul itikad ehli suneh, El-Lalekai (3/499).

[9] Mexhmual Fetave (5/373).

[10] Letaif el Mearif, (fq. 276).

[11] Letaif el Mearif, (fq. 287).

[12] Letaif el Mearif, (fq. 283).

[13] Tirmidhiu (3585), shejh Albani e vlerësoi si të mirë hadithin.

[14] Ahmedi (6916), dhe kontrolluesit e Musnedit të imam Ahmedit e vlerësuan hadithin si të mirë.

[15] Buhariu (3293), Muslimi (2691).

[16] Letaif el Mearif (fq. 214).

[17] Letaif el Mearif (fq. 283).

[18] Ahmedi (5446), dhe kontrolluesit e Musnedit të imam Ahmedit e vlerësuan hadithin si të saktë.

[19] Shih: Zadul Mead (1/60).

[20] Muslimi (1162).

[21] Shih: Fet’hul Barij (4/234), Fetave Ibën Baz (15/313), Fetava Ibën Uthejmin (20/58).

[22] Shih: Fetava el-Lexhntul Daime (10/398).

[23] Buhariu (2996).

[24] Dijetarët tekbirin e ndajnë në të papërcaktuar dhe të përcaktuar. Shejh Uthejmini, Allahu e mëshiroftë, thotë se dallimi mes dy llojeve të tekbirit është se tekbiri i papërcaktuar shqiptohet në çdo kohë, kurse ai i përcaktuar shqiptohet vetëm pas çdo namazi farz në Kurban Bajram. Koha e tekbirit të papërcaktuar në Kurban Bajram fillon me hyrjen e muajit Dhulhixhe e deri në ditën e katërt të Bajramit kur perëndon dielli, kurse në Fitër Bajram prej kur perëndon dielli ditën e fundit të muajit Ramazan dhe hyn nata e parë muajit Sheval, e deri kur të falet namazi i Bajramit. Kurse tekbiri i përcaktuar siç e cekin dijetarët fillon prej namazit farzit të sabahut ditën e Arafatit e deri në ditën e katërt të Bajramit pas farzit të namazit të ikindisë. (Mexhmua Fetava ue resail, shejh Uthejmini, vëllimi 16, Kapitulli i Bajramit.) Nga format e tekbirit është: ‘‘Allahu ekber, Allahu ekber, la ilahe il-lallahu uallahu ekber, Allahu ekber, ue lil-lahi elhamd.’’ Është përcjellë edhe me tri tekbire d.m.th. tri herë të shqiptohet Allahu ekber. (sh.p.)

[25] Tirmidhiu (3585), shejh Albani hadithin e vlerësoi si të saktë.

[26] Et-Taberanij fi ed-Dua (878). Zinxhirin e tij e ka lëvduar lart Ibën Tejmije në Sherh el Umde (3/509, kapitulli i ritualeve).

[27] Imam Ahmedi (1403), El Mundhirij dhe Ahmed Shakir e saktësuan hadithin, ndërsa shejh Albani e vlerësoi si të dobët.

[28] Ebu Davudi (1949), Tirmidhiu (889), shejh Albani e saktësoi hadithin.

[29] Buhariu (970), Muslimi (1285).

[30] Muslimi (1297).

[31] Tirmidhiu (3585), shejh Albani e vlerësoi hadithin si të mirë.

[32] Muslimi (1348).

[33] Mirkatul Mefatih (5/1800).

[34] Imam Ahmedi (8033), Ibën Hibani (3752) dhe hadithi gjendet në Sahih et-Tergib.

[35] Et-Temhid, Ibën Abdulber, (1/120.)

[36] Ebu Davud (2419), Tirmidhiu (773), shejh Albani hadithin e vlerësoi të saktë.

[37] Letaif el Mearif (fq. 782.)

1. Kurban (el ud’hije – në gjuhën arabe) është emri i kafshës (deve, lopë, dele, dhi etj.), që theret në ditën e Bajramit dhe vijon edhe tri ditë të tjera që njihen si ditët e Teshrikut, në shenjë afrimi tek Allahu.

Është quajtur me emrin “el ud’hije” , sepse koha e therjes së kafshës fillon në mëngjes të ditës së Bajramit, në kohën e paradites.^[1]

2. Kurbani u bë i ligjshëm në vitin e dytë hixhri dhe është nga ritet e Islamit i ligjëruar me Kuran dhe Sunet të Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, dhe me pajtueshmëri të myslimanëve.

Allahu thotë: “Andaj, falu (vetëm) për Zotin tënd dhe ther kurban.” (El Keuther: 2).

Dhe Allahu thotë: “Për çdo popull, Ne kemi caktuar një ritual, që ata ta përmendin emrin e Allahut gjatë flijimit të kafshëve, që Ai ua ka dhuruar për ushqim…” (El Haxh: 34)

Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, e vërtetoi me fjalë dhe me vepër, dhe myslimanët e vazhduan këtë rrugë.

3. Vlera e kurbanit është e madhe, por nuk ka ardhur ndonjë argument i saktë që e përcakton shpërblimin e tij.

Ibën el-Arabij el-Malikij, Allahu e mëshiroftë, tha: “Njerëzit rreth kurbanit dhe shpërblimit të tij transmetojnë mrekulli që nuk janë të vërteta.”^[2]

Andaj ata që nëpërmjet rrjeteve sociale dhe faqeve të internetit postojnë hadithe profetike duhet të jenë të kujdesshëm se çfarë postojnë dhe shpërndajnë aty.

4. Kurbani te shumica e dijetarëve është sunet i fortë dhe disa dijetarë të tjerë mendojnë se kurbani është i detyrueshëm për atë që ka mundësi, ky është medh’hebi i Ebu Hanifes dhe përcillet si një nga dy mendimet e imam Malikut dhe Ahmedit, dhe këtij mendimi i takon Ibën Tejmije, Allahu i mëshiroftë. Prandaj, besimtari që ka mundësi për të therur kurban, nuk duhet ta anashkalojë këtë.

Ebu Hurejra, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, thotë: “Ai që ka mundësi dhe nuk ther kurban, mos t’i afrohet faltores në ditën e Bajramit.”^[3]

5. Kurbani është i ligjshëm për të gjithë njerëzit, mashkull dhe femër, vendas dhe udhëtar, banor i fshatrave apo i qyteteve, që jetojnë në toka myslimane apo toka të tjera, përveç për atë që është në haxh, sipas imam Malikut, i cili thotë se haxhiu bën kurban haxhi (lloj i këtij haxhi). Të këtij mendimi janë edhe Ibën Tejmije, nxënësi i tij Ibën Kajimi, dhe nga dijetarët bashkëkohorë Ibën Uthejmini, Allahu i mëshiroftë.
6. 6. Ai që nuk posedon të holla të therë kurban nuk i ndalohet të marrë borxh, nëse shpreson ta kthejë borxhin, si për shembull punëtori nëse merr borxh për ta kthyer në fund të muajit kur ta marrë rrogën, apo kurbanin e blen me këste, kurse ai që nuk ka mundësi ta kthejë borxhin, më mirë është të mos marrë borxh, që të mos e ngarkojë veten me diçka që nuk e ka për detyrim.

Ibën Tejmije, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Besimtari nëse merr borxh për kurban duke e ditur se ka mundësi ta lajë borxhin e tij, kjo është mirë, mirëpo nuk e ka për detyrim të veprojë ashtu.” ^[4]

7. Nga sadakatë që preferohet të jepet është futja e gëzimit në zemrën e atij që nuk ka mundësi të therë kurban, duke i ndihmuar me të holla të blejë kurban apo duke ia dhuruar delen ta therë për kurban.

Ukbe ibën Amir përcjell se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, u ndante shokëve të tij kurbane.^[5]

Nga bujaria dhe mirësia është që kush ka më shumë se një kurban, të autorizojë një të varfër që ka familje, nga familjarët apo të afërmit apo nga fqinjët, ta therë njërin kurban në shtëpinë e tij që të fusë gëzim tek ai dhe familja e tij.

8. Nga urtësitë e kurbanit është:

– Adhurimi i Allahut duke i zbatuar ligjet e Tij. Allahu thotë: “Tek Allahu nuk arrin as mishi, as gjaku i tyre, por arrin përkushtimi juaj…” (El Haxh: 37)

– Ringjallja e traditës së Ibrahimit, alejhi selam.

– Falënderimi i takon Allahut për begatitë e Tij të shumta që na i dhuroi dhe ndër to begatinë e kafshëve që theren për kurban. Allahu thotë: “…që të dëshmojnë dobitë e tyre dhe ta përmendin Emrin e Allahut në ditët e caktuara mbi kafshët (për kurban), të cilat ua ka dhuruar Ai. Hani nga ato (mishin) dhe ushqeni nevojtarin e varfër!” (El Haxh: 28)

– Pjesëmarrja e atyre që nuk kanë shkuar në haxh në disa rite të haxhit me haxhilerët.

– Zemërgjerësia në shpirt për veten dhe për familjarët, fisnikërimi i fqinjëve, të afërmve dhe shokëve, dhe dhënia e sadakasë për të varfrit në ditën e Bajramit.

9. Të therësh kurban është më mirë sesa të japësh sadaka në vlerën e tij, sepse therja e kurbanit është rit nga ritet e Allahut dhe sunet i fortë nga sunetet e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të.

Ky është medh’hebi i katër imamëve.

Seid ibën el Musejib, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Të theri dele kurban për mua është më e mirë sesa të jap sadaka njëqind dërhem.”^[6]

Shtoja edhe faktin se therja për Allahun është rit dhe adhurim me qëllim të veçuar. Allahu thotë: “Andaj, falu (vetëm) për Zotin tënd dhe ther kurban.” (El Keuther: 2); prandaj nëse njerëzit e zëvendësojnë therjen me dhënie sadaka në vlerë të kurbanit, atëherë riti i therjes do të humbet.

10. Në esencë kurbani është i ligjshëm për të gjallët, ashtu si veproi Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, dhe shokët e tij, të cilët thernin kurban për veten dhe familjen.

Për të vdekurin kurbani është i ligjshëm, nëse ai e ka lënë vasiet apo nëse e bashkëngjisin me të gjallët në nijet, d.m.th. njeriu ther për vete dhe për familjen e tij dhe me një nijet i përfshin të gjallët dhe të vdekurit.

11. Kurbani veçmas për të vdekurin si dhuratë lejohet. Dijetarët e fikut (jurispondencës islame) thonë se shpërblimet e kurbanit i shkojnë të vdekurit dhe i vdekuri përfiton nga kurbani, sikurse sadakaja që i shkon të vdekurit dhe përfiton nga ajo.

Ibën Tejmije, Allahu e mëshiroftë, si më të saktë e zgjedh mendimin se dhënia sadaka në vlerë të kurbanit është më e mirë për të vdekurin se therja kurban për të, ngase kurbani për të vdekurit te të parët tanë të mirë nuk ka qenë traditë e tyre.

12. Kusht për t’u pranuar kurbani është që kafsha të jetë deve, lopë, dele apo dhi, me të gjitha llojet e saj, bazuar në fjalën e Allahut: “Për çdo popull, Ne kemi caktuar një ritual, që ata ta përmendin Emrin e Allahut gjatë flijimit të kafshëve, që Ai ua ka dhuruar për ushqim. Zoti juaj është një Zot i Vetëm, prandaj vetëm Atij përuljuni. Dhe jepu lajme të mira atyre që janë të përulur.” (El Haxh: 34)
13. Një dele është e vlefshme për një familje, pra nëse njëri nga familjarët e bën një dele kurban apo gruaja bën kurban dhe në të e përfshin burrin dhe fëmijët e saj, arrihet qëllimi i ritit dhe të gjithë përfshihen në shpërblimin e kurbanit.

Ebu Ejub el-Ensarij, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, tha: “Burri për veten dhe për familjen e tij bënte një dele kurban, hanin nga mishi kurbanit dhe ua shpërndanin të tjerëve.”^[7]

14. Ai që bën kurban, nëse nuk i përfshin të tjerët nga familja në nijetin e tij, automatikisht vetvetiu përfshihen edhe ata në shpërblim, dhe anëtarë familjeje llogaritet çdonjëri që gjuhësisht apo tradicionalisht e përfshin kjo fjalë. Te njerëzit zakonisht familje llogariten ata që burri shpenzon për ta dhe i ushqen, si: gruaja, fëmija dhe i afërmi.
15. Nëse në një shtëpi jetojnë më shumë vëllezër me fëmijët e tyre, dhe bashkërisht ushqehen dhe hanë, edhe një kurban është i vlefshëm për ta. E nëse çdonjëri nga ta posedon shtëpi në vete, atëherë e ligjshme është që çdo familje të therë kurban veçmas për ta.
16. Ai që është i martuar me më shumë se një grua, i mjafton të bëjë një kurban për të gjitha gratë, ashtu si veproi Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, i cili për të gjitha gratë e tij e theri një kurban, mirëpo duhet të jetë i kujdesshëm që të mos e veçojë njërën nga gratë me diçka më tepër nga kurbani dhe duhet të jetë i drejtë dhe i barabartë me to.
17. Një deve është e vlefshme për shtatë veta dhe një lopë është e vlefshme për shtatë veta, bazuar në fjalën e Xhabir ibën Abdullahut, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, i cili tha: “Me Profetin, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, në vitin e Hudejbijes e therëm një deve për shtatë veta dhe një lopë për shtatë veta.”^[8]
18. Lejohet pjesëmarrja në një kurban, qoftë lopë apo deve, edhe nëse ndonjëri nga pjesëmarrësit nuk dëshiron të bëjë kurban, por qëllimi i tij është të marrë pjesë për ndonjë zotim që e ka bërë, apo të marrë nga mishi për ta gostitur mysafirin, apo për ta shpërndarë mishin për lëmoshë, etj.. Çdonjëri shpërblehet sipas nijetit të tij.
19. Lejohet pjesëmarrja në kurban lopë apo deve edhe nëse janë më pak se shtatë veta, sepse nëse lejohet pjesëmarrja e shtatë vetave në të, atëherë në rend të parë lejohet të marrin pjesë edhe më pak se shtatë veta, dhe pjesa e mbetur apo teprica u llogaritet vullnetare.
20. Nuk lejohet më shumë se një njeri të marrë pjesë në një dele, për shkak se nuk ka ardhur argument për një gjë të tillë, sikurse nuk lejohet që tetë e më shumë veta të marrin pjesë në një deve apo lopë, sepse adhurimet janë statike dhe nuk lejohet tejkalimi i një adhurimi të përcaktuar, qoftë në sasi apo formë.
21. Lloji më i mirë i kafshës për kurban sipas disa dijetarëve është therja e dashit, sepse ashtu veproi Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, ndërsa shumica e dijetarëve thonë: “Kafsha më e mirë për kurban është deveja, pastaj lopa nëse theret e tëra, pastaj delja, e më pas dhia.

Argumenti i tyre është fjala e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, i cili tha: “Kushdo që lahet ditën e xhuma sikurse lahet prej xhunubllëkut dhe pastaj shkon për namaz në orët e para, sikur ta ketë bërë kurban një deve, kush shkon në orën e dytë sikur ta ketë bërë kurban një lopë, kush shkon në orën e tretë sikur ta ketë bërë kurban një dash me brirë …”^[9]

Pra, në hadith përparësi i jepet devesë, e pastaj në shkallë të dytë lopës dhe pastaj dashit.

22. Kurbani më i mirë është ai më i trashi, që ka më shumë mish, më i plotë në trup dhe më i bukur në pamje.

Ebu Umame ibën Sehl tha: “Në Medine kurbanit i jepnim të hajë dhe të trashet, dhe po ashtu myslimanët e tjerë që blinin kurbanin, e trashnin për ta therur në Bajram.”^[10]

Enes ibën Malik përcjell se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, për kurban i theri dy desh të majmë, me ngjyrë të bardhë dhe pulla të zeza dhe me brirë të mëdhenj.^[11]

23. Kurbani patjetër duhet ta arrijë moshën e përcaktuar sheriatikisht, bazuar në fjalën e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, i cili tha: “Mos të therni për kurban veçse ‘musine’ e nëse nuk kemi mundësi të therni ‘musine’, atëherë therni ‘xhedhea’ prej deleve.”^[12]

‘Musine’ është kafsha ‘thenije’ e më e madhe, kurse ‘xhedhea’ më e vogël.

‘Thenije’ prej deveve është ajo që i ka mbushur pesë vjet dhe ka hyrë për të gjashtën.

‘Thenije’ prej lopëve është ajo, që i ka mbushur dy vjet dhe ka hyrë për të tretën.

‘Thenije’ prej dhive është ajo, që i ka mbushur një vit dhe ka hyrë për të dytin.

‘Xhedhea’ prej deleve është, ajo që i ka gjashtë muaj dhe ka hyrë për të shtatin..

Pra, është detyrim i patjetërsueshëm të respektohet mosha e kurbanit e përcaktuar sheriatikisht. Nuk lejohet të kundërshtohet rregulli dhe kurbani të theret nën moshën e përcaktuar, ndërsa lejohet nëse është mbi atë moshë.

24. Kurbani patjetër duhet të jetë pronë e atij që e bën kurban, qoftë atë e ka blerë apo i është dhuruar apo e ka trashëguar apo vetë e ka rritur, dhe të ngjashme me to.

Pranohet dhe lejohet që përgjegjësi i jetimit të bëjë kurban për jetimin nga pasuria e jetimit, nëse jetimi i ka mundësitë dhe ka pasuri të veten dhe kjo e gëzon dhe e kundërta e lëndon dhe ia thyen zemrën.

Ibën Kudame, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Kur përgjegjësi i jetimit bën kurban për jetimin, nuk lejohet të japë sadaka me diçka nga kurbani, po atë e mban për jetimin, ngase nuk lejohet që vullnetarisht të jepet diçka sadaka nga pasuria e jetimit.”^[13]

25. Kusht për t’u pranuar kurbani është të theret në kohën e vet të përcaktuar sheriatikisht.

Koha e therjes së kafshës fillon pas faljes së namazit të Bajramit bazuar në hadithin e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të: “Gjëja e parë që fillojmë me të në ditën e Bajramit është falja e namazit, më pas kthehemi në shtëpi dhe e therim kurbanin, dhe ai që vepron kështu vetëm se ia ka qëlluar sunetit.”^[14]

26. Kush e ther kurbanin e tij para se të falet namazi Bajramit, kurbani i tij nuk është i vlefshëm, bazuar në hadithin e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, i cili tha: “Kush e ther kurbanin para se të falet namazi Bajramit, ai thjesht është mish që ia shtron familjes së tij, dhe nuk ka të bëje asgjë me ritin e kurbanit.”^[15]
27. Koha e therjes së kurbanit përfundon me perëndimin e diellit të ditës së tretë të Teshrikut (dita e katërt e Bajramit), d.m.th. që ditët e therjes janë katër, dita e Bajramit dhe tri ditë pas saj.
28. Koha më e mirë për ta therur kurbanin është dita e parë, pra dita e Bajramit, pasi të falet namazi i Bajramit, dhe çdo ditë që vjen pas Bajramit është më e mirë sesa tjetra që vjen pas saj, për shkak se nxitohet në bërjen e veprës së mirë. Ajo më e sakta është që therja të mos vonohet deri në ditën e katërt, duke e marrë parasysh mendimin e një grupi të dijetarëve që thonë se ditët e therjes janë tri dhe jo katër ditë.
29. Lejohet therja e kurbanit gjatë ditës dhe natës, por më mirë është të theret gjatë ditës, ngase është rit i dukshëm, që ta shohin të varfrit (që t’u jepet nga mishi tij).
30. Nëse koha e therjes kalon dhe kurbani nuk është therur, nuk detyrohet kompensim, nëse ka qenë për qëllim të bëhet kurban vullnetarisht.

Nëse kurbani ka qenë zotim, atëherë detyrohet kompensimi, dhe me të veprohet ashtu si veprohet me kurbanin.

31. Prej kushteve të kurbanit është të jetë pa të meta që e ndalojnë vlefshmërinë e kafshës për t’u bërë kurban, sepse kurbani është vepër që e afron robin tek Allahu, dhe Allahu është i Bukur dhe i Mirë dhe nuk e pranon përveçse të bukurën dhe të mirën, andaj edhe kurbani duhet të jetë i mirë dhe pa të meta.
32. Në hadithet e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, janë përcaktuar katër të meta që e ndalojnë vlefshmërinë e kafshës për t’u bërë kurban.

El Bera ibën Azib, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, përcjell dhe thotë: “Ishim me Profetin, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, dhe ndërkohë u ngrit dhe tha: “Nuk lejohet për kurban kafsha qorr, që është qorre e qartë, çalamanja me çalim të qartë, e sëmura me sëmundje të qartë dhe e dobëta, e cila nuk ka fare dhjamë në të .”^[16]

33. Me sëmundje të qartë për qëllim është ajo sëmundje që e prek kafshën dhe simptomat i ka të qarta, si: temperatura e cila e pengon të ngritet të kullotë dhe ia humb oreksin, dhe zgjeba e qartë që ia prish mishin apo ndikon në cilësinë e mishit, si dhe plaga e thellë që ndikon në shëndetin e saj, dhe të ngjashme me to.

Kurse sëmundja e lehtë nuk është pengesë, si dhe çalimi i lehtë dhe dobësimi i lehtë dhe jo i tepërt.

34. Këtyre katër të metave u shtohen edhe të meta të tjera që janë të ngjashme me to apo edhe më të rënda se to, kështu që për kurban nuk lejohet kafsha:

– E verbër, sepse ajo është më keq se qorrja, e cila duket qartë që syrin e ka qorr.

– Ajo, e cila është pranë ngordhjes dhe ende s’ka ndërruar jetë, sepse gjendja e saj është më e rëndë se ajo me sëmundje të qartë dhe që çalon qartë.

– Ajo, e cila njërën dorë apo këmbë e ka të prerë, sepse e meta e saj është më e rëndë, sesa ajo që çalon dhe çalimi i saj është i qartë.

35. Veshi, briri dhe bishti i kafshës nëse janë të humbura që nga lindja, kafsha është e vlefshme për kurban, kurse nëse i janë prerë më vonë atëherë kafsha është e vlefshme për kurban mirëpo urrehet të bëhet kurban, përveç deles që i ka mbushur gjashtë muaj dhe i është prerë bishti nuk lejohet të theret, sepse kjo është mangësi e qartë në një pjesë që synohet të përfitohet nga ajo.
36. Urrehet të bëhet kurban kafsha që i është copëtuar veshi, apo që i është çarë veshi horizontalisht apo vertikalisht, apo që i kanë rënë dhëmbët, apo që i është thyer briri.
37. Kafsha e tredhur apo me herdhe të kastruara është e vlefshme për kurban. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, për kurban theri dy desh të kastruar, dhe po ashtu mishi i kurbanit të kastruar bëhet më i mirë sesa mishi i kurbanit që nuk është i kastruar. Ibën Kudame, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Nuk di që ka mospajtim mes dijetarëve në këtë pikë.”^[17]

Njëkohësisht Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, për kurban theri që nuk ishte i tredhur. Autorët e Suneneve shënojnë nga Ebu Seidi i cili thotë: “Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, e theri një dash me brirë dhe i patredhur, me ngjyrë të zezë rreth syrit, te goja dhe te këmbët.”^[18]

38. Kurbani përcaktohet me një nga dy mënyrat: me fjalë, duke thënë ‘ky është kurban’, apo me blerjen e kafshës me nijet për ta bërë kurban.
39. Pasi të caktohet kurbani ndërlidhen një numër rregullash dhe ndër to:

Ai që e ka përcaktuar kurbanin nuk lejohet që ta transferojë pronësinë te tjetri, me shitje apo dhuratë apo të ngjashme me to, sepse ajo tanimë i ngjan kafshës për zotim, e cila i është premtuar Allahut, përveç nëse e zëvendëson me një kafshë më të mirë se ajo, apo e shet për ta blerë një më të mirë se ajo.

Nëse kafshën e godet një e metë që e ndalon vlefshmërinë dhe faji është i atij që bën kurban, ai detyrohet ta zëvendësojë me kafshë tjetër të shëndoshë si ka qenë e para më herët, përveç, nëse kafshën e godet një e metë, pa dashje dhe pa ndonjë dhunë apo sulm prej atij që bën kurban, në këtë rast lejohet therja e saj dhe kurbani është i vlefshëm.

Nëse humbet apo e vjedhin dhe kjo ndodh nga shkujdesja dhe faji i tij, detyrohet ta zëvendësojë me tjetër si ajo, a nëse ndodh pa dashje dhe pa ndonjë shkak prej tij, atëherë nuk detyrohet të veprojë gjë.

Nëse kafsha pjell pasi është përcaktuar për kurban, gjykimi për fëmijën e saj është i njëjtë me atë të nënës, dhe theret së bashku me të.

40. Kush bën nijet për kurban e më pas e prish nijetin e tij, nuk detyrohet të bëjë gjë, përveçse nëse e ka caktuar kurbanin e tij (duke e veçuar apo blerë atë kafshë), në këtë rast detyrohet ta therë kurbanin dhe nuk ka kthim, sepse me caktimin e kafshës ajo më ka dalë nga pronësia e tij.
41. Kurbanin pëlqehet ta therë vetë ai që dëshiron të bëjë kurban, nëse di si ta therë, ngase therja është adhurim dhe afrim për tek Allahu, prandaj pëlqehet që vetë ta veprojë. Po ashtu Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, vetë therte kurban dhe është nga veprimet e tij, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin me të, kurse ne Profetin, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, e kemi shëmbëlltyrën më të mirë.

Nëse ai nuk e njeh therjen, ia jep dikujt tjetër që di ta therë për të.

42. Lejohet zëvendësimi në therjen e kurbanit. Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, në haxhin e lamtumirës me dorën e tij theri gjashtëdhjetë e tri deve dhe më pas e ngarkoi Alij ibën Ebi Talib, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, që t’i therë të tjerat që kishin mbetur.
43. Për zëvendësim më e mira është që ta zgjedhë të devotshmin dhe të mirin që e njeh therjen dhe dispozitat e saj.

Imam el Karafij, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Për t’ua therur njerëzve kurbanin e zgjedhin atë që ka fe.”^[19] Më e mira për myslimanin është të mos e angazhojë dikë nga ithtarët e librit që ta therë kurbanin e tij.

44. Ai që bën kurban nuk duhet të heqë apo të shkurtojë diçka nga flokët, thonjtë apo qimet e trupit të tij, prej kur fillon nata e parë e Dhulhixhes e deri sa ta therë kurbanin.

Kjo duke u bazuar në hadithin që e përcjell Ummu Seleme, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, ka thënë: “Kur të hyjnë dhjetë ditët e Dhulhixhes dhe ndonjëri nga ju dëshiron të bëjë kurban nuk i lejohet të prekë (të heqë) asgjë nga flokët dhe lëkura e tij.”

Në një transmetim tjetër: “Të mos marrë diçka nga flokët dhe nga thonjtë e tij deri ta therë kurbanin.”^[20]

Imam Neveviu, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Me ndalesën për të hequr (prerë) thonjtë dhe qimet nënkuptohet prerja apo thyerja e thonjve dhe të ngjashme me to, dhe rruajtja ose shkurtimi apo shkulja ose djegia apo heqja e qimeve me ‘neura’^[21] apo të ngjashme me to.

Kjo vlen për të gjitha qimet e trupit, nën sqetulla, mustaqe, vendet intime, në kokë dhe çdo qime tjetër nga qimet e trupit.”^[22]

Ndalohet heqja apo prerja e thonjve dhe qimeve para namazit të Bajramit, edhe nëse për qëllim e ka zbukurimin për namaz, ndërsa nëse therjen e vonon dhe kurbanin nuk e ther në ditën e parë, është i detyruar të mos marrë asgjë nga qimet dhe thonjtë derisa ta therë kafshën.

45. Ky gjykim është i veçantë për atë që bën kurban, ndërsa anëtarët e familjes së tij nuk përfshihen në këtë ndalesë, sepse Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, bënte kurban në emër të familjes dhe nuk është përcjellë ndonjë hadith t’i ketë urdhëruar anëtarët e familjes të mos i prekin qimet dhe thonjtë.

Bazuar në këtë, familja e atij që bën kurban lejohet që gjatë dhjetë ditëve të Dhulhixhes t’i heqë apo t’i shkurtojë flokët, thonjtë dhe qimet e trupit.

46. Ndalesa është e veçantë për atë që bën kurban, ashtu si aludoi hadithi, e nëse ia ka lënë vasiet apo e ka lënë si zëvendës dikë tjetër për ta therur kafshën, ky i fundit nuk përfshihet në ndalesën e prerjes dhe heqjes së qimeve dhe thonjve. Kurse ajo që e bëjnë disa gra, të cilat vëllanë apo birin e autorizojnë në vend të tyre me qëllim që t’i ikin heqjes së qimeve apo prerjes së flokëve gjatë dhjetë ditëve të Dhulhixhes, kjo nuk është e saktë, sepse gjykimi ndërlidhet me atë që bën kurban, pavarësisht e autorizoi dikë tjetër apo jo.
47. Ai që bën kurban nëse merr diçka nga flokët, thonjtë apo qimet e trupit, nuk ka shpagim që bie mbi të, dhe kjo nuk e ndalon ta therë kurbanin dhe nuk ia humb vlefshmërinë kurbanit, ashtu si mendojnë disa, dhe duhet të bëjë istigfar (të kërkojë falje nga Allahu).
48. Nëse patjetër e ka të marrë diçka nga flokët, thonjtë apo qimet e trupit, i lejohet ta bëjë një gjë të tillë dhe nuk ka mëkat e as shpagim që bie mbi të. Si p.sh. thoi thyhet dhe kjo i jep dhembje, mundet ta shkurtojë, apo i bien qimet e flokëve deri në sy dhe i pengojnë, mundet t’i shkurtojë, apo ka nevojë t’i shkurtojë qimet në ndonjë pjesë të trupit për ta kuruar plagën, mundet t’i shkurtojë, dhe raste të ngjashme me to.

Krehja e flokëve lejohet, edhe pse bien disa qime pa dashje.

49. Nga etika e therjes është që kafsha për kurban të çohet në mënyrën më të mirë deri në vendin e therjes dhe të mos keqtrajtohet. Muhamed ibën Sirin, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Omer ibën Hatabi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, e pa një burrë se si e tërhiqte delen për këmbe dhe atij i tha: “Mjerë për ty! Çoje për ta therur në mënyrën më të mirë.”^[23]
50. Thika duhet mprehur para therjes, sepse kërkohet kafshës t’i lehtësohen vuajtjet. Kjo është nga bamirësia që e përmendi Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, në hadith: “Allahu e caktoi bamirësinë në çdo gjë, kur ta mbytni (p.sh. armikun) mbyteni në mënyrën më të mirë, dhe kur ta therni kafshën, thereni në mënyrën më të mirë. Mprihni mirë thikat tuaja, që t’ia lehtësoni vuajtjet kafshës suaj.”^[24]

Thika nuk mprehet para kafshës; që do të theret dhe kafsha nuk theret para syve të kafshës tjetër, sepse kjo gjë e mohon bamirësinë që jemi të urdhëruar ta zbatojmë.

Pëlqehet gjatë therjes që delja dhe lopa të shtrihen dhe të mos theren në këmbë apo të rëna në gjunjë, sepse kjo për to është më e mëshirshme.

Kafsha shtrihet kah ana e majtë e saj, sepse për therje është më lehtë dhe kapet thika me dorën e djathtë dhe kapet koka e kafshës me dorën e majtë.

Kush gjen vështirësi në therje dhe më i mirë është në përdorimin e së majtës se të djathtës, atëherë kafshën e shtrin në anën e djathtë dhe e drejton kah Kibla dhe e ther me dorën e majtë, sepse ai është më i shkathët me të majtën dhe është më mirë për therje.

Kurse deveja, prej sunetit është të theret në këmbë duke qëndruar në tri këmbët e saj dhe me këmbën e majtë të lidhur dhe të ngritur lart.

52. Ai që e ther kurbanin pëlqehet të drejtohet kah Kibla dhe njashtu ta drejtojë edhe kafshën kah Kibla dhe kjo është e pëlqyer të veprohet gjatë therjes së çdo kafsheje, porse te kafsha për kurban është edhe më e pëlqyer. Ibën Abasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, thotë: “Ai që ther kurban le ta vendosë kurbanin e tij në mes tij dhe Kiblës.”
53. Kurbani është adhurim dhe adhurimi përcaktohet me nijet, bazuar në fjalën e Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, i cili tha: “Veprat shpërblehen sipas nijetit dhe çdonjëri shpërblehet sipas nijetit të tij.”^[25]

Patjetër nijeti duhet të jetë prezent që ta dallojë veprën e cila është adhurim nga ajo e cila është traditë, dhe kështu duhet të jetë edhe te kurbani.

Me blerjen e kafshës për kurban apo me therjen e saj në kohën e vet të përcaktuar, mjafton të llogaritet kafsha se është therur për kurban, sepse nijeti është me zemër dhe veprat aludojnë në atë.

54. Gjatë therjes e ligjshme është të shqiptohet bismilah, Allahu ekber dhe të bëhet duaja. Pra, thotë: “Bismilah, uAllahu ekber, Allahume in-ne hadha minke ue leke, Allahume tekabel mini”,^[26] apo thotë: “Tekabelhu an filan”,^[27] nëse kafsha theret për dikë tjetër jo për vete.

Nga kjo që u përmend më lart e detyrueshme është vetëm shqiptimi i fjalës ‘bismilah’, kurse ajo çfarë shtohet jashtë saj është e pëlqyer dhe jo e detyruar.

55. Nuk lejohet shitja e mishit të kurbanit, e as shitja e lëkurës, leshit dhe qimeve të kurbanit, sepse ajo që del apo jepet nga robi për Allahun, nuk lejohet më të kthehet asnjëherë, dhe shitja e disa pjesëve të saj llogaritet një lloj i kthimit të saj.

Imam Ahmedi, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Subhanallah (i lartësuar qoftë Allahu)! Si e shet kur e ka dhuruar për Allahun e Madhëruar?!”.

56.Kurse shfrytëzimi i lëkurës së kurbanit lejohet në çfarëdo lloj forme qoftë ajo, apo mundet të jepet në shoqata bamirëse, të cilat e marrin përgjegjësinë për ta shitur dhe pastaj të hollat e tubuara t’i japin sadaka.

57. Nuk lejohet t’i jepet kasapit asgjë nga kurbani si kompensim për therjen dhe rrjepjen e lëkurës së kurbanit.

Kjo duke u bazuar në hadithin që e përcjell Aliu, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, dhe thotë: “Më urdhëroi Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, të përkujdesem për një deve dhe të jap sadaka nga mishi, lëkura dhe çdo gjë tjetër të saj, por të mos i jap kasapit asgjë nga ajo, dhe më tha: “Kasapin ne e paguajmë vetë.”^[28]

Kurbani është nxjerrë për Allahun, nëse jepet një pjesë e saj si pagesë për kasapin atëherë i përngjason shitjes. Kjo është një lloj kthimi i disa pjesëve të saj, andaj nuk lejohet.

58. Nëse kasapi është i varfër apo janë shokë, nuk është problem nëse i jepet nga mishi i kurbanit si sadaka apo në formë dhurate, nëse paraprakisht nuk ka pasur ndonjë kusht që t’i jepet diçka nga mishi si kompensim për punën. Për sa i përket sadakasë dhe dhuratës kasapi është sikurse të tjerët, madje ai është më meritor, sepse vetë e ka therur dhe dëshira është e madhe tek ai për të ngrënë nga mishi kurbanit.
59. E ligjshme është për atë që bën kurban të hajë nga mishi kurbanit të tij, një pjesë ta japë dhuratë dhe një pjesë ta japë sadaka, bazuar në fjalën e Allahut: “Hani nga ato (mishin) dhe ushqeni nevojtarin e varfër!”. (El-Haxh: 28.), dhe po ashtu në fjalën e Allahut: “… hani prej (mishit të) tyre dhe ushqeni edhe atë që lyp, edhe atë që nuk lyp. Kështu pra, Ne i kemi vënë ato në shërbimin tuaj, që ju të jeni mirënjohës.” (El-Haxh: 36)

Seleme ibën el-Ekva’a përcjell se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, ka thënë: “Hani prej mishit të kurbanit, shpërndajuani edhe të tjerëve dhe ruani prej tij.” ^[29]

60. Dijetarët në mes vete kanë disa mendime se sa duhet të jetë sasia e asaj që hahet, dhurohet dhe jepet sadaka?! Kjo çështje është e gjerë dhe ka hapësirë për të vepruar, ndërsa ajo më e mira është që ta hajë një të tretën, një të tretën ta japë dhuratë dhe një të tretën e fundit ta japë sadaka. Ky mendim përcillet prej Ibën Mesudit dhe Ibën Omerit, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre.

Ebu Xhafer en-Nehas thotë: “Shumica e dijetarëve, ndër ta Ibën Mesudi, Ibën Omeri, Ataja, Theuriju, e pëlqejnë që një e treta të jepet sadaka, një e treta të ushqehen të tjerët  dhe një e treta të hajë ai që bën kurban dhe familja e tij.”^[30]

Nëse për vete ha më shumë se një të tretën lejohet dhe nuk është problem.

61. Atij që i besohet therja e kurbanit, ka të drejtë të hajë, të shpërndajë dhe të japë sadaka nga mishi i kurbanit nëse paraprakisht i ka dhënë leje, me fjalë apo sipas traditës, ai që ia ka besuar therjen e kurbanit në vend të tij, e nëse nuk i ka dhënë leje, atëherë mishin ia dorëzon atij që e autorizoi ta therë kurbanin në vend të tij.
62. Duhet të jepet diçka nga mishi kurbanit sadaka, qoftë pak apo shumë, për të varfrit dhe nevojtarët myslimanë. Argument i detyrimit është fjala e Allahut: “Hani nga ato (mishin) dhe ushqeni nevojtarin e varfër!” (El-Haxh: 28)
63. Lejohet që ‘ehlu dhime’^[31] të ushqehen nga mishi kurbanit, në veçanti nëse janë të varfër apo fqinjë të atij që ka bërë kurban, apo janë nga të afërmit e tij, apo i ushqen për t’jua zbutur dhe përfituar zemrat, bazuar në fjalën e Allahut: “Allahu nuk ua ndalon të silleni mirë dhe të jeni të drejtë ndaj atyre që nuk luftojnë kundër jush për shkak të fesë dhe që nuk ju dëbojnë prej shtëpive tuaja. Me të vërtetë, Allahu i do të drejtët.” (El-Mumtehine: 8)
64. Është vërtetuar në hadithe të sakta se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, në një vit prej viteve ndaloi që të deponohet mishi kurbanit, e pastaj në vitin tjetër e lejoi deponimin dhe ruajtjen e mishit të kurbanit, d.m.th. që ndalesa e ruajtjes dhe e deponimit të mishit të kurbanit është anuluar dhe ky është mendimi i shumicës së dijetarëve.

Seleme ibën el-Ekva’a përcjell se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, ka thënë: “Kush nga ju ther kurban, pas ditës së tretë (të Bajramit) nuk duhet t’i mbetet asgjë nga mishi kurbanit.” – Vitin e ardhshëm i thanë: O i Dërguar i Allahut! A të veprojmë ashtu si vepruam vitin e kaluar? – Tha: “Hani prej mishit të kurbanit, shpërndajuani edhe të tjerëve dhe ruani prej tij. Vitin e kaluar njerëzit ishin në vështirësi dhe dëshirova që t’ju ndihmoni nevojtarëve.^” [32]

65. Në esencë kurbani duhet të theret në vendbanimin e atij që bën kurban dhe të shpërndahet aty, mirëpo lejohet therja dhe shpërndarja e saj edhe jashtë vendit për ndonjë nevojë apo dobi të konsiderueshme, si p.sh. numri i kurbaneve të jetë shumë ndërsa të varfrit në numër të jenë pak, apo myslimanët e ndonjë vendi tjetër të jenë më nevojtarë dhe më zortli për to.
66. Ai që dëshiron të bëjë kurban dhe është larg familjes dhe vendbanimit të tij, i lejohet ta autorizojë dikë tjetër ta blejë kafshën për kurban në vendlindjen e tij dhe mishi t’u shpërndahet të afërmve dhe banorëve nevojtarë të atij vendi.
67. Kurbani nuk është i vlefshëm në vend të akikës, sepse çdonjëri prej tyre, edhe kurbani edhe akika, synohen veç e veç dhe dallojnë në mes vete në shkakun e therjes, andaj nuk mund të jetë i vlefshëm njëri në vend të tjetrit.

Allahu e di më së miri.

 

E lus Allahun t’i pranojë veprat tona dhe të të gjithë myslimanëve të tjerë.

Falënderimi i takon Allahut, Zotit të botëve.

 

Dr. Muhamed Salih El-Munexhid

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

(Marrë nga libri Sezonet e adhurimit)

 

[1] Pasi të falet namazi i Bajramit dhe nuk lejohet të theret para se të falet namazi i Bajramit, e nëse theret para se të falet namazi i Bajramit atëherë nuk llogaritet mish i kurbanit, por mish i rëndomtë. (sh.p.)

[2] Arida el-Ehvedhij (6/228)

[3] Ibën Maxhe (3123) e shënon si hadith merfu (zinxhiri arrin deri te Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të), kurse Bejhakiu dhe Ibën Haxheri, thonë se hadithi më e besueshme që është meukuf (pra zinxhiri përfundon te Ebu Hurejra.)

[4] Mexhmual Fetava (26/305).

[5] Buhariu (5547), Muslimi (1965).

[6] Musanef Abdurrezak (4/388).

[7] Tirmidhiu (1505), shejh Albani e vlerësoi hadithin si të saktë.

[8] Muslimi (1318).

[9] Buhariu (881), Muslimi (850).

[10] Buhariu e përmendi në Sahihin e tij Mualakan (7/100).

[11] Buhariu (5564), Muslimi (1966).

[12] Muslimi (1963).

[13] El-Mugni (9/448).

[14] Buhariu (968), Muslimi (1961).

[15] Buhariu (965), Muslimi (1961).

[16] Ebu Davudi (2802), Tirmidhiu (1497), dhe të tjerët, shejh Albani e vlerësoi si të saktë.

[17] El-Mugni (3/472).

[18] Ebu Davudi (2796), Tirmidhiu (1496), dhe të tjerët, shejh Albani e vlerësoi si të saktë.

[19] Edh-Dhehira (4/155).

[20] Muslimi (1977).

[21] Gur gëlqeror që përdoret për ti larguar qimet e trupit (sh.p.).

[22] Sherh Nevevij ala sahih Muslim (13/138).

[23] Musanef Abdurrezak (8605).

[24] Muslimi (1955)

[25] Buhariu (1), Muslimi (1907).

[26] Me emrin e Allahut, Allahu është më i madhi, O Allahu im kjo është nga Ti dhe për Ty, o Allahu im, pranoje këtë nga unë. (sh.p.).

[27] O Allahu im pranoje këtë për filanin. (sh.p.).

[28] Buhariu (1716), Muslimi (1317).

[29] Buhariu (5569).

[30] En-Nasih ue el-Mensuh (fq. 563.)

[31]Ehlu Dhime janë jomyslimanët, që jetojnë në shtet islam dhe që janë të mbrojtur nga shteti islam, që e ruajnë besimin e tyre dhe janë të kënaqur me gjykimin e Islamit për ta dhe janë të detyruar që shtetit islam t’i paguajnë xhizje. (sh.p.)

[32] Buhariu (5569), Muslimi (1974).

1. Namazi farz (i detyruar).
2. Agjërimi vullnetar dhe agjërimi në ditën e Arafatit.

3.Dhënia e sadakasë.

4. Tehlili – shqiptimi i fjalës la ilahe il-lallah (nuk i takon askujt adhurimi me të drejtë, përveç Allahut).
5. Tesbihi – shqiptimi i fjalës subhanallah (i Lartësuar qoftë Allahu).
6. Tehmidi – shqiptimi i fjalës elhamdulilah (Falënderimi i takon Allahut).
7. Tekbiri – shqiptimi i fjalës Allahu ekber (Allahu është më i Madhi).
8. Shqiptimi i fjalës “la haule ue la kuvete il-la bilah” (nuk ka ndryshim e as forcë pa lejen dhe ndihmën e Allahut).
9. Përsëritja e fjalëve të myezinit gjatë thirrjes së ezanit.
10. Istigfari (kërkimfalja).
11. Duaja.
12. Dërgimi i salavateve për Muhamedin, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të.
13. Leximi i Kuranit.
14. Meditimi dhe përsiatja e Kuranit.
15. Nxënia përmendsh e Kuranit.
16. Mësimi i Kuranit së bashku me dikë tjetër.
17. Leximi i komentit të Kuranit.
18. Të mësuarit e Kuranit të tjerëve, e në veçanti fëmijëve suren El-Fatiha.
19. Pendimi dhe kthimi kah Allahu.
20. Respektimi i prindërve.
21. Respektimi i lidhjeve farefisnore.
22. Mbajtja e lidhjeve me shokët e prindërve.
23. Fisnikërimi i mysafirit.
24. Përcjellja e mysafirit.
25. Sjellja e mirë me fqinjët.
26. Përhapja e selamit.
27. Dhënia ushqim.
28. Fjala e mirë.
29. Falja e namazit të natës.
30. Falja e suneteve revatib (të rregullta që falen para dhe pas farzit).
31. Falja e namazit të Duhasë.
32. Shqiptimi i dhikrit të mëngjesit dhe të mbrëmjes.
33. Shqiptimi i dhikrit, që thuhet nëpër situata dhe gjendje të ndryshme.
34. Fjetja me abdes.
35. Guslli i xhumasë.
36. Parfumosja për xhuma.
37. Nisja më herët për në xhami për namazin e xhumasë.
38. Afrimi afër imamit.
39. Plotësimi i vendeve të zbrazëta.
40. Plotësimi dhe rregullimi i safave.
41. Buzëqeshja.
42. Meditimi në shenjat e Allahut në kozmos.
43. Përballimi i dhembjeve që t’i shkaktojnë myslimanët dhe durimi me ta.
44. Sjellja e mirë me njerëzit.
45. Butësia dhe mosngutja.
46. Fytyrëqeshja.
47. Përmbajtja e zemërimit dhe e hidhërimit.
48. Realizimi i premtimit.
49. Falja e namazit të pendimit (teubes).^[1]
50. Falja e dy rekateve pas marrjes së abdesit.
51. Këshilla dhe udhëzime.
52. Mësimi i të paditurit.
53. Thirrja në të mirë.
54. Ndalimi nga e keqja.
55. Ndihma dhe mbështetja e atij që i është bërë padrejtësi.
56. Ulja e shikimit.
57. Vizita e vëllezërve myslimanë për hir të Allahut.
58. Prezentimi në xhenaze (falja e namazit të të vdekurit dhe përcjellja e xhenazes).
59. Ngushëllimi i familjes së të vdekurit.
60. Vizita e të sëmurëve.
61. Përgjigjja e ftesës së ftuesit.
62. Ngushëllimi i të pikëlluarit.
63. Pritja e namazit pas namazit.
64. Prezentimi në mexhliset e dijes nëpër xhamia.
65. Respektimi i dijetarëve.
66. Kundërshtimi i dyshimeve.
67. Përhapja e sunetit të Profetit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të.
68. Dhënia e dhuratave.
69. Përshëndetja e myslimanit për dore, duke kërkuar me të Fytyrën e Allahut.
70. Respektimi i të moshuarve.
71. Larja e borxhit.
72. Dhënia borxh nevojtarit.
73. Shtyrja e afatit të kthimit të borxhit atij, që ka vështirësi ta kthejë.
74. Falja e borxhit ose lehtësimi i tij.
75. Nxitimi në larjen e borxhit të atyre që nuk kanë mundësi t’i kthejnë borxhet si dhe larja e faturave të nevojtarëve.
76. Ndërmjetësimi i drejtë dhe i mirë.
77. Lehtësimi duke ia kthyer mallin e blerë atij, që e blen një mall dhe më pas dëshiron ta kthejë.
78. Largimi i pengesave në rrugë.
79. Toleranca në shitje dhe në blerje.
80. Mbulimi i të metave të myslimanëve.
81. Përkujdesja për jetimin.
82. Përkujdesja për gratë e veja.
83. Ndërtimi i xhamive.
84. Udhëzimi për në hair dhe mirësi.
85. Botimi i librave.
86. Përhapja e dijes së dobishme nëpër rrjetet sociale dhe internet.
87. Mësimi i tjetrit dhe dëgjimi i këshillave.
88. Dhurimi i kafshës për të varfrin, që ta therë për kurban.
89. Ndihma dhe lehtësimi i tjetrit për t’u martuar.
90. Paqësimi në mes dy të armiqësuarve.
91. Shoqërimi i njerëzve të mirë.
92. Lënia e vakëfit.
93. Kryerja e haxhit të pranuar.
94. Dashuria për hir të Allahut.
95. Falja.
96. T’i ndihmosh një zanatliu ose t’ia mësosh një zanat një të padituri (i paditur e ka për qëllim atë që nuk ka asnjë zanat, që nga ai zanat të përfitojë), ta ushtrosh pa të holla ose t’ia mësosh punën.
97. Futja e gëzimit në shpirtin e tjetrit.
98. Dhënia ushqim të varfërve dhe të ngratëve.
99. Fërkimi i kokës së jetimit.
100. Përkujdesja për abdesin.
101. Kujdesi për vajzat dhe motrat.
102. Shpenzimi për gruan dhe fëmijët.
103. Respektimi i burrit dhe nderimi i tij.
104. Përkujdesja për shtëpinë (nga gruaja).
105. Pastrimi i xhamive.
106. T’u japësh ujë njerëzve.
107. Mirënjohja dhe falënderimi i tjetrit për bamirësinë e bërë ndaj teje.
108. Shpërblimi i atij, që të ka bërë mirë dhe lutja për të.
109. Të qarët nga frika e Allahut.
110. Të kërkosh nga Allahu, që të biesh dëshmor.
111. Ulja bashkërisht për të ngrënë.
112. Veshja e rrobave me ngjyrë të bardhë.
113. Ngjyrosja e flokëve të thinjura (përveç ngjyrës së zezë, e cila nuk lejohet).
114. Mbjellja e një peme me nijet të mirë.
115. Kryerja e nevojave të myslimanëve.
116. Kërkimfalja për myslimanët dhe myslimanet.
117. Ruajtja e nderit të gruas.
118. Llogaritja në shpërblimin e Allahut për bërjen e rukjes.
119. Larja e xhenazes dhe qefinosja e saj, duke llogaritur në shpërblimin e Allahut.
120. Përshpejtimi i iftarit.
121. Vonimi i syfyrit.
122. Përgëzimi i myslimanit për ndonjë begati.
123. Të shkruarit e vasietit (testamentit) me të drejtë.
124. Veshmbathja e myslimanit.
125. Mbathja e këpucëve duke filluar me këmbën e djathtë.
126. Zbathja e këpucëve duke filluar me këmbën e majtë.
127. Pirja e ujit ulur.
128. Rikujtimi i shehadetit (fjalës la ilahe il-lallah) atij që është në prag të vdekjes.
129. Fillimi i çdo pune të hairit me emrin e Allahut (me Bismilah).
130. Përkujdesja për ta përdorur misvakun.
131. T’ia kthesh borxhin atij, që ia ke pasur borxh dhe ta shpërblesh për bamirësinë ndaj teje.^[2]
132. Falja e namazit të istihares.
133. Sexhdeja e falënderimit.
134. Ndryshimi i betimit për ndonjë dobi sheriatike, duke e shpaguar atë.
135. Të ndihmuarit e familjes në shtëpi.
136. Ecja për në xhami.
137. Marrja e sutres për namaz.
138. Zbukurimi i zërit gjatë leximit të Kuranit.
139. Kërkimi i lejes për të hyrë brenda.
140. Vendosja e dorës mbi gojë kur ndonjërit i hapet goja.
141. Të ushqyerit e kafshëve për kurban dhe trashja e tyre.
142. Qëndrimi në xhami pas faljes së namazit të sabahut e deri në lindjen e diellit.
143. Dërgimi i kafshës për kurban në Meke, për atë që nuk shkon në haxh.
144. Urdhërimi i familjes dhe i fëmijëve për ta falur namazin.
145. Falja e dy rekateve, kur të hysh në shtëpi dhe dy rekate para se të dalësh nga shtëpia.
146. Fërkimi i fytyrës me dorë, kur të ngrihemi nga gjumi për namaz nate dhe leximi i ajeteve të fundit të sures Ali Imran.
147. Plotësimi i abdesit.
148. Thënia e fjalës “Jerhamukallah” (Allahu të mëshiroftë), kur tjetri teshtin dhe thotë “Elhamdulilah” (Falënderimi i takon Allahut).
149. Udhëzimi i nevojtarit duke ia treguar mënyrën se si të arrijë deri tek ajo që e kërkon.
150. Shqiptimi i fjalës: “SubhaneMelikil-Kuddus” (I Lartësuar qoftë Allahu, Sunduesi, i Shenjti dhe i Pastri nga çdo e metë); tri herë pas namazit të vitrit (pasi të jepet selam).
151. Bërja e gjumit me abdes.
152. Shoqërimi i të vetmuarit.
153. Strehimi i të huajit.
154. Parfumosja e xhamive.
155. Përkujdesja për familjen e haxhiut, derisa të jetë në haxhillëk, si dhe përkujdesja për familjarët e të burgosurve dhe të ngjashmit me ta.
156. Shpërndarja dhe radhitja e Mus’hafave nëpër xhami.
157. Përhapja e dijes nëpër faqe interneti, kanale televizive, satelitore dhe radio.
158. Mbajtja e mësimeve, e ligjëratave dhe e seminareve shkencore.
159. Falja e namazit të Kurban Bajramit.
160. Huazimi i rrobave, arit për zbukurim, enëve, mjeteve elektronike dhe çdo gjëje të dobishme.
161. Formimi dhe ngritja e shoqatave dhe e organizatave bamirëse.
162. Marrja përsipër e harxhimeve të haxhiut.
163. Shpenzimi për kërkuesit e dijes dhe përkujdesja për ta.
164. Përgatitja e librave dhe e programeve për fëmijët e myslimanëve.
165. Përcjellja e dijes me amanet: “Allahu ia ndriçoftë fytyrën atij që e dëgjon thënien time, e kupton atë, e mëson përmendsh dhe ua përcjell të tjerëve.”^[3]
166. Mbrojta e nderit të myslimanëve.
167. Dëgjimi i Kuranit.
168. Dhënia e shpërblimeve dhe nxitja e njerëzve për marrje të dijes dhe mirësi.
169. Butësia dhe sjellja e mirë me fëmijët.
170. Rikujtimi i të tjerëve në lidhje me afrimin e rasteve apo kohëve të hairit.
171. Ruajtja e amaneteve dhe kthimi i tyre.
172. Kurimi i të sëmurëve duke llogaritur në shpërblimin e Allahut.
173. Bamirësia ndaj kafshëve dhe zogjve.

Falënderimi i takon Allahut, Zotit të botëve!

 

Dr. Muhamed Salih El-Munexhid

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

(Marrë nga libri Sezonet e adhurimit)

 

[1]Namazi i pendimit është i ligjshëm dhe ka ardhur në sunet. Ebu Bekër Es-Sidiku, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, përcjell se Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, tha: “Nuk ka rob që bën mëkat, dhe më pas merr abdes si është më mirë dhe i fal dy rekate dhe kërkon falje nga Allahu, vetëm se Allahu t’ia fal atij. Më pas e lexoi ajetin: “Për ata që, kur bëjnë vepra të turpshme ose i bëjnë dëm vetes, e kujtojnë Allahun, i kërkojnë falje për gjynahet e tyre – e kush i fal gjynahet përveç Allahut? – dhe nuk ngulmojnë me vetëdije në gabimet që kanë bërë.” (Ali Imran: 153)”. Hadithin e shënon Ebu Davudi (1521), shejh Albani e vlerësoi të saktë në Sahih Ebu Davud. Për më tepër shih: https://islamqa.info/ar/98030 (sh.p.)

[2]D.m.th. ia kthen borxhi dhe i jep diçka si dhuratë për bamirësinë ndaj teje, ndërsa, nëse ai që të jep borxh të kushtëzon që t’ia kthesh borxhin më tepër se sa t’i ka dhënë, kjo është kamatë dhe është e ndaluar, kurse nëse borxhliu nga vetja dëshiron ta shpërblejë pasi t’ia kthejë borxhin në shenjë mirënjohjeje dhe falënderimi për bamirësinë ndaj tij, kjo lejohet. (sh.p).

 

[3]Hadith, të cilin e përcjell Abdullah ibën Mesudi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, dhe e shënojnë imam Tirmidhiu, Ibën Maxhe, Ahmedi, Ibën Hibani dhe të tjerët. (sh.p).

Frikojuni Allahut dhe dijeni se qëllimi i krijimit tuaj nuk është tjetër përpos adhurimi i Tij. Allahu, azze ue xhel, thotë: “Xhindet dhe njerëzit i kam krijuar vetëm që të Më adhurojnë”. (Edh-Dharijat: 56)

Allahu me këtë mesazh i porositi të gjitha krijesat: “O njerëz! Adhuroni Zotin Tuaj, i Cili ju ka krijuar ju dhe ata që ishin para jush, që të mund të ruheni (nga të këqijat); i Cili e ka bërë për ju tokën shtresë dhe qiellin ndërtesë; i Cili prej së larti zbret ujë dhe nëpërmjet tij bën që të rriten fruta si ushqim për ju. Prandaj mos sajoni me vetëdije zota të barabartë me Allahun”. (El-Bekare: 21-22)

Adhurimi pa teuhid (njësim) i përngjanë namazit pa abdesë. Sikurse papastërtia që e prish abdesin ashtu shirku i vepruar nga ana e robit e shkatërron teuhidin. Allahu, azze ue xhel, për këtë shkak i drejtohet krijesës më të dashur duke i thënë: “Me të vërtetë, të është shpallur ty (o Muhamed), si dhe atyre që kanë qenë para teje: “Nëse i shoqëron Allahut diçka tjetër (në adhurim), me siguri që punët e tua do të zhvlerësohen dhe do të jesh ndër të humburit”. (Ez-Zumer: 65)

Shirku (politeizmi) është arsyeja kryesore për mospranimin e veprave dhe adhurimeve, prandaj urdhri për adhurimin e Allahut shumë herë vjen i shoqëruar me ndalesën prej shirkut, sikurse në thënien e Allahut, azze ue xhel: “Adhuroni Allahun dhe mos i shoqëroni Atij asgjë (në adhurim)”. (En-Nisa: 36) Ky ishte edhe mesazhi i të gjithë Profetëve drejtuar popujve të tyre: “O populli im! Adhuroni Allahun, ju nuk keni zot tjetër përveç Tij! “. (El-A’raf: 59)

O robër të Allahut!

Allahu na e detyroi Haxhin, prandaj le të përsiatim në të, manifestimin e teuhidit dhe largimin prej shirkut, që të mbetet shembull praktik që do ta përpilojmë në të gjitha adhurimet tona.

Në rend të parë nëse përsiatim themelimin e Qabes do të vërejmë se ajo është themeluar mbi teuhid, siç na njofton edhe Allahu, azze ue xhel: “Ne i urdhëruam Ibrahimin dhe Ismailin: “Pastrojeni Shtëpinë Time (Qaben) për ata që e vizitojnë, që rrijnë aty për adhurim dhe që falen duke u përkulur dhe përulur”. (El-Bekare: 125)

Allahu i urdhëroi ata të dy që ta pastrojnë Qabenë prej të gjitha papastërtive, e posaçërisht prej shirkut. Allahu, azze ue xhel, thotë: “O besimtarë! Në të vërtetë, idhujtarët janë të papastër (për shkak të besimit të kotë), prandaj të mos i afrohen më Xhamisë së Shenjtë pas këtij viti”. (Et-Teube: 28); “Kujtoje kur Ne vendosëm për Ibrahimin vendin e Faltores (duke e urdhëruar): “Mos më shoqëro asgjë (në adhurim) dhe pastroje Shtëpinë Time (nga idhujtaria), për ata që vijnë rrotull saj (në shenjë adhurimi) dhe për ata që rrinë në këmbë, përkulen dhe bien në sexhde duke u falur”. (El-Haxh: 26)

Kjo shtëpi pra, është themeluar mbi teuhid dhe detyrohet të mbetet ashtu deri në Ditën e Kiametit, nuk lejohet që t’i afrohet asnjë jobesimtar (mushrik) ose të depërton ndonjë lloj i shirkut përreth saj. Prandaj Profeti, salallahu alejhi ue selem, kur e çliroi Mekën hyri në Qabe dhe përreth saj i gjeti treqind e gjashtëdhjetë idhuj të cilët filloi t’i shkatërron dhe të përsërisë ajetin: “E vërteta erdhi, ndërsa e pavërteta u shkatërrua. Sigurisht, e pavërteta është e paracaktuar të zhduket!”. (El-Isra: 81) Pastaj urdhëroi që të nxirren prej Qabes dhe të digjen, ndërsa Profeti, salallahu alejhi ue selem, hyri në brendësinë e saj dhe filloi t’i fshin vizatimet e pikturuara në mure duke u bazuar në fjalën e Allahut: “Dhe pastroje Shtëpinë Time (nga idhujtaria), për ata që vijnë rrotull saj (në shenjë adhurimi) dhe për ata që rrinë në këmbë, përkulen dhe bien në sexhde duke u falur”. (El-Haxh: 26)

Qabeja është Kibla e muslimanëve, në të kryhet Haxhi dhe Umreja, është vendtakim i zemrave dhe trupave të tyre, prandaj detyrohet të jetë burim i teuhidit (njësimit) dhe i besimit të pastër ku do të adhurohet Allahu me sinqeritet, dhe të largohet prej saj çdo lloj i idhujtarisë dhe risive. Prandaj edhe erdhi urdhri që të kryhet Haxhi dhe Umreja vetëm se për Allahun: “Kryeni Haxhin dhe Umren për hir të Allahut!” (El-Bekare: 196)

O robër të Allahut!

Prej manifestimeve të teuhidit të adhurimit në Haxh është ngritja e zërave pas veshjes së Ihramit duke iu përgjigjur ftesës së Haxhit vetëm se për hir të Allahut, dhe duke e publikuar njësimin e Tij në falënderim, begati e sundim: “Lebbejke Allahume Lebbejk, Lebbejke La sherike Leke Lebbejk, innel-Hamde ven-ni’ëmete leke vel-Mulk La sherike Lek” (Të përgjigjem o Zot, Ti je i pashoq, vetëm Ty të përgjigjem, falënderimi të takon vetëm Ty. Të gjitha begatitë dhe i tërë sundimi të takon Ty, Ti je i pashoq).

Po ashtu prej manifestimeve të teuhidit (njësimit) të adhurimit në Haxh është përmendja e Allahut në ditën e Arafatit me lutjen: “La ilahe il-lAllahu vahdehu la sherike leh, lehul mulku ve lehul Hamdu ve Huve ala kul-li shejin Kadir” (S’ka të adhuruar përveç Allahut Një dhe të pashoq, Atij i takon sundimi dhe Lavdërimi, Ai është i Plotfuqishëm mbi çdo send).

Profeti, salallahu alejhi ue selem, thoshte: “Lutja më e mirë është ajo e ditës së Arafatit, ndërsa fjala më e mirë që e kam thënë unë dhe Profetët para meje “La ilahe il-lAllahu vahdehu la sherike leh, lehul mulku ve lehul Hamdu ve Huve ala kul-li shej’in Kadir” (S’ka të adhuruar përveç Allahut Një dhe të pashoq, Atij i takon sundimi dhe Lavdërimi, Ai është i Plotfuqishëm mbi çdo send).

Kjo lutje është kumtesë e njësimit të adhurimit në këtë shoqëri madhështore dhe në këtë ditë të bekuar, dhe preferohet të shqiptohet sa më shpesh me qëllim që haxhiu ta kupton thelbin e saj dhe të vepron sipas asaj çka e aludon ajo, që në fund t’i kryen ritet e Haxhit me sinqeritet dhe t’i largohet çdo llojit të shirkut e risive.

Po ashtu prej manifestimeve të teuhidit (njësimit) të adhurimit në Haxh është Tavafi përreth Qabesë. Allahu, azze ue xhel, thotë: “dhe le t’i vijnë rrotull Shtëpisë së lashtë”. (El-Haxh: 29)

Tavafi përreth Qabes është i veçantë për të dhe nuk lejohet veprimi i tij ndokund tjetër në gjithë rruzullin tokësor. Haxhiu prej këtu e kupton se Tavafi përreth varreve, druve, gurëve e tyrbeve, nuk është adhurim i lejuar nga Allahu, por është adhurim i urdhëruar nga shejtanët qofshin ata njerëz apo xhinë.

Po ashtu prej manifestimeve të teuhidit (njësimit) të adhurimit në Haxh është madhërimi i Allahut me puthjen dhe fërkimin e Gurit të Zi. Haxhiu e puth atë gur me bindje të thellë se është prej riteve të Haxhit dhe se me këtë vepër i nënshtrohet Allahut dhe Profetit të Tij. Mu për këtë arsye Omeri ibën Hatabi, Allahu qoftë i kënaqur me të, kur e puthi Gurin e Zi tha: “Pasha Allahun, unë e di se ti je gur, nuk bën dobi e as dëm, dhe mos ta kisha parë Profetin, salallahu alejhi ue selem, duke të puthur asnjëherë nuk do të puthja”,

Muslimani prej kësaj vepre e kupton se nuk lejohet puthja dhe fërkimi për bereqet të asnjë objekti apo guri, duke e përjashtuar këtu puthjen dhe fërkimin e Gurit të zi për arsye se kjo është prej riteve të Haxhit, ndërsa puthja dhe fërkimi i varreve, tyrbeve e druve për bereqet është prej veprave që e kundërshtojnë fenë e Allahut dhe nuk janë prej riteve të Tij.

Po ashtu prej manifestimeve të teuhidit (njësimit) të adhurimit në Haxh është që haxhiu pasi ta kryen Tavafin t’i fal dy rekate pas Mekami Ibrahim duke u bazuar në thënien e Allahut, azze ue xhel,: “Kujtoni kur Ne e bëmë Qaben vendgrumbullimi dhe sigurie për njerëzit, duke thënë “Bëjeni vendin e Ibrahimit si vend faljeje!”. (El-Bekare: 125)

Preferohet që në rekatin e parë pas Fatihas të lexon suren el Kafirun, ndërsa në të dytin suren el Ihlas. Urtësia e leximit të këtyre dy sureve qëndron në faktin se ato në vete përmbajnë njësimin e Allahut me njohje dhe pohim (teuhid rububije) dhe njësimin e Allahut me adhurim (teuhid uluhije). Surja e parë përmban mospranimin e fesë së mushrikëve dhe njësimin e Allahut me adhurim, ndërsa surja e dytë përmban njësimin e Allahut me cilësitë e përkryera dhe dëlirjen e Tij prej cilësive të mangëta.

Po ashtu prej manifestimeve të teuhidit (njësimit) të adhurimit në Haxh është saji (ecja) mes kodrinave të Safës dhe Meruas duke u bazuar në thënien e Allahut, azze ue xhel: “Kodrinat Safa dhe Merua (në Mekë) janë pjesë e Simboleve të Allahut, prandaj ai që viziton Qabenë për haxh ose për umre, s’ka kurrfarë gjynahu nëse sillet mes tyre. Kush bën vepra të mira vullnetare, ta dijë se Allahu është njëmend Falënderues dhe i Gjithëdijshëm”. (El-Bekare: 158)

Prej këtij riti të Haxhit muslimani mëson se saji nuk kryhet në vend tjetër përveç se në Safa dhe Merua, për arsye se këto janë rite të Haxhit, ndërsa saji i kryer në ndonjë vend tjetër është mashtrim i shejtanit dhe nuk është adhurim i Allahut.

Po ashtu prej manifestimeve të teuhidit (njësimit) të adhurimit në Haxh është ajo çka e ligjësoi Allahu në ditën e Bajramit dhe në ditët e caktuara (të Teshrikut) prej përmendjes së Tij: “Dhe madhëroni Allahun në (tre) ditët e caktuara (të Teshrikut)”. (El-Bekare: 203)

Përmendja e Allahut në këto ditë qartësohet në veprat e mëdha që kryhen gjatë atyre ditëve duke filluar prej qëndrimit në Mina, pastaj gjuajtjes së gurëve, prerjes së Kurbanit, faljes së pesë kohërave të namazit në atë vend të bekuar dhe në ato ditë të bekuara. Muslimani kur i gjuan gurët thotë “Allahu Ekber (Allahu është më i madhi)”, e kjo është përmendje e Allahut, po ashtu kur e ther Kurbanin e përmend Allahun, ashtu siç na njofton Allahu në Kur’an: “Për çdo popull, Ne kemi caktuar një ritual, që ata të përmendin emrin e Allahut gjatë flijimit të kafshëve, që Ai ua ka dhuruar për ushqim”. (El-Haxh: 34)

Allahu, azze ue xhel, po ashtu thotë: “Devetë dhe gjedhët i kemi bërë për ju si një nga ritet e Allahut për flijim dhe ju keni dobi nga ato. Prandaj, përmendeni emrin e Allahut mbi ato, ndërsa i radhisni në këmbë (për t’i therur). Kur ato të bien në tokë, hani prej (mishit të) tyre dhe ushqeni edhe atë që lyp, edhe atë që nuk lyp. Kështu pra, Ne i kemi vënë ato në shërbimin tuaj, që ju të jeni mirënjohës. Tek Allahu nuk arrin as mishi, as gjaku i tyre, por arrin përkushtimi juaj. Kështu, Ai i ka vënë ato në shërbimin tuaj, që ju ta madhëroni Allahun sepse ju ka udhëzuar. Dhe, jepu lajmin e mirë, punëdrejtëve!” (El-Haxh: 36-37)

Muslimani prej këtyre ajeteve kupton se therja e Kurbanit është adhurim dhe se therja e saj nuk lejohet t’i kushtohet dikujt tjetër veç Allahut, se kjo është shirk.

Po ashtu prej manifestimeve të teuhidit (njësimit) të adhurimit në Haxh është se Allahu i ka porositur haxhilerët që ta përmendin Atë shumë gjatë kryerjes së riteve të Allahut dhe pas përfundimit të saj. I ndaloi prej përmendjes së parive dhe njerëzve të mëdhenj me ndikim, të gjallë apo të vdekur, dhe i porositi që të mos krenohen me fise dhe gjenezë. Allahu, azze ue xhel, thotë: “Nuk është gjynah të kërkoni nga Zoti juaj ndonjë të mirë. E, kur të ktheheni nga Arafati, përmendni Allahun në vendet e shenjta! Përmendni Atë që ju ka udhëzuar në rrugën e drejtë, sepse ju më parë ishit të humbur! Mandej, kthehuni, siç kthehen të gjithë të tjerët dhe kërkoni ndjesë prej Allahut! Se Allahu është Falës i madh dhe Mëshirëplotë. Pasi t’i kryeni ritet e haxhillëkut, përmendni Allahun ashtu siç i kujtoni prindërit tuaj, madje edhe më tepër! Disa njerëz thonë: “Zoti ynë, jepna të mira në këtë botë!” Por, për këta, s’ka asnjë të mirë në botën tjetër. Por ka dhe të tjerë që thonë: “Zoti ynë, na jep të mira në këtë botë, na jep të mira në botën tjetër dhe na ruaj nga dënimi i Zjarrit (të Xhehenemit)” Këtyre do t’u jepet shpërblim për atë që kanë bërë. Allahu është i shpejtë në llogari. Dhe madhëroni Allahun në (tre) ditët e caktuara (të Teshrikut). Por, edhe ata që nguten dhe rrinë vetëm dy ditë (në Mina), nuk bëjnë gjynah; nuk bën gjynah as ai që rri më shumë, nëse i frikësohet vërtet Allahut. Ta keni frikë Allahun e ta dini mirë se vetëm tek Ai do të tuboheni!” (El-Bekare: 198-203)

Haxhi pra, nuk qenka thjesht një udhëtim vëzhgues e turistik dhe manifestim i riteve, por është përvojë dhe mësim praktik për besimin e pastër dhe largimin e besimeve të kota të kohës së injorancës.

 O ju që Allahu jua mundësoi ta kryeni Haxhin, e mësuat prej riteve të tij besimin e pastër dhe i vërejtët të tjerët qofshin prej vendit të juaj apo prej ndonjë vendi tjetër se kanë gabime që bien ndesh me besimin e pastër, mësojuani atyre besimin dhe përmirësoni gabimet e tyre për arsye se detyra e dijetarit është mësimi i të paditurit dhe mos harroni se ju jeni përgjegjës para Allahut i cili thotë: “Nuk është mirë që besimtarët të shkojnë në luftë të gjithë njëherësh, por prej çdo bashkësie, një grup të mbetet mbrapa, që të thellohet në mësimin e fesë dhe kështu të këshillojë popullin e vet, mbasi të kthehet nga lufta, që t’i frikësohet Allahut”. (Et-Teube: 122); “Le të dalë prej jush një grup që të thërrasë për në mirësi, të urdhërojë për vepra të mira e të ndalojë prej veprave të shëmtuara! Këta njerëz do të jenë të shpëtuarit”. (Ali Imran: 104)

Besimtari pra, së pari shpreson në përmirësimin e vetes e pastaj në përmirësimin e të tjerëve. Profeti, salallahu alejhi ue selem, thotë: “Nuk ka besuar ndonjëri prej jush deri sa nuk e do për vëllain e tij musliman atë çka e donë për vetvete”.

O robër të Allahut!

Frikojuni Allahut, kujdesuni për fenë e juaj në përgjithësi dhe për besimin tuaj në veçanti, për shkak se ajo është baza dhe themeli. Kjo fe është e ndërtuar mbi dy parime: sinqeritetin në adhurim dhe pasimin e Profetit, salallahu alejhi ue selem, dhe këto dy parime nuk mund të njihen përveç se me përsiatje të Kur’anit dhe Sunetit dhe me pasimin e tyre.

Dr. Salih El Feuzan

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

 

 

Haxhi është një prej shtyllave të Islamit dhe bazament i tij i fortë. Allahu, azze ue xhel, thotë: “Me të vërtetë, Faltorja e parë e ngritur për njerëzit, është ajo në Bekkë (Mekë), e bekuar dhe udhërrëfyese për popujt. Në të ka shenja të qarta (që janë): vendi i Ibrahimit (mekami Ibrahim); (fakti që) kush hyn në të është i sigurt; dhe vizita (për haxh) e kësaj Faltoreje (e cila është detyrë) për këdo që ka mundësi ta përballojë rrugën. E kush nuk beson, Allahu nuk ka nevojë për askënd”. (Ali Imran: 96-97)

Prej kuptimit të ajetit dijetarët kanë konstatuar se Haxhi është detyrim për çdo musliman dhe ai i cili e mohon këtë dispozitë është qafir me unanimitet të dijetarëve. Allahu, azze ue xhel, i drejtohet të dashurit të Tij Ibrahimit, alejhi selam, duke i thënë: “Thirri njerëzit për haxhillëk”. (El-Haxh: 27)

Muhamedi, salallahu alejhi ue selem, thotë: “Islami është i ngritur mbi pesë bazamente: Dëshmia se nuk i takon adhurimi askujt me të drejtë vetëm se Allahut dhe se Muhamedi është rob dhe i Dërguari i Tij, pastaj falja e namazit, dhënia e zeqatit, agjërimi i Ramazanit dhe shkuarja në Haxh, për këdo që ka mundësi ta përballojë rrugën”.

Qëllimi i thënies “për këdo që ka mundësi ta përballojë rrugën”, është: kush ka ushqim të mjaftueshëm të merr me vete dhe t’i le familjes derisa të kthehet dhe të posedojë mjet transporti i cili do ta çojë deri në Qabe dhe do ta kthejë deri në vatanin e tij.

Në ligjësimin e Haxhit gjejmë urtësi, dhe urtësinë e ligjësimit të saj na e qartëson Allahu, azze ue xhel, ku thotë: “Që të dëshmojnë dobitë e tyre dhe të përmendin Emrin e Allahut në ditët e caktuara mbi kafshët (për kurban), të cilat ua ka dhuruar Ai. Hani nga ato (mishin) dhe ushqeni nevojtarin e varfër! Pastaj, haxhinjtë le të pastrojnë trupin e tyre, le t’i kryejnë zotimet e tyre dhe le t’i vijnë rrotull Shtëpisë së lashtë”. (El-Haxh: 27-29)

Dobia e Haxhit pra, i kthehet vetëm haxhiut e jo Allahut, azze ue xhel, për shkak se: “Allahu nuk ka nevojë për askënd”. (Ali Imran: 97) Ai nuk është nevojtarë për haxhilerë, por ata kanë nevojë për Atë.

Urtësia e vonimit të detyrimit të Haxhit krahas namazit, zeqatit dhe agjërimit qëndron në faktin se namazi është shtylla e fesë e cila përsëritet çdo ditë e natë nga pesë herë, zeqati është shtyllë e cila përmendet shumë herë si shok i pa ndashëm i namazit, ndërsa agjërimi për shkak se përsëritet çdo vit. Haxhi është bërë i obliguar në Islam në vitin e nëntë sipas hixhretit, kurse Muhamedi, salallahu alejhi ue selem, nuk e ka kryer Haxhin më shumë se një herë edhe atë në vitin e dhjetë sipas hixhretit, ndërsa gjatë jetës së tij i ka kryer katër Umre.

Synimi i Haxhit dhe Umres është adhurimi i Allahut në ato vende ku i ka caktuar që të adhurohet. Pejgamberi, salallahu alejhi ue selem, thotë: “Qëllimi i gjuajtjes së gurëve dhe sajit mes Safës dhe Merues nuk është tjetër veç se të përmendet Allahu, azze ue xhel”. 

Haxhi pra, është obligim me unanimitet të muslimanëve dhe shtyllë prej shtyllave të Islamit. Është detyrim individual një herë në jetë për atë që ka mundësi dhe detyrim kolektiv i muslimanëve për çdo vit, ndërsa ai i cili shton më shumë se Haxhin e detyruar i llogaritet si vullnetar.

Umreja po ashtu është obligative sipas mendimit të shumë dijetarëve dhe si argument e marrin hadithin e Pejgamberit, salallahu alejhi ue selem, kur është pyetur se a ka xhihad për gratë? Përgjigjja e tij ka qenë: “Po, për gratë ka xhihad, mirëpo pa luftë: Haxhi dhe Umreja”.

Pasi që është vërtetuar se Umreja për gratë është obligative, atëherë kjo dispozitë për burrat është edhe më e kërkuar. Një njeri e pyeti Pejgamberin, salallahu alejhi ue selem, për babanë e tij i cili ishte plak e i lodhur dhe nuk kishte mundësi të shkojë në Haxh e as në Umre. Përgjigjja e tij ishte: “Kryeje Haxhin dhe Umren në vend të tij”.

Haxhi dhe Umreja janë detyrim i çdo muslimani një herë në jetë dhe duhet të shpejtojë në kryerjen e tyre sipas mundësive, ndërsa çdo vonesë pa arsye është mëkat. Pejgamberi, salallahu alejhi ue selem, thuhet të ketë thënë: “O ju njerëz, ju është bërë Haxhi obligim, prandaj kryeni”. – E pyeti njëri prej të pranishmëve: A çdo vit? – U përgjigj: “Po të kisha thënë se po, atëherë do t’ju bëhej obligim për çdo vit e ju nuk do të kishit mundësi ta përballoni”.

Imam Ahmedi shënon një hadith ku Pejgamberi, salallahu alejhi ue selem, thotë: “Përshpejtoni në kryerjen e Haxhit se asnjëri prej jush nuk e din se çka do t’i ndodh në të ardhmen”.

Kushtet e Haxhit janë pesë: Islami, mendja e shëndoshë, pjekuria, liria dhe mundësia. Kur plotësohen këto kushte obligohet përshpejtimi i kryerjes së tij.

Haxhi dhe Umreja të bëra nga ana e fëmijës janë të pranuara mirëpo si vullnetare. Ibën Abasi, radijallahu anhu, na përcjell se një grua e ngriti fëmijën e saj dhe ia tregoi Pejgamberit, salallahu alejhi ue selem, dhe i tha: Për këtë fëmijë a ka Haxh? Iu përgjigj. “Po, Haxhi i tij është i pranuar (si vullnetar) dhe ti ke shpërblim”.

Në mesin e dijetarëve ka unanimitet se Haxhi i fëmijës i kryer para moshës madhore nuk e zëvendëson Haxhin e obliguar (Haxhin e Islamit), por detyrohet që kur ta arrijë moshën madhore ta kryej edhe një herë në rast se ka mundësi. Kur fëmija është në moshën e papjekurisë, përgjegjësi i tij detyrohet që ta bën nijetin në vend të tij, gjatë kryerjes së tavafit dhe sajit dhe gjatë qëndrimit në Mina, Arafat dhe Muzdelife duhet ta shoqërojë, gurët t’i gjuajë në vend të tij dhe ta largojë prej të gjitha ndalesave të Haxhit. Në rast se fëmija është në moshën e pjekurisë nijetin e Haxhit e bën vet me lejen e përgjegjësit, ritet e Haxhit i kryen vet ndërsa ato rite të cilat nuk ka mundësi t’i kryej vet i kryen përgjegjësi i tij dhe detyrohet t’i largohet të gjitha ndalesave të Haxhit sikurse i moshuari.

I aftë për kryerjen e Haxhit është ai i cili ka mundësi fizike e materiale, i përballon rrugës dhe mjetit të udhëtimit, i mjaftojnë të hollat gjatë shkuarjes dhe kthimit, po ashtu ka pasuri të mjaftueshme për anëtarët e familjes derisa të kthehet, rruga deri në Haxh është e sigurt për jetën dhe pasurinë e tij dhe nuk duhet të niset pa i larë borxhet (ose të merr leje prej borxhliut që të shkoj në Haxh) dhe të kërkon falje prej atyre që u ka bërë padrejtësi. Në rast se ka pasuri mirëpo fizikisht është i dobët për shkak pleqërisë apo sëmundjes prej të cilës nuk shpresohet shërim, detyrohet që ta dërgoj ndokënd që ta kryen Haxhin në vend të tij qoftë prej të njëjtit vend apo ndonjë vendi tjetër. Ibën Abasi, radijallahu anhu, na përcjell se një grua e pyeti Pejgamberi, salallahu alejhi ue selem, se babai i saj është plak i cili nuk e ka kryer Haxhin e detyruar dhe nuk mund t’i përballoj udhëtimit, a mund që ta kryej Haxhin në vend të tij? – Pejgamberi, salallahu alejhi ue selem, iu përgjigj: “Kryeje Haxhin në vend të tij”.

Kusht për atë që e kryen Haxhin për ndonjë tjetër është ai ta ketë kryer Haxhin e Islamit për vete, duke u bazuar në atë që na e përcjell Ibën Abasi, radijallahu anhu, se ai e kishte dëgjuar një njeri të ketë thënë: “O Zot, i përgjigjëm ftesës Tënde për në Haxh në vend të Shubrimes”. – Ibën Abasi i tha: “A e kryer Haxhin për vete”? – Iu përgjigj: “Jo, nuk e kam kryer Haxhin e Islamit për vete”. – Ibën Abasi i tha: “Atëherë bëje së pari për vete e pastaj mundesh që ta bësh për ndonjë tjetër”.

Zëvendësuesit (bedelit) duhet t’i jepen të holla për rrugë, për ushqim dhe për nevojat tjera që i nevojiten gjatë Haxhit, nuk lejohet qiraja për Haxh dhe nuk lejohet ta merr Haxhin si mjet për përfitim të hollave. Synimi i zëvendësuesit duhet të jetë dobia e atij vëllait musliman që e kryen Haxhin për të, pastaj vizita e vendeve të shenjta, vizita e Qabesë, kështu që Haxhi duhet të kryhet vetëm për Allah e jo për dynja. Nëse Haxhin e kryen për të holla, Haxhi i tij nuk është i pranuar dhe po ashtu nuk i pranohet edhe atij i cili e ka dërguar për në Haxh. Prandaj duhet te kemi kujdes se kë e dërgojmë si zëvendësim në Haxh, për shkak se Haxhi është adhurim ndërsa adhurimet nuk kryhen vetëm se për Allah.

Dr. Salih El Feuzan

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

 

 

 

 

Frikojuni Allahut me frikërespekt të vërtetë, adhuroni Atë me përkushtim të sinqertë duke qenë në fenë e pastër, faleni namazin jepeni zeqatin se kjo është feja e drejtë.

Këto ditë të bekuara muslimanët përgatiten për udhëtim kah Qabja për ta kryer Haxhin, disa prej tyre Haxhin e detyruar (Haxhin e Islamit) e disa prej tyre Haxhin vullnetar. Pa dyshim se ky udhëtim i gjatë disa ditësh kërkon prej haxhiut përgatitje materiale, fizike e shpirtërore, me qëllim që kjo pajisje t’i mjaftojë gjatë kohës së Haxhit dhe mos të varet prej të tjerëve. Allahu, azze ue xhel, thotë: “Pajisuni me gjërat që ju nevojiten për rrugë dhe dijeni se pajisja më e mirë është devotshmëria”. (El-Bekare: 197)

Allahu, azze ue xhel, na urdhëroi me pajisje të mjaftueshme e cila përbëhet prej marrjes së ushqimit të mjaftueshëm me vete, lënia e ushqimit të mjaftueshëm për familjen derisa të kthehemi dhe posedimi i mjetit të transportit i cili na çon deri në Qabe dhe na kthen deri në vatanin tanë. Allahu, azze ue xhel, thotë: “Për hir të Allahut, vizita e shtëpisë (Qabes) është detyrim për atë që ka mundësi udhëtimi te ajo”. (Ali Imran: 97)

 Më herët disa prej haxhilerëve kur niseshin për në Haxh nuk pajiseshin me mjetet e duhura që u nevojiteshin, kështu që rrugës jetonin në kurriz të të tjerëve duke u bërë barrë e parazit i tyre. Prandaj Allahu i ndaloi prej kësaj vepre dhe i urdhëroi ata që të pajisen me aq sa u mjafton që t’i largohen varësisë prej të tjerëve. Allahu, azze ue xhel, thotë: “Pajisuni me gjërat që ju nevojiten për rrugë dhe dijeni se pajisja më e mirë është devotshmëria. Prandaj, kini frikë prej Meje, o njerëz të mençur! “. (El-Bekare: 197)

Kur njerëzit paragjykonin se tregtia dhe përfitimet në sezonin e Haxhit janë të ndaluara Allahu, azze ue xhel, e zbriti ajetin: “Nuk është mëkat për ju të kërkoni begati nga Zoti juaj (të bëni ndonjë tregti gjatë haxhit)”. (El-Bekare: 198)

Allahu në dy ajetet e lartpërmendura na bëri me dije se haxhiu duhet t’i merr dy llojet e furnizimeve, atë të udhëtimit për dunja me ushqim e me pije të mjaftueshme deri në fund të udhëtimit, atë të udhëtimit për ahiret duke vepruar vepra të mira dhe duke u larguar prej mëkateve. Allahu pastaj na e bëri me dije se tregtia dhe kërkimi i rrëskut të lejuar nuk bie ndesh me Haxhin dhe ritet e tij, në rast se ajo tregti nuk e preokupon dhe e largon haxhiun prej veprimit të adhurimeve. Kjo aspak nuk bie ndesh edhe me mbështetjen në Allahun (tevekulin), dhe nuk duhet harruar faktin se haxhiu është i detyruar që kur të niset për në Haxh t’i le familjes furnizim të mjaftueshëm derisa të kthehet dhe nuk lejohet që t’i le pa furnizim ose t’ua pakësojë atyre furnizimin për ta kryer Haxhin e tij. Në këtë rast haxhiu nuk ka shpërblim, por ka mëkat. Pejgamberi, salallahu alejhi ue selem, thotë: “Mjafton si mëkat për dikë, nëse dëmton ata që duhet t’i ushqejë”.

Haxhiu po ashtu duhet t’i pastrojë borxhet e tij që ua ka njerëzve. Në rast se nuk ka pasuri të mjaftueshme për shpenzimet e Haxhit dhe larjes së borxheve, i jepet përparësi larjes së borxheve dhe nuk lejohet që të shkojë në Haxh.

Haxhiu po ashtu gjatë Haxhit duhet të shpenzojë pasurinë e tij të fituar hallall, që Haxhi i tij të pranohet dhe mëkatet t’i falen. Pejgamberi, salallahu alejhi ue selem, thotë: “Vërtet Allahu është i mirë dhe nuk pranon përveç të mirës dhe vërtet Allahu u ka urdhëruar besimtarëve atë që u ka urdhëruar të dërguarve. Allahu, azze ue xhel, ka thënë: “O të dërguar! Hani nga të lejuarat dhe bëni vepra të mira! Vërtet, Unë e di mirë çfarë bëni ju!”. Dhe ka thënë: “O ju besimdrejtë, hani gjërat e mira me të cilat u kemi furnizuar”. Pastaj e përmendi njeriun, i cili ka udhëtuar gjatë me flokë të shpupuritura dhe të pluhurosura, dhe i cili i shtriu duart e tij kah qielli: O Zot, o Zot! Kurse ushqimi i tij është haram, dhe pija e tij haram, dhe veshmbathja e tij haram, dhe është ushqyer me haram. E si do t’i pranohet lutja e tij!”

Pasuria e shpenzuar për në Haxh në rast se është e fituar në mënyrë të lejuar atëherë bën pjesë në pasurinë që shpenzohet për në rrugë të Allahut. Allahu, azze ue xhel, thotë: “Shpenzojeni pasurinë në rrugën e Allahut dhe mos e çoni veten tuaj në shkatërrim, por bëni të mira, Allahu me të vërtetë i do bamirësit”. (El-Bekare: 195) Një prej sahabëve e dhuroi devenë e tij për në rrugë të Allahut dhe një grua kur deshi ta përdor po të njëjtën deve për udhëtim për në Haxh i tha Pejgamberi, salallahu alejhi ue selem:”Përdore atë për në Haxh, se Haxhi bën pjesë në rrugë të Allahut”.

Një grup dijetarësh u argumentuan me këtë hadith se ai i cili nuk e ka kryer Haxhin e detyruar i lejohet që të merr prej të hollave të zeqatit dhe ta kryen këtë shtyllë të Islamit, se ai bën pjesë në grupin e atyre që u jepet zeqati: “për (luftëtarët) në rrugë të Allahut”. (Et-Teube: 60)

Haxhiu po ashtu detyrohet që të pendohet me sinqeritet prej të gjitha mëkateve, në rast se ka bërë padrejtësi kundrejt njerëzve të kërkojë falje prej tyre dhe t’ua kthejë hakun që ua ka marrë padrejtësisht. Po ashtu detyrohet që t’u largohet mëkateve dhe gjynaheve, të kujdeset për faljen e namazeve, t’i kryen të gjitha detyrimet dhe ta merr rrugën drejt shtëpisë së Allahut i penduar dhe i pastër prej padrejtësive ndaj robërve të Allahut. Haxhiu pra, nuk duhet që të hyjë në shtëpinë e Allahut i njollosur me mëkate ose t’i veprojë ato gjatë kohës së Haxhit. Allahu, azze ue xhel, thotë: “Haxhi është në muajt e caktuar e kush bën (ia fillon të zbatojë) haxhin në këta muaj, nuk duhet afruar gruas, nuk bën të merr nëpër këmbë dispozitat e sheriatit, as nuk duhet shkaktuar grindje”. (El-Bekare: 197)

 Përcillet se Pejgamberi, salallahu alejhi ue selem, ka thënë: “Kush kryen haxhin për Allahun dhe nuk kryen marrëdhënie seksuale (gjatë kohës sa është në Ihram) dhe nuk shkel dispozitat, kthehet nga Haxhi i pastër prej mëkateve sikur atë ditë kur e ka lindur nëna”. Kjo për haxhiun hap një faqe të re të jetës së tij, të pastër nga mëkatet dhe gjynahet.

Haxhi konsiderohet i pranuar me bashkimin e dy çështjeve në të:

Çështja e parë: Ardhja e njerëzve në Haxh me punë të mira, siç janë bamirësia ndaj njerëzve dhe sjellja e mirë. Kur u pyet Pejgamberi, salallahu alejhi ue selem, për bamirësinë, u përgjigj: “Bamirësia është moral i mirë”. Thuhet se udhëtimi e ka marr këtë emër për shkak se e zbulon dhe shpalos moralin e njerëzve.

Imam Ahmedi, Allahu e mëshiroftë, në Musnedin e tij shënon një hadith prej Xhabir ibën Abdullahut, radijallahu anhu, se Pejgamberi, salallahu alejhi ue selem, ka thënë: “Haxhi i pranuar nuk ka shpërblim tjetër përveç Xhenetit”. – Të pranishmit pyetën: Çka është bamirësia e Haxhit, o i Dërguar i Allahut? – U përgjigj: “Dhënia ushqim nevojtarit dhe përhapja e selamit”.

Është pyetur Seid ibën Xhubejri, radijallahu anhu, se cili haxhi është më i miri? – Përgjigjja e tij ishte: “Ai i cili i ushqen të varfrit dhe e ndal gjuhën e tij prej mëkateve”.

Në përgjithësi, njerëzit më të mirë janë ata të cilët i bëjnë dobi të tjerëve dhe bëjnë durim prej torturave të tyre, ashtu si i përshkroi Allahu të devotshmit në Kur’an: “Të cilët japin lëmoshë edhe kur janë në mirëqenie, edhe kur janë në vështirësi, e mposhtin zemërimin dhe ua falin fajet njerëzve. Allahu i do bamirësit”. (Ali Imran: 134)

 Çështja e dytë: Një ndër veprimet më të mëdha të mirësisë në Haxh, është përmendja e shumtë e Allahut, azze ue xhel. Allahu urdhëroi në përmendjen e Tij të shumtë gjatë kryerjes së riteve të Haxhit, veçanërisht kur haxhiu është në gjendje të Ihramit, për shkak se pajisja më e mirë është ajo e devotshmërisë e cila i përmbledh në vete të gjitha karakteristikat e mirësisë.

Haxhiu detyrohet që nijetin ta ketë të sinqertë për Allahun, synimi i tij prej Haxhit mos të jetë fitimi i autoritetit para njerëzve dhe në ambiciet e tij prej Haxhi mos të ketë aspiratë prej aspiratave të dynjasë. Allahu, azze ue xhel, thotë: “Kryeni Haxhin dhe Umren për hir të Allahut!” (El-Bekare: 196)

Haxhiu para se të udhëtojë duhet që t’i shkruajë porositë e amanetet, borxhet e tij dhe ato që i kanë borxh atij, për shkak se rruga është e gjatë dhe nuk dihet se çka mund të ndodh gjatë kohës së Haxhit, prandaj në rast se nuk kthehet i gjallë apo kthehet me vonesë, porositë i kryen familja e tij dhe i largohet faji atij.

O robër të Allahut!

Frikojuni Allahut dhe përgatituni për në Haxh ashtu si i ka hije. Plotësoni ritet e juaja, pastroni nijetin, bëhuni modest, silluni mirë me vëllezërit e juaj haxhilerë, mos i torturoni, mos i ofendoni dhe bëhuni të durueshëm në të gjitha vështirësitë e lodhjet e Haxhit, për shkak se Haxhi është prej xhihadit ndërsa xhihad pa mundime e lodhje nuk ka.

Allahu, azze ue xhel, thotë: “Koha e haxhillëkut është në muaj të caktuar. Kush vendos të kryejë haxhillëkun, le të largohet nga marrëdhëniet (me gruan), grindjet dhe sharjet. Ndërkaq, çdo vepër të mirë që bëni, Allahu e di. Pajisuni me gjërat që ju nevojiten për rrugë dhe dijeni se pajisja më e mirë është devotshmëria. Prandaj, kini frikë prej Meje, o njerëz të mençur!”. (El-Bekare: 197)

O muslimanë!

Frikojuni Allahut dhe mos e ndërtoni fenë tuaj në një anë duke e shkatërruar anën tjetër. Disa njerëz Haxhit dhe Umres i kushtojnë rëndësi të veçantë e në anën tjetër i anashkalojnë shtyllat e tjera të Islamit. Aspak nuk kujdesen për përmirësimin e besimit i cili është bazament i fesë, prandaj i sheh se si i drejtohen me lutje të vdekurve dhe afrohen kah ata me lloje të ndryshme të adhurimeve ose e anashkalojnë faljen e namazit e cila është shtyllë e fesë ndërsa braktisja e saj është kufër dhe dalje prej fesë. Po ashtu nuk kujdesen për dhënien e zeqatit e cila është shtylla e tretë e Islamit, nuk e agjërojnë Ramazanin i cili u detyrua prej anës së Allahut për besimtarët dhe këtij lloji të njerëzve nuk i pranohet Haxhi e as Umreja, derisa nuk kujdesen për shtyllat e tjera të Islamit. Feja pra, nuk është vetëm se Haxh, Haxhi është pjesë e fesë dhe shtyllë prej shtyllave të Islamit.

Allahu, azze ue xhel, thotë: “A e besoni një pjesë të librit, e tjetrën e mohoni. Si mund të jetë ndëshkimi ndaj atij që punon ashtu prej jush, pos poshtërim në jetën e kësaj bote, e në Ditën e Gjykimit ata hidhen në dënimin më të ashpër. Allahu nuk është i pakujdesshëm ndaj asaj që veproni ju. Të tillë janë ata që e vlerësuan jetën e kësaj bote mbi botën tjetër, andaj atyre as nuk do t’u lehtësohet dënimi, e as që do të ndihmohen ata”. (El-Bekare: 85-86)

Pas kryerjes së Haxhit, haxhiu detyrohet të përqendrohet në fe, t’i largohet mëkateve, të bëj vepra të mira, sepse se veprat shpërblehen sipas përfundimit. Dera e pendimit është e hapur derisa nuk vjen exheli, ndërsa ardhja e tij pritet çdo moment dhe nuk e di askush se ku dhe kur do të vdesë: “Asnjë njeri nuk di ç’do të fitojë nesër dhe askush nuk di se në ç’vend do të vdesë”. (Lukman: 34)

Shejh Dr. Salih El Feuzan

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

O muslimanë!

Frikojuni Allahut, mos harroni se jeni duke jetuar në një botë kalimtare ku statusi i juaj në të është ai i mysafirit dhe se tek Allahu është kthimi i vërtetë. Tani jemi në prag të muajit Dhul Hixhe, muaj madhështor i cili në vete përmban shumë begati e merita dhe adhurime të llojllojshme. Dhjetë ditët e para të këtij muaji Allahu i theksoi në Kur’an duke thënë: “Betohem për muzgun e agimit dhe për dhjetë netët (e para të muajit Dhul Hixhe)!” (El-Fexhr: 1-2)

Imam Buhari, Allahu e mëshiroftë, në librin e tij shënon një hadith prej Ibën Abasit, Allahu qoftë i kënaqur me të, se Profeti, salallahu alejhi ue selem, ka thënë: “Nuk ka vepër më të vlerësuar dhe me sevap më të madh, sesa një vepër e mirë që bëhet gjatë dhjetë ditëve të Dhul Hixhes”. Dikush e pyeti: “As pjesëmarrja në xhihad?!” Profeti, salallahu alejhi ue selem, u përgjigj: “As pjesëmarrja në xhihad, përveç një burri i cili del me veten dhe pasurinë e tij dhe nuk kthehet me asnjërën”.

Në një transmetim tjetër: “Nuk ka ditë ku veprat e mira janë më të dashura tek Zoti, sesa këto dhjetë ditë”. Shokët e tij, të çuditur e pyetën: “Edhe se pjesëmarrja në xhihad, o i Dërguar i Allahut?!” Profeti, salallahu alejhi ue selem, ua ktheu: “Përveç një burri i cili ka dalë me veten dhe pasurinë e tij dhe nuk kthehet me asnjërën”.

Këto dy hadithe, janë tregues se dhjetë ditët e Dhul Hixhes, janë ditët më të mira të vitit pa përjashtim, madje janë më të mira edhe se dhjetë ditët e fundit të Ramazanit. Por, dhjetë netët e fundit të Ramazanit janë më të mira, pasi në to gjendet nata e Kadrit e cila është më e mirë se njëmijë muaj. Kështu, kuptohen më mirë hadithet dhe vlerat e secilit sezon.

Po ashtu hadithet na mësojnë se veprat që kryhen në dhjetë ditët e para të këtij muaji janë më të dashura tek Allahu se sa veprat e ditëve të tjera të çdo muaji, dhe se këto ditë janë më të mira se lufta në rrugë të Allahut, duke e bërë përjashtim këtu luftën në të cilën burri del me veten dhe me pasurinë e tij dhe nuk kthehet me asnjërën. I vetmi ky lloj i luftës në rrugë të Allahut është më me vlerë se sa dhjetë ditët e para të muajit Dhul Hixhe.

Allahu në këto ditë e preferoi agjërimin duke e përjashtuar këtu ditën e dhjetë, për shkak se ajo është dita e Kurban Bajramit. Hafsa, Allahu qoftë i kënaqur me të, tregon se i Dërguari i Allahut, alejhi selam, katër gjëra nuk i linte kurrë: “Agjërimin e Ashuras (ditës së dhjetë të Muharremit), agjërimin në dhjetë ditët e Dhul Hixhes, agjërimin e tri ditëve të çdo muaji dhe faljen e dy rekateve para sabahut”.

Në këto ditë po ashtu preferohet shpeshtimi i përmendjes së Allahut, falënderimi i Tij, madhërimi i Tij dhe është mirë që të ngritët zëri gjatë përmendjes së Allahut nëpër tregje . Allahu, azze ue xhel, thotë: “të përmendin Emrin e Allahut në ditët e caktuara.” (El-Haxh: 28)

Imam Buhariu, Allahu e mëshiroftë, në librin e tij shënon prej Ibën Omerit dhe Ebu Hurejrës, Allahu qoftë i kënaqur me ta, se ata dy dilnin në tregje, e madhëronin Allahun me tekbire dhe njerëzit e madhëronin se bashku me ta.

Tekbiret janë Sunet të thuhen gjatë tërë ditëve të dhjetëditëshit të parë të Dhul Hixhes dhe ditëve të bajrameve, në çdo kohë. Kurse në mëngjesin e ditës së Arafatit, pas namazit të sabahut e deri në ditën e katërt të Bajramit pas ikindisë është sunet pas çdo namazi t’i këndojmë tekbiret pas namazeve të detyruara (farze). Forma e tekbireve është: “Allahu Ekber, Allahu Ekber, la ilahe il-lAllahu uallahu Ekber. Allahu Ekber ue lilahil hamd”.

Pasi që secili njeri nuk mundet të shkojë në Haxh, Allahu ia zëvendësoi robit Haxhin me këto ditë të bekuara e të vlefshme, dhe e mësoi se veprimi i punëve të mira në to ia tejkalon në shpërblim edhe luftës në rrugë të Allahut. Në këto ditë bie dita e Arafatit e cila është dita më e mirë. Ibën Hibani, Allahu e mëshiroftë, në librin e tij shënon një hadith prej Xhabirit, Allahu qoftë i kënaqur me të, se Profeti, salallahu alejhi ue selem, ka thënë: “Dita më e mirë është dita e Arafatit”. Agjërimi i kësaj dite është shkak për faljen e mëkateve të vogla të vitit të kaluar dhe atij që e pason. Është pyetur Profeti, salallahu alejhi ue selem, për agjërimin e ditës së Arafatit dhe ka thënë: “Agjërimi i ditës së Arafatit i shlyen mëkatet e vitit të kaluar dhe vitit të ardhshëm”. Po ashtu thoshte, salallahu alejhi ue selem: “Për agjërimin e ditës së Arafatit shpresoj që Allahu të mi falë mëkatet e vitit të kaluar dhe vitit të ardhshëm.”

Kjo ditë pëlqehet të agjërohet nga ai i cili nuk është në Haxh, ndërsa haxhiu nuk duhet ta agjërojë për arsye se atë ditë duhet të jetë i fortë që ta adhurojë Allahun më tepër, ta përmend më tepër, të lutet më tepër, se ajo ditë është ditë e faljes së gjynaheve dhe lirim prej zjarri. Imam Muslimi, Allahu e mëshiroftë, e përcjell një hadith prej Aishes, Allahu qoftë i kënaqur me të, se Muhamedi, salallahu alejhi ue selem, ka thënë: “Nuk ka ndonjë ditë që lirohen më së shumti nga zjarri i Xhehenemit se dita e Arafatit, Allahu u afrohet atyre, pastaj lavdërohet me ata para melaqeve dhe thotë: “Çfarë dëshirojnë ata?!”

Ibën Abdulberri, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Kjo aludon se ata janë të falur nga mëkatet, për shkak se Allahu nuk lavdërohet me gabimtarët dhe mëkatarët, përveç pas pendimit dhe faljes”.

Gjithashtu, Ibën Hibani, Allahu e mëshiroftë, transmeton se Profeti, salallahu alejhi ue selem, ka thënë: “Nuk ka ndonjë ditë që është më me vlerë tek Allahu se dita e Arafatit. Allahu i Lartësuar zbret në qiellin e kësaj bote dhe lavdërohet me banorët e tokës ndaj banorëve të qiellit”. Kurse në një transmetim tjetër thuhet: “Allahu i Lartësuar lavdërohet me ata që qëndrojnë në Arafat tek engjëjt dhe thotë: “O melaqet e Mia, shikoni robërit e Mi, më kanë ardhur të pakrehur, të pluhurosur (nga rruga) dhe duke sakrifikuar”.

Profeti, salallahu alejhi ue selem, thoshte: “Lutja më e mirë është ajo e ditës së Arafatit, ndërsa fjala më e mirë që e kam thënë unë dhe Profetët para meje “La ilahe il-lAllahu vahdehu la sherike leh, lehul mulku ve lehul Hamdu ve Huve ala kul-li shej’in Kadir” (S’ka të adhuruar përveç Allahut Një dhe të pashoq, Atij i takon sundimi dhe Lavdërimi, Ai është i Plotfuqishëm mbi çdo send).

Në këtë muaj të begatshëm bie edhe dita e Kurban Bajramit, e cila njihet edhe si dita e Haxhit të Madh. Në këtë ditë haxhilerët e plotësojnë Haxhin e tyre, pasi që qëndruan në Arafat, i therin kurbanët, i gjuajnë gurët, i rruajnë ose i shkurtojnë flokët, e kryejnë Tavafin në Qabe, ecin mes Safës dhe Meruas, ndërsa muslimanët anekënd botës e falin namazin e Bajramit dhe e përmendin Allahun.

Në këtë muaj të begatshëm bien edhe ditët e ashtuquajtura “të caktuara”, të cilat janë ditët e qëndrimit në Mina. Imam Muslimi, Allahu e mëshiroftë, e përcjell një hadith prej Profetit, salallahu alejhi ue selem, i cili ka thënë: “Ditët e qëndrimit në Mina janë ditë të ngrënies, pirjes dhe përmendjes së Allahut”.

Këto ditë janë ditët e numëruara, të caktuara, të cilat i thekson Allahu në Kur’an: “Dhe madhëroni Allahun në (tre) ditët e caktuara (të Teshrikut)”. (El-Bekare: 203)

Këto tre ditë janë pas ditës së Bajramit, preferohet në to përmendja e Allahut, duke filluar prej tekbireve të caktuara pas çdo namazit të detyruar, pastaj përmendja dhe madhërimi i Allahut gjatë prerjes së Kurbanit, gjatë gjuajtjes së gurëve, gjatë ngrënies dhe pirjes, e kështu me radhë.

Në përgjithësi muaji i Dhul Hixhes është muaj i adhurimeve të llojllojshme, muaj i begative të ndryshme, është muaj prej muajve të Haxhit ku ndalohen luftërat dhe në këtë muaj kryhet Haxhi në Qabe.

Prandaj, o muslimanë, falënderoni Allahun për këtë begati të madhe, shfrytëzoni mirësitë e saj dhe mos u bëni prej të shkujdesurve.

Allahu, azze ue xhel, thotë: “Nuk është gjynah të kërkoni nga Zoti juaj ndonjë të mirë. E, kur të ktheheni nga Arafati, përmendni Allahun në vendet e shenjta! Përmendni Atë që ju ka udhëzuar në rrugën e drejtë, sepse ju më parë ishit të humbur! Mandej, kthehuni, siç kthehen të gjithë të tjerët dhe kërkoni ndjesë prej Allahut! Se Allahu është Falës i madh dhe Mëshirëplotë. Pasi t’i kryeni ritet e haxhillëkut, përmendni Allahun ashtu siç i kujtoni prindërit tuaj, madje edhe më tepër! Disa njerëz thonë: “Zoti ynë, jepna të mira në këtë botë!” Por, për këta, s’ka asnjë të mirë në botën tjetër. Por ka dhe të tjerë që thonë: “Zoti ynë, na jep të mira në këtë botë, na jep të mira në botën tjetër dhe na ruaj nga dënimi i Zjarrit (të Xhehenemit)” Këtyre do t’u jepet shpërblim për atë që kanë bërë. Allahu është i shpejtë në llogari. Dhe madhëroni Allahun në (tre) ditët e caktuara (të Teshrikut). Por, edhe ata që nguten dhe rrinë vetëm dy ditë (në Mina), nuk bëjnë gjynah; nuk bën gjynah as ai që rri më shumë, nëse i frikësohet vërtet Allahut. Ta keni frikë Allahun e ta dini mirë se vetëm tek Ai do të tuboheni!” (El-Bekare: 198-203)

O muslimanë!

Frikojuni Allahut dhe dijeni se agjërimi i ditëve të Caktuara (tre ditëve pas Bajramit) është i ndaluar. Profeti, salallahu alejhi ue selem, ka thënë: “Ditët e qëndrimit në Mina janë të ndaluara për agjërim. Ato janë ditë të ngrënies dhe pijes”.

Në një transmetim tjetër: “Dita e Arafatit, dita e Bajramit dhe ditët e Teshrikut (Dita e dytë, e tretë dhe e katërt e Bajramit) janë festa tona dhe ato ditë janë ditë të ngrënies dhe pijes”.

Në ndalesën e agjërimit të këtyre ditëve gjejmë urtësi të madhe. Allahu, azze ue xhel, duke i ditur vështirësitë e haxhiut që i përjeton gjatë udhëtimit, lodhjet e tij gjatë periudhës së qëndrimit në Ihram, pastaj luftës shpirtërore dhe asaj trupore gjatë kryerjes së riteve të Haxhit, ia ligjësoi atij qëndrimin në Mina, ditën e Bajramit dhe tre ditë pas saj, që të jetë për haxhiun pushim, të han e të pinë në to, për shkak se ai është mysafir i Allahut dhe është në gostinë e Tij.

Ata i shoqërojnë edhe muslimanët tjerë anekënd botës të cilët nuk janë pjesëmarrës të Haxhit, për shkak se ata iu bashkëngjitën haxhilerëve në dhjetë ditët e para të muajit, me agjërim, me lutje, me përmendje të shpeshtë të Allahut, me tekbire, me afrim kah Allahu me therje të kurbanit në ditën e Bajramit. Të gjithë morën pjesë në faljen e Bajramit, në ritet e tij, atë ditë u ushqyen dhe pushuan prej lodhjeve të agjërimit, kështu që të gjithë muslimanët morën pjesë në gostinë e Allahut.

Këto ditë muslimanët hanë dhe pinë prej furnizimit të Tij, e falënderojnë për të mirat e Tij, prandaj edhe ndalohen prej agjërimit të këtyre ditëve.

E lus Allahun, azze ue xhel, të na mundësojë agjërimin e këtyre ditëve, po ashtu lehtësimin e veprimit të adhurimeve dhe faljen e mëkateve.

Dr. Salih El Feuzan

Nga arabishtja: Irfan JAHIU