Category: Probleme shpirtërore & shoqërore

Kur erdhi muaji i Ramazanit, e zbulova që paska ekzistuar mundësia që të agjëroj për çdo të hënë dhe të enjte përgjatë vitit dhe se agjërimi nuk paska qenë i vështirë sikur e paramendoja.

Po ashtu paskam mundur ta lë duhanin përfundimisht, por më herët s’e paskam provuar.

M’u qartësua që bërja e hatmes për çdo muaj nuk paska qenë edhe aq e rëndë, saqë të më duket prej mrekullive, sikur që shejtani më herët ma përfytyronte.

Po çuditem me veten se si po zgjohem në Ramazan në syfyr para imsakut, kurse jashtë Ramazanit nuk mund të ngrihesha për namazin e sabahut.

M’u qartësua se fukaraja po ekzistuaka gjatë tërë vitit, a unë po e shoh veç në Ramazan!

Pasha Allahun! Ramazani është një periudhë ushtrimi ku e marrim mësimin më të madh se “ne mundemi”.

O Allah, na fal për lëshimet e tona!

Ahmed Halid et-Teufik

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

MUNDËSI E PASTËR

Ata që punojnë me ndërrime dhe nëpër rajone të izoluara, kanë mundësi të madhe për agjërim vullnetar. Kur janë në ndërrim të natës, e kanë më lehtë gjatë ditës të agjërojnë, sepse pushojnë dhe flenë. Kështu e kishte zakon një punëtor i cili tregon se i agjëronte gjashtë ditët e Shevalit, tri ditët për çdo muaj etj. gjatë javëve kur ishte në ndërrimin e natës.

AGJËRIMI I DITËVE TË BARDHA

Pëlqehet të agjërohen për çdo muaj dita e 13-të, e 14-të dhe e 15-të e muajve hënorë, duke u mbështetur në hadithin e Ebu Dherrit h, i cili tregon: “Na urdhëroi Pejgamberi ﷺ t’i agjërojmë gjatë muajit tri ditët e bardha.”^[1] E kanë marrë emrin ditët e bardha shkaku i dritës që del nga hëna e plotë e cila e ndriçon qiellin gjatë natës. Hëna në ato net shfaqet e plotë, duket e qartë dhe me dritë që e zbardhon natën e, pasi drita i përfshin ato net, i përshtatet rastit që ato ditë të përfshihen me adhurim.

AGJËRIMI I TRI DITËVE NË ÇDO MUAJ

Pejgamberi ﷺ e porositi Ebu Hurejrën h t’i agjëronte për çdo muaj nga tri ditë.

Kur duhet të agjërohen këto ditë? A detyrohet të agjërohen të pandara?

Përgjigjja: “Lejohet të agjërohen rresht njëra pas tjetrës, apo të ndara kurdo brenda muajit.”

U pyet Aisha i nëse Pejgamberi ﷺ i agjëronte tri ditë për çdo muaj. U përgjigj: “Po.” E i thanë: “Cilat ditë brenda muajit i agjëronte?” U tha: “Nuk ua vinte mendjen se cilave ditë të muajit t’i agjërojë.”^[2]

Pejgamberi ﷺ thoshte: “Agjërimi i tri ditëve në çdo muaj është njëlloj sikur të ketë agjëruar tërë vitin.”^[3]

I porositi disa sahabë t’i agjëronin nga tri ditë, prej tyre, Ebu Hurejrën, Kehmes el-Hilalin, Ebu Dherin, Abdullah ibn Amrin, Ebu Derdanë dhe Umu Selemen j.

Pëlqehet që agjërimi i këtyre tri ditëve të jetë në ditët e bardha. Ibn Uthejmini, Allahu e mëshiroftë, ka thënë: “Pejgamberi ﷺ lajmëroi se agjërimi i tri ditëve në çdo muaj është njëlloj sikur të ketë agjëruar tërë vitin, mirëpo më e mira është që agjërimi i tyre të bëhet në ditët e bardha.”^[4]

Shpresohet për atë i cili i agjëron këto ditë me nijet për gjashtë ditët e Shevalit, t’i shkruhen atij dy shpërblime.

Po qe se dëshiron këto tri ditë t’i agjërojë në ditët e bardha (d.m.th. në ditën e 13-të, të 14-të dhe të 15-të të muajve hënorë), mirëpo ditën e 13-të të muajit Dhulhixhe nuk mundet ta agjërojë për shkak se është prej ditëve të Teshrikut (dita e 4-të e Kurban Bajramit). Dijetari, Ibn Bazi, Allahu e mëshiroftë, për këtë thotë: “Mund të agjërohet dita e 14-të dhe e 15-të e muajve hënorë e, nëse do ta agjërojë të 16-tën apo ndonjë ditë tjetër të muajit të Dhulhixhes që t’i plotësojë tri ditë, nuk është problem, kjo është më e mirë.^[5]

AGJËRIMI NË DITËN E XHUMA

Ka ardhur ndalesë që dita e xhuma të veçohet me agjërim, përveç kur asaj dite i shtohet një ditë para apo mbrapa, apo ai i cili e ka zakon të agjërojë një ditë po dhe një ditë jo, apo ai i cili i agjëron tri ditët e bardha, apo e agjëron ditën e Arafatit (apo ditën e Ashurës) dhe agjërimi i këtyre ditëve bie në ditën e xhuma.^[6]

Po ashtu “i lejohet myslimanit në ditën e xhuma t’i agjërojë ditët e mbetura nga Ramazani, qoftë edhe nëse e veçon xhumanë me agjërim.”^[7]

Ai që agjëron në ditën e xhuma, pa e agjëruar një ditë para, pra ditën e enjte, duhet që agjërimit të ditës së xhuma t’ia shtojë agjërimin e ditës së shtunë dhe kështu t’i ikën ndalesës që e xhumaja të veçohet me agjërim, sepse Pejgamberi ﷺ i tha nënës së besimtarëve Xhuvejrije bint El-Harith i, e cila kishte agjëruar në ditën e xhuma: “Dje a mbajte agjërim?” – Iu përgjigj: “Jo.” – Pejgamberi ﷺ i tha: “E ditën e nesërme a do të agjërosh?” – Iu përgjigj: “Jo.” – “Atëherë mos agjëro as sot.” – i tha Pejgamberi ﷺ. ^[8]

GRUAJA DHE AGJËRIMI VULLNETAR

Nuk i lejohet gruas të agjërojë nafile si gjashtë ditët e Shevalit etj. pa lejen e burrit të saj, duke u mbështetur në hadithin: “Nuk i lejohet gruas të agjërojë (agjërim vullnetar) duke qenë burri i saj i pranishëm (në shtëpi apo në vend), pa lejen e tij.”^[9] Kjo, për shkak se haku ndaj burrit është më i madh se agjërimi vullnetar.

Nëse ka filluar të agjërojë nafile pa lejen e tij dhe ai e urdhëron ta prishë agjërimin, duhet t’i bindet atij.

Nëse burri e lejon të agjërojë e më pas e ndërron vendimin dhe kërkon prej saj ta prishë agjërimin, duhet t’i bindet edhe në këtë rast.

Gruaja që burrin e saj nuk e ka të pranishëm, mund të agjërojë pa lejen e tij.

Ndërsa, për sa i përket kompensimit të ditëve të mbetura, nëse hapësira është e gjerë (d.m.th. ka kohë për t’i kompensuar), nuk lejohet të agjërojë pa lejen e tij, por, nëse nuk ka hapësirë dhe koha është e ngushtë për t’i kompensuar ditët e mbetura nga Ramazani, p.sh., nëse është në muajin Shaban, në dhjetëshin e fundit të tij dhe ajo i ka dhjetë ditë të paagjëruara, në këtë rast agjëron pa marrë leje prej tij.^[10]

AGJËRIMI NË MUAJIN MUHARREM

Muaji Muharrem^[11] e ka marrë këtë emër nga fakti se bën pjesë në muajt e shenjtë^[12], duke e vërtetuar në këtë formë shenjtërinë e tij.

Pejgamberi ﷺ tha: “Agjërimi më i mirë pas atij të muajit Ramazan është agjërimi në muajin e Allahut, muajin Muharrem.”^[13] Dedikimi i muajit si muaj i Allahut është në shenjë nderimi dhe madhështie, gjë që aludon në vlerën dhe madhështinë e tij si muaj. Pëlqehet të agjërohet sa më shpesh gjatë këtij muaji.

Hasen Basriu, Allahu e mëshiroftë, tha: “Allahu e filloi vitin me një muaj të shenjtë dhe e përfundoi me një muaj të shenjtë, andaj tek Allahu, pas muajit Ramazan, nuk ka muaj më të mirë brenda vitit se muaji Muharrem.”^[14]

Fjalët e Pejgamberit ﷺ në hadith: “Agjërimi më i mirë pas atij të muajit Ramazan është agjërimi në muajin e Allahut, muajin Muharrem”:

Sqarojnë se muaji Muharrem është muaji më i mirë pas muajit Ramazan.

Ia dedikoi Vetes muajin Muharrem si “muaji i Allahut” në shenjë nderimi dhe madhështie të agjërohet në të.

Më mirë është të mos agjërohet krejt muaji, duke u bazuar në fjalën e Aishes i: “Nuk e kam parë Pejgamberin ﷺ  që e ka agjëruar ndonjë muaj plotësisht përveç Ramazanit.”^[15] Megjithatë, nëse e agjëron, nuk është problem.

Ditët më të mira të muajit Muharrem janë dhjetëshi i parë.^[16]

AGJËRIMI I ASHURËS^[17]

Pejgamberi ﷺ tha: “Për agjërimin e ditës së Ashurës, shpresoj që Allahu të m’i shlyejë gjynahet e vitit që kaloi.”^[18]

Agjërimin e plotë të Ashurës agjëruesi e merr kur nijetin e bën natën (d.m.th. deri në kohën e imsakut). Ngritja në syfyr llogaritet bërje e nijetit.

Lejohet të agjërohet Ashura veç në ditën e dhjetë, megjithatë atij që i ka ikur mundësia t’ia shtojë ditës së dhjetë një ditë para, pra ditën e nëntë të Muharremit, pëlqehet ta agjërojë ditën e njëmbëdhjetë të Muharremit. Kështu i kundërshton hebrenjtë dhe e merr shpërblimin.

Më e mirë për udhëtarin është ta agjërojë këtë ditë përderisa nuk ndien vështirësi.

Sahabët i kalitnin fëmijët e tyre ta agjëronin  ditën e Ashurës dhe kur ata ndienin uri, i mashtronin me lodra.

Lejohet të veçohet dita e dhjetë e Muharremit me agjërim, por më mirë është t’i bashkëngjitet një ditë para. Agjërimi i ditës së nëntë dhe të dhjetë është më i mirë se agjërimi i ditës së dhjetë dhe të njëmbëdhjetë, sepse Pejgamberi ﷺ tha: “Nëse jam gjallë vitin që vjen, do ta agjëroj ditën e nëntë.”^[19] Kur i bashkëngjitet dita e nëntë ditës së dhjetë, kështu i kundërshton hebrenjtë dhe është më e sigurt për ta qëlluar ditën e Ashurës.

Myslimani e mbron veten duke bërë vepra që ia shlyejnë gjynahet, si: agjërimi i Ramazanit, i ditës së Ashurës, i ditës së Arafatit, marrja e abdesit, falja e namazit, xhumaja, përputhja e aminit të namazfalësit me aminin e melekëve (pasi ta lexojë suren Fatiha në namaz).

Këto vepra i shlyejnë mëkatet e vogla e, nëse ato njeriu nuk i ka, atëherë shpresohet t’i lehtësohen mëkatet e mëdha. E, nëse ato nuk i ka, atëherë i rriten gradat dhe i shtohen të mirat.^[20]

Dita e Ashurës është ditë madhështore nga ditët e Allahut, ashtu siç erdhi në hadith^[21], ndërsa Allahu thotë: “… Dhe përkujtojua atyre ditët e Allahut….” (Ibrahim: 5).

Agjërimi i ditës së saj i shlyen mëkatet e vitit të kaluar. Të përbashkët me agjërimin e ditës së Arafatit e ka shlyerjen e mëkateve, saqë me agjërimin e këtyre dy ditëve, pastrimi nga mëkatet bëhet më i fortë dhe i rriten shkallët besimtarit më lart.

Agjërimi i ditës së Ashurës ka qenë i patjetërsueshëm para se të detyrohet agjërimi i muajit Ramazan, e më pas u bë i pëlqyeshëm.

Në këtë ditë Allahu e shpëtoi Musain dhe popullin e tij dhe e fundosi në det faraonin dhe popullin e tij. Kjo ndodhi na kujton me disa gjëra:

– Allahu i shpëton të dashurit, besimtarë e vepërmirë që e kanë frikë Allahun.

– Sado umeti të jetë i dobët, mos u dëshpëro, por mbështetu në Allahun dhe bëj sabër.

– Zullumqarëve u vjen fundi.

– Allahu me bujarinë e Tij për një vepër të vogël (agjërimin e një dite), fal shumë (shlyen mëkatet e një viti).

Ibn Abasi h përcjell se Pejgamberi ﷺ kur erdhi në Medine i gjeti hebrenjtë duke e agjëruar ditën e Ashurës dhe u tha: “Çfarë është kjo ditë që ju po e agjëroni?” I thanë: “Kjo ditë është madhështore, Allahu në të e shpëtoi Musain dhe popullin e tij nga armiku i tyre dhe Musai këtë ditë e agjëroi në shenjë falënderimi dhe po e agjërojmë edhe ne.” Pejgamberi ﷺ tha: “Ne kemi më shumë të drejtë dhe jemi më meritorë për Musain sesa ju.”; kështu që Pejgamberi ﷺ e agjëroi këtë ditë dhe urdhëroi të agjërohet.”^[22]

Hadithi tregon se për begatinë e shpëtimit, Allahu u falënderua me agjërim të kësaj dite, ndërsa Pejgamberi ﷺ nuk la që hebrenjtë të veçohen në këtë ditë me mirësi, por i kundërshtoi duke ia shtuar (ditës së dhjetë) një ditë para me agjërim.

Dita e Ashurës është ditë madhështore ku Allahu e shpëtoi Musain n nga faraoni, armiku i tij. Hadithi: “Ne kemi më shumë të drejtë dhe jemi më meritorë për Musain sesa ju”; tregon se myslimani është më meritor t’i do të gjithë të dërguarit e Allahut, të besojë në ta, t’ua respektojë pozitën dhe t’i urrejë armiqtë e tyre: “Ne nuk bëjmë dallim mes asnjërit prej të dërguarve të Tij…” (El-Bekare: 285). Ndërsa, kush i dallon duke besuar në disa prej tyre e duke i mohuar disa të tjerë, apo beson në ndonjërin prej tyre, por nuk e ndjek rrugën e tij, nuk ka të drejtë të lidhet me të apo të flasë në emër të tij.

Hadithi: “Mos e veçoni me agjërim ditën e xhuma nga ditët e tjera, përveç nëse ndonjëri nga ju agjëron dhe agjërimi i tij përputhet me këtë ditë”^[23]; tregon që urrehet të veçohet xhumaja me agjërim. Ndërsa, nëse dita e Ashurës bie në ditën e xhuma, nuk ka pengesë dhe nuk urrehet që kjo ditë të veçohet me agjërim. Myslimani e agjëron me qëllim të Ashurës, sepse është ditë që ligjërohet agjërimi i saj, e jo se është ditë e xhuma.

Pamjet që i transmetojnë disa kanale televizive me rastin e ditës së Ashurës ku shohim njerëz që veprojnë gjëra të ndryshme (rrahje të vetvetes me shpulla dhe vajtime), që Islami nuk urdhëron në to, por ato janë risi në fe dhe kjo na bën ta falënderojmë Allahun për udhëzimin tonë në sunet. E jona është të mundohemi të pakësojmë nga ato veprime të ndaluara, duke ua mësuar njerëzve fenë e Allahut dhe sunetin.

Secili hadith që transmetohet prej Pejgamberit ﷺ për vlerën e lyerjes së syve, e ngjyrosjes, e pastrimit, e vizitës së varrezave etj. në ditën e Ashurës, është i pavërtetë dhe gënjeshtër.

Asnjë hadith ku përmendet vlera e ditës së Ashurës, nuk është i saktë. Hadithet e vetme të sakta janë ato ku përmendet agjërimi, shlyerja e mëkateve të një viti dhe shpëtimi i Musait dhe popullit të tij nga faraoni. Vlera dhe madhështia e këtyre haditheve na mjaftojnë.

Hadithi: “Ai që tregohet zemërgjerë me familjen e tij në ditën e Ashurës, Allahu do t’i japë me bollëk gjatë tërë vitit”, nuk është i vërtetë.^[24]

A lejohet t’i jepet përparësi agjërimit vullnetar para atij farz, si: kompensimi i ditëve të mbetura etj.? Dijetarët kanë përmendur disa mendime, por më mirë dhe shpërblim më të madh ka nëse i jepet përparësi agjërimit farz. Gruaja që e ka pasur nijet ta agjërojë ditën e Ashurës, por i kanë ardhur menstruacionet, shpresohet ta marrë shpërblimin e agjërimit, “sepse po të mos ishte pengesa e menstruacioneve, nijeti i saj ka qenë i sinqertë të agjërojë. Njeriu kur e bën nijetin për vepër të mirë dhe i merr shkaqet, por, ndërkohë, në mes të tij dhe arritjes deri tek ajo vepër, del ndonjë pengesë të cilën nuk mund ta largojë, atij i shkruhet shpërblimi sikur ta kishte bërë atë vepër.”^[25]

Gruaja që e ka zakon ta agjërojë ditën e Ashurës, mirëpo e pengon ndonjë arsye apo sëmundja të agjërojë, shpresohet të marrë shpërblimin sikur të atij që agjëron. Ajo shpërblehet vendosmërinë dhe për keqardhjen që e ndien në zemër që po i ikën ky adhurim. Le të mundohet ta kompensojë këtë dhembje sadopak duke qenë në shërbimin e agjëruesve nga familjarët e saj.

Po qe se ndonjëri e agjëron ditën e Ashurës në ditën e xhuma (dhe nuk i shton ditë para apo pas) për shkak se Ashura i bie në ditën e xhuma, agjërimi i tij është në rregull. Ndalesa është që xhumaja të synohet që të veçohet me agjërim. Megjithatë, nëse ia shton agjërimit të Ashurës, që bie në ditën e xhuma, ditën e shtunë, do të ishte më mirë.

AGJËRIMI NË MUAJIN SHABAN

Usame ibn Zejd h thotë se e pyeta Pejgamberin ﷺ dhe i thashë: “O i Dërguar i Allahut! Nuk të kam parë të agjërosh ndonjë muaj tjetër sikurse e agjëron muajin Shaban?”  Pejgamberi ﷺ u përgjigj: “Muaji Shaban është muaj të cilin njerëzit e anashkalojnë, ngase është në mes të muajit Rexheb dhe Ramazan. Ky është muaj që ngriten veprat te Zoti i botëve dhe unë dëshiroj që të më ngriten veprat duke qenë me agjërim.”^[26]

Janë tri lloje të ngritjes dhe prezantimit të veprave tek Allahu: ngritja ditore, javore dhe vjetore.

Lloji i parë: Ngritja ditore; për çdo ditë veprat ngrihen dy herë, një herë brenda natës dhe një herë brenda ditës. Vepra e ditës ngrihet në fund të ditës, kurse vepra e natës në fund të natës.

Lloji i dytë: Prezantimi javor; dy herë brenda javës prezantohen veprat, ditën e hënë dhe ditën e enjte.

Lloji i tretë: Ngritja vjetore; veprat e një viti ngrihen përnjëherë në muajin Shaban.

Është edhe një ngritje tjetër e veprave, ajo e pasvdekjes. Kur të vijë exheli, veprat e jetës në tërësi ngrihen dhe prezantohen para Allahut dhe me këtë mbyllen edhe fletushkat e veprave. Ky është prezantimi i fundit.

Hadithin “Kur të plotësohet gjysma e Shabanit, mos agjëroni pas asaj dite”^[27], shumica e dijetarëve e dobësojnë e disa të tjerë e vlerësojnë të saktë.

Qëllimi i hadithit është se ndalohet të fillohet me agjërim pasi të plotësohet gjysma e Shabanit, ndërsa ai që e ka agjëruar shumicën e muajit, ia ka qëlluar sunetit.^[28]

Lejohet të agjërohet pasi të plotësohet gjysma e muajit Shaban:

Ai që ka agjëruar në gjysmën e parë.

Ai që e ka traditë të agjërojë vullnetarisht, si ditën e hënë dhe të enjte.

Ai që duhet t’i kompensojnë ditët e mbetura nga Ramazani i kaluar, apo ka ndonjë zotim apo shpagim.

AGJËRIMI NË DHJETË DITËT E DHULHIXHES

Agjërimi i dhjetë ditëve të Dhulhixhes për atë që ka ditë të paagjëruara nga Ramazani i fundit:

Ai që ka ditë të mbetura të paagjëruara, e ka për obligim të fillojë me to para se të fillojë me agjërim vullnetar, sepse farzi është më i rëndësishëm se vepra nafile. Ky është mendimi më i saktë i dijetarëve.^[29]

Ai që ka ditë të paagjëruara, duhet të nxitojë të fillojë me agjërimin e tyre, në vend se të fillojë me agjërimin e nafileve. Kështu e kryen borxhin gjatë këtyre ditëve me vlerë.

AGJËRIMI NË DITËN E ARAFATIT

Agjërimi i ditës së Arafatit i shlyen mëkatet e dy viteve. Agjërimi në ditën e Kurban Bajramit dhe në tri ditët pas tij (d.m.th. në ditët e Teshrikut) është i ndaluar dhe ai që e agjëron, bën mëkat. Këtu bën përjashtim haxhiu që nuk ka mundësi të bëjë el-hedjin (kurbanin)^[30].

Allahu thotë: “Zoti yt krijon ç’të dojë dhe zgjedh …” (El-Kasas: 68); “përqendrimi në Islam bëhet vetëm me nënshtrime dhe bindje.”^[31]

Agjërimi i një dite i fshin mëkatet e më shumë se shtatëqind ditëve (pra, të dy viteve). Pejgamberi ﷺ tha: “Agjërimi i ditës së Arafatit, shpresoj dhe llogaris që Allahu t’i shlyejë mëkatet e vitit që kaloi dhe vitit të ardhshëm”.^[32]

Imam Neveviu, Allahu e mëshiroftë, ka thënë: “I shlyen për dy vjet mëkatet e atij që e agjëron.”^[33]

Sa thesar i vërtetë dhe mundësi e madhe. Pasha Allahun, nuk mund të barazohet me asnjë shumë!

Udhëtarit, përderisa nuk gjen vështirësi ta agjërojë ditën e Arafatit gjatë udhëtimit të tij, i lejohet të agjërojë.

Atë që e pengon ndonjë arsye e shëndoshë ta agjërojë ditën e Arafatit, si i sëmuri, gruaja me menstruacione apo gjidhënësja, dhe nga tradita e tyre ka qenë ta agjërojë ditën e Arafatit për çdo vit, ai apo ajo do të shpërblehet sipas nijetit dhe nga pamundësia e agjërimit të kësaj dite, le të përkujdeset të veprojë vepra të tjera bamirësie dhe nga ato që ia shlyejnë mëkatet.

Më e mira dhe më e përsosura tek agjërimi vullnetar i përcaktuar, ku në të bën pjesë edhe agjërimi i ditës së Arafatit, është që nijeti për agjërim të bëhet natën me qëllim që shpërblimi të jetë i plotë dhe jo i mangët dhe me ngritjen për syfyr llogaritet se është bërë nijeti.

Sahabët kujdeseshin për agjërimin e fëmijëve të tyre në ditët e mëdha në vlerë sikurse dita e Arafatit, që të mësohen me adhurim dhe respektim të riteve.

Dijetari, Ibn Bazi, Allahu e mëshiroftë, thoshte: “Nëse dita e Arafatit bie në ditën e xhuma, nuk ka pengesë dhe nuk urrehet që kjo ditë të veçohet me agjërim. Myslimani në këtë rast e agjëron të xhumanë si ditë Arafati, e jo se është ditë xhumaje…”^[34]

Po qe se ia bashkëngjit edhe ditën e enjte, do të ishte më mirë, duke e pasur faktin që dita e enjte në këtë rast i bie të jetë, 8 Dhulhixhe, prej dhjetëshit të parë të Dhulhixhes, që janë ditë më vlerë.

Gruas që i ka mbetur ndonjë ditë e Ramazanit pa agjëruar dhe ditën e Arafatit e agjëron me nijet kompensimi të ditës së humbur të Ramazanit, agjërimi i saj pranohet si kompensim dhe shpresohet ta marrë shpërblimin e agjërimit të Arafatit^[35]. E njëjta gjë vlen edhe për agjërimin e ditës së Ashurës, nëse agjërohet me nijet kompensimi.^[36]

DITËT E TESHRIKUT

Pejgamberi ﷺ thotë: “Agjërimi në ditët e Teshrikut nuk lejohet, përveçse për haxhiun që nuk ka mundësi të bëjë el-hedjin (kurbanin)^[37].”^[38]

Ditët e Teshrikut, dita e 11-të, e 12-të dhe e 13-të e Dhulhixhes, janë tri ditët që vijnë pas ditës së Kurban Bajramit. Ndryshe quhen edhe si ditët e Minës, ngase në këto ditë haxhilerët qëndrojnë në Mina dhe njashtu janë ditë të gjuajtjes së guralecëve në Xhemarat.

Shumica e dijetarëve nuk e lejojnë agjërimin e këtyre ditëve, qoftë agjërim vullnetar apo kompensim të ditëve të humbura apo shkaku i zotimit dhe, sipas tyre, ai që i agjëron ditët e Teshrikut, agjërimi i tij është i pavlefshëm.

Ditët e Teshrikut janë ditë feste dhe nuk lejohet të agjërohen. Pejgamberi ﷺ ndaloi që këto ditë të agjërohen dhe tha: “Ditët e Teshrikut janë ditë ngrënieje, pirjeje dhe përmendjeje të Allahut.”^[39]

Hadithi na e bën të qartë se me ngrënie dhe pirje në ditët e Bajramit, myslimani ndihmohet për ta përmendur dhe adhuruar Allahun. Kështu bëhet falënderimi i plotë për begatitë, ndërsa ai që i përdor begatitë e Allahut për t’i mëkatuar Atij, vetëm se i mohoi ato, e pas kësaj Allahu mund t’ia zhdukë ato.

VEÇIMI I DITËS SË FUNDIT TË VITIT ME AGJËRIM

Të veçohet dita e fundit e vitit (hënor) me adhurim si me agjërim apo namaz është risi në fe.

Nuk lejohet thënia: Përfundoje vitin me agjërim.

 

Dr.Muhamed Salih el-Munexhid

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

Pjesë nga libri: “Zahireja e agjëruesit”

 

[1] Nesaiu (2422), shejh Albani e vlerësoi të mirë.

[2] Muslimi (1160).

[3] Buhariu dhe Muslimi prej hadithit të Abdullah ibn Amru k

[4] Fetava Ibn Uthejmin (20/11).

[5] Fetava Ibn Baz (15/380).

[6] Fet’hul Barij (4/347).

[7] Fetava el-Lexhnetu ed-Daime (10/347).

[8] Buhariu (1986).

[9] Buhariu dhe Muslimi prej hadithit të Ebu Hurejrës h.

[10] Sherh Rijadu es-Salihin, Ibn Uthejmin (3/641).

[11] Muaji Muharrem është muaji i parë hixhri dhe është muaji i fundit nga muajt e shenjtë. (sh.p.)

[12] Muajt e shenjtë janë katër: Dhulkade, Dhulhixhe, Muharrem dhe Rexheb. Këta muaj janë me shumë vlerë dhe të bekuar dhe në ta ndalohet rreptësisht lufta. Muaji i parë prej katër muajve të shenjtë është muaji Rexheb, kurse i fundit është Muharrem, edhe pse në kalendarin hixhri në radhitje muaji Rexheb është i shtati, kurse Muharrem është i pari. (sh.p).

[13] Muslimi (1163).

[14] Lataiful Mearif, Ibn Rexheb (fq. 36).

[15] Buhariu dhe Muslimi.

[16] Lataiful Mearif (fq. 35).

[17] Dita e Ashurës bie në ditën e dhjetë të muajit Muharrem, të këtij mendimi janë shumica e dijetarëve të mëhershëm dhe bashkëkohorë, në këtë aludojnë hadithet, këtë kuptim e përmban vetë fjala (Ashura) dhe kjo është e njohur te dijetarët e gjuhës. Ashura është emër islam dhe si emër nuk është njohur në periudhën para Islamit. (Burimi: Muaji Muharrem – Dr. Salih el Munexhid) (sh.p.)

[18] Muslimi (1162).

[19] Muslimi (1134).

[20] Sherh Nevevij ala Muslim (3/113).

[21] Hadithi: “Ashura është ditë nga ditët e Allahut.” Shënon Muslimi (1892).

[22] Buhariu (3943), Muslimi (1130).

[23] Muslimi (1144).

[24] El-Menar el-Munif (fq. 11-112), Silsiletu el-Ehadith ed-Daife (6724).

[25] Fetava nurun ala ed-derb, Ibn Uthejmin (11/2).

[26] Nesaiu (2357), shejh Albani e vlerësoi si të mirë në es-Sahiha (1898).

[27] Ebu Davudi (2337), Tirmidhiu (738), Ibn Maxhe (1651).

[28] Fetava Ibn Baz (2357), shejh Albani e vlerësoi të mirë.

[29] Fetava Ibn Baz (15/395).

[30] Haxhiu që haxhin e ka Temetu apo Kiran (dy lloje të haxhit) dhe nuk ka mundësi të therë kurban. (sh.p.)

[31] El-Akide et-Tahavije (fq.43).

[32] Muslimi (1162).

[33] Sherh Nevevij ala Muslim (8/51).

[34] Fetava Ibn Baz (51/414).

[35] Por, ajo më e mira është që kompensimi i ditëve të humbura të Ramazanit të bëhet jashtë ditës së Arafatit, njëkohësisht, ta agjërojë ditën e Arafatit me nijet agjërimi vullnetar, e më pas t’i agjërojë ditët e humbura të Ramazanit dhe kështu të bashkojë në mes të dy mirësive, mirësisë së kompensimit dhe mirësisë së agjërimit të ditës së Arafatit. (Shih: Fetava el-Lexhnetu ed-Daime (10/398).) (sh.p.)

[36] Fetava Nurun ala ed-Derb, Ibn Uthejmin (2/11).

[37] Haxhiu që haxhin e ka Temetu apo Kiran (dy lloje të haxhit) dhe nuk ka mundësi të therë kurban. (sh.p.)

[38] Buhariu (1998), prej hadithit të Ibn Omerit dhe Aishes j.

[39] Ebu Davudi (2813), Nesaiu (4230), prej hadithit të Aishes i, Albani e saktësoi.

1. Bajrami është rit islam, në të paraqiten pamjet e nënshtrimit dhe përuljes ndaj Allahut si dhe shumë nga kuptimet shoqërore dhe shpirtërore.
2. Në arabisht Bajrami quhet ‘Id, që do të thotë se kthehet dhe përsëritet, dhe për çdo vit kthehet i ripërsëritur me gëzim. Po ashtu, thuhet se është emërtuar me këtë emër me shpresë që ajo (festa) t’i përsëritet atij që e përjetoi. Është emërtim i tubimit vjetor që përsëritet në formë të zakonshme.
3. Festat janë rite që gjenden te çdo popull dhe festimi i tyre ndërlidhet me instinktin dhe natyrshmërinë e ngulitur në shpirtin e njeriut. Njerëzit në festa tubohen dhe e paraqesin gëzimin dhe lumturinë.
4. Festat tona janë përmendje të Allahut dhe gëzim me begatinë e Allahut: “Thuaj: “Me dhuntinë e Allahut dhe mëshirën e Tij – vetëm me këto le të gëzohen! Kjo është më e mirë se ajo që grumbullojnë.” (Junus: 58.), ndërsa festat e të tjerëve janë idhujtari, femohim dhe mëkatim.
5. Festat tona janë statike, të caktuara me argument nga Allahu, prandaj myslimanët në dynja nuk festojnë përveç tri festave:

– Festa që përsëritet për çdo javë, kjo është dita e xhumasë.

– Dy festa që vijnë për çdo vit nga një herë, ato janë Fitër Bajrami dhe Kurban Bajrami.

Enesi h përcjell se kur erdhi i Dërguari i Allahut ﷺ në Medine, i gjeti banorët e saj duke i festuar dy festa, në të cilat argëtoheshin dhe dëfreheshin, dhe u tha: “Çfarë festash janë këto?!” – I thanë: “ Në periudhën para Islamit i festonim këto dy festa dhe argëtoheshim në to!” – I Dërguari i Allahut ﷺ tha: “Allahu jua zëvendësoi këto dy festa me dy të tjera më të mira se këto, Kurban Bajramin dhe Fitër Bajramin.”^[1]

6. Festat e myslimanëve janë nga ritet e Allahut që duhet të ngjallen, të kuptohet synimi i tyre dhe të ndihet kuptimi i tyre. Fjala e të Dërguarit të Allahut ﷺ: “Çdo popull i ka festat e veta dhe kjo është festa jonë”^[2], aludon në atë se myslimanët i kanë dy festa, jo më shumë, dhe atyre nuk u lejohet t’u përngjasojnë jobesimtarëve dhe idhujtarëve në diçka që është e veçantë për festat e tyre.
7. Festat e myslimanëve janë që të afrojnë tek Allahu. Në to madhërohet Allahu, paraqitet gëzimi dhe lumturia për begatinë e dhënë dhe si festa janë të lidhura ngushtë me adhurime të mëdha.
8. Fitër Bajrami vjen me përfundimin e muajit të agjërimit dhe të teravive, a Kurban Bajrami bie në mes të riteve të mëdha të haxhit dhe para tij është dita e Arafatit, dita më e mirë nga të gjitha ditët e vitit. Të dyja festat janë të lidhura me një shtyllë prej shtyllave të Islamit, që nënkupton se festat tona vijnë pas përfundimit të adhurimit të Allahut, Zotit të botëve.
9. Një nga veprat e mëdha të ditës së Fitër Bajramit është nxjerrja e zekatit të fitrit para se të falet namazi i Bajramit. Zekati i fitrit është pastrim për agjëruesin dhe ushqim për të varfrin.^[3]
10. Ndalohet agjërimi në ditën e Bajramit, duke u bazuar në hadithin që e përcjell Ebu Seid el-Hudrij h se i Dërguari i Allahut ﷺ ndaloi të agjërohen këto dy ditë, Dita e Fitër Bajramit dhe Dita e Kurban Bajramit.^[4]
11. Një ndër sunetet e mëdha të ditës së Bajramit është tekbiri. Allahu tha: “Ai dëshiron që ta plotësoni numrin e ditëve të agjërimit dhe që ta madhëroni Allahun (në fund të agjërimit), për shkak se ju ka drejtuar në rrugë të drejtë e që ta falënderoni Atë.” (El-Bekare: 185)
12. Ligjërohet tekbiri i papërcaktuar^[5] në Fitër Bajram, prej perëndimit të diellit të natës së Bajramit e deri kur imami del për ta falur namazin.^[6]
13. Tekbiri në Kurban Bajram është i papërcaktuar dhe i përcaktuar:

Tekbiri papërcaktuar shqiptohet në çdo kohë, çdo gjendje dhe çdo vend dhe përfundon ditën e katërt të Bajramit me perëndimin e diellit.

Tekbiri i përcaktuar shqiptohet pas namazeve farz. Fillon prej namazit të sabahut në ditën e Arafatit e deri në ditën e katërt të Bajramit pas farzit të namazit të ikindisë.

14. Prej formave të tekbirit që përcillen prej të parëve tanë: “Allahu ekber, Allahu ekber, la ilahe il-lallahu uallahu ekber, Allahu ekber, ue lil-lahi elhamd.” Është përcjellë edhe me tri tekbire d.m.th. tri herë të shqiptohet Allahu ekber.

Prej formave të tjera që përcillen është edhe: “Allahu ekber kebiren, Allahu ekber kebiren, Allahu ekber ue exhel’l, Allahu ekber ue lilahi el hamd”

Dhe disa në fund e shtuan edhe shtojcën: “Allahu ekberu ala ma hadana”

15. Prej sunetit është që tekbiri të shqiptohet me zë të lartë, ngase nëpërmjet tyre paraqiten ritet e Islamit dhe rikujtohet tjetri. Pëlqehet që njerëzit të bëjnë tekbir në ditën e Bajramit, në xhami, në shtëpitë e tyre dhe nëpër rrugë, qofshin udhëtarë apo vendas.^[7] Përcjell el-Farjabij me zinxhir të vërtetë prej Ebu Abdurrahman es-Sulemij se ka thënë: “Gjatë Fitër Bajramit ishin më të zëshëm me tekbir sesa gjatë Kurban Bajramit.”
16. Unanimisht nuk ligjërohet tekbiri kolektiv, ku një grup njerëzish e fillojnë së bashku dhe e mbarojnë së bashku me një zë të vetëm nga fillimi e deri në fund, apo ndahen në dy grupe dhe njëri grup bën tekbir e tjetri i përgjigjet dhe i përsërit fjalët e grupit të parë. Kjo formë është e re në fe dhe bie në kundërshtim me udhëzimin e të parëve tanë të mirë.

Mënyra e drejtë është që tekbiri të bëhet individualisht dhe, nëse ndodh që zërat të përputhen në mes vete, kjo nuk është problem nëse bëhet pa qëllim.

17. Prej udhëzimit të Dërguarit të Allahut ﷺ në ditën e Bajramit ishte rregullimi, zbukurimi dhe parfumosja dhe veshja e rrobave të reja, prandaj edhe pëlqehet për burrat t’i veshin rrobat më të bukura që i kanë në posedim.
18. Gruaja duhet të përkujdeset që të dalë e mbuluar sipas rregullave fetare dhe të mos veshë rroba të zbukuruara gjatë daljes së saj për te faltorja e Bajramit, bazuar në fjalët e të Dërguarit të Allahut ﷺ i cili tha: “Gratë le të dalin (për në xhami), mirëpo jo të zbukuruara.”^[8] D.m.th. le të dalin me rrobat e tyre të zakonshme dhe jo rroba të lakuriqësisë dhe të mos dalin në rrugë të parfumosura, kurse burri nuk duhet të harrojë se ai është përgjegjës për familjen e tij dhe se ai do ta japë llogarinë para Allahut për kopenë e tij.
19. Nga rregullat dhe etika e Bajramit është që myslimani t’ia urojë festën myslimanit me urim të bukur që përmban fjalë të bukura dhe të lejuara, çfarëdo qofshin ato. Kjo është nga virtytet e larta të moralit dhe nga shfaqja e mirësive shoqërore në mes të myslimanëve, si p.sh. urimi i njëri-tjetrit me fjalën: “Allahu na i pranoftë neve dhe juve (adhurimet dhe veprat e mira)”, apo “Urime Bajramin”, dhe të ngjashme me to nga fjalët e lejuara për urim.

Shokët e Pejgamberit ﷺ kur takoheshin ditën e Bajramit ia uronin njëri-tjetrit duke thënë: “Allahu na i pranoftë neve dhe juve (adhurimet dhe veprat e mira).”^[9]

20. Namazi i Bajramit është nga ritet e mëdha të fesë. Për burrat të falet namazi është detyrim, sipas mendimit më të saktë të dijetarëve, sepse Pejgamberi ﷺ urdhëroi që të falet dhe, pas vdekjes së tij, katër halifët e vazhduan të njëjtën traditë.
21. Koha e namazit të Bajramit fillon me ngritjen e diellit nga horizonti sa një shtizë, derisa të arrijë në zenit. Preferohet që në Fitër Bajram namazi të vonohet disa minuta,^[10] kurse të përshpejtohet në Kurban Bajram^[11], duke e ndjekur traditën e Profetit ﷺ.
22. Pëlqehet që trupi të pastrohet për namaz të Bajramit, siç përcillet nga Seid ibën el-Musejib, Allahu e mëshiroftë, i cili tha: “Veprat që pëlqehen në ditën e Bajramit janë tri: të ecurit në këmbë deri në faltoren e Bajramit, ngrënia para daljes nga shtëpia për në faltore dhe pastrimi i trupit.”

Më mirë është që koha e pastrimit të jetë pas namazit të sabahut, po edhe nëse pastrohet para sabahut, bën dhe nuk është problem.

23. Prej suneteve të braktisura është ngrënia para daljes për në namaz të Fitër Bajramit. Enesi h përcjell se Pejgamberi ﷺ në Fitër Bajram nuk dilte nga shtëpia derisa nuk hante hurma dhe numri i tyre ishte tek.^[12]
24. Ndërsa në Kurban Bajram prej suneti është që të mos hajë derisa të kthehet nga namazi, ta therë kurbanin dhe të hajë nga mishi i kurbanit të tij.

Profeti ﷺ për Kurban Bajram nuk hante derisa e falte namazin e Bajramit.^[13]

Nëse myslimani nuk ka kurban për të therur “për të nuk ligjërohet të abstenojë nga ushqimi para namazit, dhe ai mundet të zgjedhë, nëse ha para se të dalë për në namaz, nuk i themi se e ke kundërshtuar sunetin me veprimin tënd.”^[14]

25. Pëlqehet që myslimani të shkojë sa më herët në faltoren e Bajramit ^[15] dhe të jetë sa më afër imamit në rreshtin e parë, kjo është më nxitëse për në vepra të mira dhe kjo ishte edhe tradita e shokëve të Pejgamberit ﷺ. Përcillet që Pejgamberi ﷺ dilte nga shtëpia për në faltore pas lindjes së diellit dhe, kur arrinte te faltorja, njerëzit vetëm se kishin ardhur më herët.
26. Pëlqehet që myslimani të bëjë tekbir me zë të lartë duke shkuar rrugës për në faltoren e Bajramit. Përcillet se Pejgamberi ﷺ në Fitër Bajram bënte tekbir^[16] që nga momenti kur dilte nga shtëpia derisa arrinte te faltorja dhe derisa fillonte me namazin e Bajramit.^[17]

Përcillet me një transmetim të saktë se Ibën Omeri k ditën e Fitër Bajramit dhe Kurban Bajramit, bënte tekbir me zë të lartë qëkur dilte nga shtëpia e tij e derisa mbërrinte në faltore. Pas kësaj bënte tekbir derisa vinte imami dhe me ardhjen e imamit ndalej e, nëse imami bënte tekbir, edhe ai bënte tekbir.

27. Pëlqehet që myslimani për në faltoren e Bajramit të shkojë në këmbë dhe të ecën i qetë. Ibën Omeri k përcjell se Pejgamberi ﷺ shkonte për në faltore në këmbë dhe kthehej në këmbë.”^[18]
28. Pëlqehet që të shkohet për në faltoren e Bajramit nga njëra rrugë dhe kthimi pas faljes së namazit të jetë nga rruga tjetër, kështu veproi i Dërguari i Allahut ﷺ . Urtësia qëndron në atë se rrugët do të dëshmojnë për atë që eci nëpër to dhe do të dëshmojnë banorët e saj nga njerëzit dhe xhindet, nëpër to do të paraqiten ritet e Islamit, do të shpresohet në ndryshimin e gjendjes drejt faljes dhe të kënaqurit e Allahut, dhe do t’i përshëndesë vëllezërit e tij myslimanë si dhe të afërmit.
29. Nga sunetet e Bajramit është falja e namazit jashtë ndërtesave, nuk falet nëpër xhami, përveç në raste nevoje apo domosdoshmërie, sepse Pejgamberi ﷺ në vazhdimësi e falte atë në shkretëtirë dhe nuk e falte në xhaminë e tij, e që është xhamia më e mirë pas xhamisë së shenjtë në Meke.

Dijetarët e veçojnë faljen e namazit të Bajramit në xhami vetëm për banorët e Mekes, sepse ata namazin e Bajramit e falin në xhaminë e shenjtë në Meke (el-Mesxhid el-Haram).

30. Namazi i Bajramit falet nëpër qytete dhe fshatra dhe nuk ligjërohet të falet në shkretëtirë dhe në udhëtim, kështu ka ardhur në sunetin e Profetit ﷺ dhe nuk ka ardhur argument se Profeti ﷺ dhe sahabët j e kanë falur namazin e Bajramit në udhëtim apo në shkretëtirë.

Profeti ﷺ kur e bëri haxhin e lamtumirës, atë vit dita e Arafatit ra në ditën e xhuma dhe namazin e xhumasë nuk e fali në Arafat dhe të nesërmen nuk e fali as namazin e Bajramit në Mina. Vitin kur u nis për ta çliruar Meken, udhëtoi për në Meke dhe aty qëndroi deri në fillim të muajit Sheval dhe aty e zuri Bajrami dhe nuk transmetohet se Pejgamberi ﷺ e fali namazin e Bajramit në të.^[19]

31. Për në faltore, përveç burrave, dalin edhe fëmijët, gratë dhe edhe ato që janë me menstruacione, që të prezentojnë në mirësinë dhe lutjet e myslimanëve. Ummu Atije i tha: “Jemi urdhëruar që në të dy bajramet, Fitër dhe Kurban Bajram, me ne grave të dalin edhe vajzat e reja dhe gratë me menstruacione dhe të prezentojnë në mirësinë dhe lutjet e myslimanëve, kurse gratë me menstruacione janë urdhëruar që mos t’u afrohen faltoreve (por të qëndrojnë pak anash vendfaljes së xhematit.’’^[20]
32. Namazi i Bajramit falet dy rekate dhe imami në to lexon me zë. Në rekatin e parë e merr tekbirin fillestar, e pas saj i merr edhe shtatë tekbire të tjera dhe më pas e lexon suren el-Fatiha dhe një sure tjetër apo disa vargje nga Kurani.

Në rekatin e dytë ngrihet duke marrë tekbir dhe, pasi drejtohet në këmbë, i merr edhe pesë tekbire të tjera, e më pas e lexon suren el-Fatiha dhe një sure apo disa vargje nga Kurani.^[21]

Gjatë çdo tekbiri pëlqehet të ngrihen duart si në tekbirin fillestar.

33. Përcillet se Abdullah ibën Mesudi h në mes të tekbireve të namazit të Bajramit e falënderonte dhe e lavdëronte Allahun dhe dërgonte salavate mbi Pejgamberin ﷺ.^[22]
34. I Dërguari i Allahut ﷺ përcillet se në dy bajramet në namaz e lexonte suren El’A’la në rekatin e parë dhe suren El-Gashije në rekatin e dytë.^[23]

Po ashtu përcillet se në rekatin e parë e lexoi suren Kaf dhe në rekatin e dytë El-Kamer.^[24]

35. Nëse vjen me vonesë ndokush nga xhemati dhe i lidhet imamit kur imami është duke i shqiptuar tekbiret shtesë, i shqipton edhe ai tekbiret me imamin dhe e pason atë në namaz dhe nuk detyrohet t’i kompensojë tekbiret e humbura, a, nëse i ikën rekati, e kompenson sipas mënyrës që falet.
36. Namazi i Bajramit nuk ka ezan e as ikamet. Xhabir ibën Semureh h thotë se jam falur me Pejgamberin ﷺ në Fitër dhe Kurban Bajram, edhe atë jo vetëm një apo dy herë, dhe çdo herë e ka falur pa ezan dhe pa ikamet.^[25]
37. Imami një herë fillon me namaz e pastaj e mban hutben. Pejgamberi ﷺ hutben e hapte duke e falënderuar Allahun dhe nuk përcillet se hutben e hapte me tekbir, qoftë për Fitër apo Kurban Bajram.
38. Hutbeja e Bajramit është sunet dhe prezenca apo dëgjimi i saj nuk është i patjetërsueshëm, sepse Pejgamberi ﷺ pasi e fali Bajramin, tha: “Kush do që të shkojë, le të shkojë dhe kush do që të qëndrojë dhe ta dëgjojë hutben, le të qëndrojë.”^[26].
39. Kujt i ikën namazi i Bajramit, mendimi më i saktë është se pëlqehet ta kompensojë namazin dhe ta falë në formën e vet, pra dy rekate, dhe pa hutbe pas saj.
40. Kush del për ta falur namazin e Bajramit dhe i ikën namazi dhe e gjen imamin duke e mbajtur hutben, le të ulet ta dëgjojë imamin, e pastaj le ta falë namazin, kështu të bashkojë në mes dy dobive.
41. Para dhe pas namazit të Bajramit nuk ka namaz nafile (vullnetar), ngase Pejgamberi ﷺ ditën e Bajramit e fali namazin e Bajramit dy rekate dhe nuk fali para apo pas namazit ndonjë namaz tjetër.^[27]

A, nëse e fal namazin e Bajramit në xhami, atëherë i fal dy rekate për xhaminë kur të hyjë në xhami.

42. Nëse bie Bajrami ditën e xhumasë, atij që e ka falur Bajramin i lehtësohet që të mos e falë xhumanë, bazuar në fjalën e Pejgamberit ﷺ: “Sot në këtë ditë ju janë bashkuar dy festa, prandaj kush dëshiron të mos e falë namazin e xhumasë, i mjafton namazi i Bajramit. Po, gjithsesi ne do të falim edhe xhumanë.”^[28]

Nëse nuk e fal xhumanë, duhet ta falë namazin e drekës në kohën e vet në shtëpi, vetë apo me xhemat, e, nëse shkon për ta falur namazin e xhumasë, kjo është më e mirë.

Nuk ligjërohet që namazi i drekës të falet nëpër xhami, madje nuk lejohet që në këtë ditë të hapen xhamitë e as të thirret ezani për namazin e drekës^[29]. ^[30]

43. Thënia se për atë që e fal Bajramin bie namazi i xhumasë dhe namazi i drekës, është gabim, që e kundërshton sunetin dhe mendim jo i drejtë dhe dijetarët e mohojnë atë.^[31]
44. Ai që nuk e fal namazin e Bajramit, për të nuk bie detyrueshmëria e faljes së namazit të xhumasë. Ai duhet të shkojë në xhami për ta falur xhumanë e, nëse brenda në xhami numri i xhematit nuk e arrin numrin e mjaftueshëm që e detyron namazin e xhumasë, atëherë e fal namazin e drekës.^[32]
45. Për imamin e xhamisë nuk bie detyrueshmëria e namazit të xhumasë, ai detyrohet ta falë atë, nëse në xhami vijnë numër i mjaftueshëm për xhuma, që nuk e kanë falur namazin e Bajramit apo e kanë falur Bajramin, mirëpo duan ta falin edhe xhumanë.^[33]
46. Nga etika dhe rregullat e Bajramit është respektimi i lidhjeve farefisnore me vizita, me dhurata, interesimi për ta me telefonata dhe afrimi i zemrave të njëri-tjetrit.
47. Dita e Bajramit është ditë e nënshtrimeve dhe e afrimit tek Allahu me vepra të mira dhe ditë falënderimi ndaj Allahut për plotësimin e begatisë, nuk është ditë e mëkateve dhe veprimit të ndalesave. Nuk i ka hije një myslimani që Bajramin ta shndërrojë në ditë të bërjes së gjynaheve dhe organizimit të koncerteve muzikore dhe pirjes së alkoolit.^[34]
48. Nata e Bajramit nuk lejohet të veçohet nga netët e tjera të vitit me namaz nate, përveç për atë që e ka traditë namazin e natës gjatë netëve të tjera të vitit, në këtë rast nuk ka problem nëse ngrihet natën e Bajramit dhe fal namaz nate, kurse hadithet që kanë ardhur për vlerën e ngjalljes së natës të Bajramit me namaz nate nuk janë të sakta.
49. Prej gabimeve që bëhen atë ditë është përzierja e grave me burra në faltoren e Bajramit apo edhe nëpër xhami. Kjo është sprovë për të dy gjinitë, kështu që burrat dhe të rinjtë është më mirë të largohen nga faltorja apo xhamia pasi të dalin gratë prej aty.
50. Duhet përkujdesur që në ditën e Bajramit të ulet shikimi dhe të ruhet dëgjimi dhe shpirti nga harami.

Njëri nga shokët e Sufjan eth-Theuriut, Allahu e mëshiroftë, tha: “Dola me të ditën e Bajramit dhe më tha: ‘Gjëja e parë që do të fillojmë me të sot është ulja e shikimit’.”

Kur u kthye në shtëpi Hasan ibën Ebi Sinan, Allahu e mëshiroftë, nga falja e namazit të Bajramit, gruaja e tij i tha: “Sa gra të bukura rrugës i shikove?!” U përgjigj: “Prej kur dola e deri kur u ktheva në shtëpi nuk shikova, përveçse në gishtin e madh të këmbës.”

51. Pëlqehet shfaqja e gëzimit me rastin e Bajramit, ndërsa dëfrimi dhe të kënaqurit e vetes dhe familjes e fëmijëve është i nevojshëm dhe i kërkuar, nëse në të nuk ka diçka që bie ndesh me parimet fetare.

Aisha i thotë: “Ishte ditë Bajrami, ndërkohë që disa habeshinj (abisinas) po luanin me disa mburoja prej lëkure dhe me shtiza. Nuk më kujtohet se a e pyeta Pejgamberin ﷺ apo ai më tha:
“A do të shohësh?”

“Po” – i thashë. Ai më ngriti lart pas tij, derisa faqja ime e prekte faqen e tij, kurse Pejgamberi ﷺ thoshte: “Vazhdoni , o Beni Erfide.”^[35]

52. Lejohet që për Bajram fëmijëve t’u jepet hapësirë dhe mundësi për dëfrim dhe lojëra të lejuara, madje kjo llogaritet adhurim dhe afrim tek Allahu, sepse fut gëzim në shpirtrat e tyre dhe me një hadith të Pejgamberit ﷺ përcillet se ka thënë: “Qe ta dinë çifutët se në fenë tonë ka hapësirë për gëzim dhe se jam i dërguar me fe të pastër dhe tolerante.”^[36]
53. Bajrami është shkak dhe rast për gëzim. Në të duhet të shfaqen pamjet e gëzimit dhe diçka nga dëfrimi që e ka lejuar feja, si p.sh. gratë t’i bien defit.

Aisha i thotë: “Ebu Bekri h hyri tek unë në shtëpi, ndërsa brenda dy vajza të reja në moshë (që nuk e kishin arritur moshën e pubertetit) po këndonin dhe i binin defit, ndërkohë Pejgamberi ﷺ e kishte mbuluar fytyrën me petk, kurse Ebu Bekri kur i pa ashtu u foli ashpër dhe Pejgamberi ﷺ e shpalosi fytyrën dhe i tha: ‘Lëri o Ebu Bekër! Këto ditë janë ditë feste’.”^[37]

Kjo aludon se lejohet që gratë t’i bien defit për Bajram dhe se lejohet këndimi me fjalë dhe poezi të lejuara fetarisht, mirëpo kjo assesi nuk aludon se lejohet përdorimi i muzikës dhe veglave dhe mjeteve muzikore për Bajram, ashtu si ceket nëpër argumente, përveç defit i cili u veçua në këtë rast.

54. Po ashtu është vërtetuar se grave u lejohet t’i bien defit në ditët e Teshrikut (ditët e Teshrikut janë tri ditët vijuese pas ditës së parë të Kurban Bajramit, e të cilat janë: Dita e 11-të, e 12-të dhe e 13-të e muajit Dhulhixhe).

Ngjarja që u cek në hadithin e mëparshëm të Aishes i ishte në ditët e qëndrimit në Mina. Në hadith përcillet se: “Ebu Bekri h hyri tek Aisha dhe brenda i pa dy vajza të reja në moshë (që nuk e kishin arritur moshën e pubertetit) po këndonin dhe i binin defit në ditët e qëndrimit në Mina.”^[38]

Ditët e qëndrimit në Mina janë ditët e Teshrikut.

55. Në Bajram kanë filluar të përdoren disa lojëra të rrezikshme, që i dëmtojnë njerëzit nëpër rrugë apo shtëpitë e tyre, në to bëjnë pjesë raketat dhe fishekzjarrët, dhe largimi i tyre është çështje e patjetërsueshme. Këto gjëra e harxhojnë pasurinë, e dëmtojnë trupin, u pengojnë dhe u bëjnë zhurmë njerëzve nëpër shtëpitë e tyre.

 

E lus Allahun që t’i zbukurojë ditët tona me adhurime ndaj Tij, të na i mbushë shtëpitë dhe zemrat tona përplot gëzim dhe lumturi me begatitë e Tij dhe t’i pranojë nga ne dhe nga myslimanët veprat e mira! Amin!

Falënderimi i takon vetëm Allahut!

 

Dr. Muhamed Salih el-Munexhid

Pjesë e librit : “Udhërrëfyes për muajin e Ramazanit”

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

 

[1] Ebu Davud (1134), shejh Albani e saktësoi hadithin.

[2] Buhariu (952), Muslimi (298).

[3] Këtu për qëllim është Fitër Bajrami, kurse në Kurban Bajram nuk jepet ndonjë lloj zekati, po preferohet të theret kurban, dhe koha e therjes fillon pasi të falet namazi i Bajramit, kurse kafsha që theret para se të falet namazi i Bajramit, është mish i thjeshtë dhe jo mish kurbani. (sh.p.)

[4] Buhariu (1991), Muslimi (827).

[5] Dijetarët tekbirin e ndajnë në të papërcaktuar dhe të përcaktuar. Shejh Uthejmini, Allahu e mëshiroftë, thotë se dallimi mes dy llojeve të tekbirit është se tekbiri i papërcaktuar shqiptohet në çdo kohë, kurse ai i përcaktuar shqiptohet vetëm pas çdo namazi farz në Kurban Bajram. Koha e tekbirit të papërcaktuar në Kurban Bajram fillon me hyrjen e muajit Dhulhixhe e deri në ditën e katërt të Bajramit kur perëndon dielli, kurse në Fitër Bajram prej kur perëndon dielli ditën e fundit të muajit Ramazan dhe hyn nata e parë e muajit Sheval e deri kur të falet namazi i Bajramit. Kurse, tekbiri i përcaktuar siç e cekin dijetarët, fillon prej farzit të sabahut ditën e Arafatit e deri në ditën e katërt të Bajramit pas farzit të namazit të ikindisë. (Mexhmua Fetava ue resail, shejh Uthejmini, vëllimi 16, Kapitulli i Bajramit.) (sh.p.)

[6] Kjo vlen për Fitër Bajram, kurse në Kurban Bajram tekbiri i papërcaktuar fillon me hyrjen e muajit Dhulhixhe e deri në ditën e katërt të Bajramit kur perëndon dielli, dhe në Kurban Bajram preferohet që prej namazit të sabahut në ditën e Arafatit e deri në namazin e ikindisë të ditës së katërt të Bajramit pas çdo farzi të bëhet tekbir, jashtë tekbirit të papërcaktuar. (sh.p.)

[7] Kurse për Kurban Bajram e cekëm edhe më herët se preferohet prej ditës së parë të muajit Dhulhixhe e deri në ditën e trembëdhjetë të muajit Dhulhixhe apo ditën e katërt të Kurban Bajramit. (sh.p.)

[8] Ebu Davud (565), shejh Albani e saktësoi në Sahih el-Xhami (7457).

[9] Ibën Haxheri e vlerësoi zinxhirin e tij si të mirë në Fet’hul Barij 92/446).

[10] Derisa njerëzve t’u jepet kohë për ta nxjerrë zekatin e fitrit. (sh.p.)

[11] Kurse në Kurban Bajram preferohet që të përshpejtohet falja e namazit të Bajramit, pasi të hyjë koha e vet, që të ketë më shumë hapësirë për therjen e kurbaneve (sh.p.)

[12] Shënon Buhariu (953.)

[13] Tirmidhiu (542), shejh Albani e saktësoi hadithin.

[14] Esh-Sherh el-Mumti (5/124).

[15] Imami veçohet këtu, sepse ai vjen më vonë, kur të hyjë koha e namazit të Bajramit dhe menjëherë fillon me namaz. (sh.p.)

[16] Pëlqehet e njëjta edhe në Kurban Bajram. (sh.p.)

[17] Përcillet si merfu (zinxhiri përfundon tek Profeti ﷺ) dhe si meukuf (zinxhiri i hadithit përfundon te ndonjë sahabij), shejh Albani e saktësoi edhe si merfu edhe si meukuf në el-Irva (650).

[18] Ibën Maxheh (1294), shejh Albani e vlerësoi si të mirë.

[19] Shih: Fetave Ibën Baz (9/13), dhe sherh el-Mumtia (5/130).

[20] Buhariu (338), Muslimi (1475).

[21] Ky është mendimi i imam Shafiut (El-Um 1/395), dhe Ibën Abdulber (El Kafij 1/264). Mendimi i dijetarëve të medh’hebit hanbelij dhe malikij është se merren shtatë tekbire në rekatin e parë, përfshirë këtu edhe tekbirin fillestar, kurse në rekatin e dytë merren gjashtë duke përfshirë këtu edhe tekbirin gjatë ngritjes nga sexhdja e rekatit të parë, pra, para leximit të sures. (El Mudev’vene 1/169, El Kafij 1/264, El Mugni 3/271.) Kurse hanefitë e kanë mendimin se njëherit merret tekbiri fillestar e pastaj lexohet lutja e hapjes së namazit (subhaneke…)  e pastaj merren tri tekbire dhe pastaj lexohet surja el-Fatiha dhe një sure apo disa vargje nga Kurani, kurse në rekatin e dytë imami së pari lexon Fatihanë dhe një sure apo disa vargje nga Kurani, pastaj i merr tri tekbire radhazi, dhe në tekbirin e katërt, përkulet në ruku, (Hashijetu ibën Abidin 2/172). (Marrë nga faqja https://saaid.net/mktarat/eid/79.htm) (sh.p.)

[22] Et-Taberanij në el-Kebir (9/303), shejh Albani e saktësoi në el-Irva (642).

[23] Muslimi (887).

[24] Muslimi (891).

[25] Muslimi (887).

[26] En-Nesaij (1571), shejh Albani e vlerësoi si të saktë.

[27] Buhariu (964), Muslimi (884).

[28] Ebu Davud (1073), shejh Albani e saktësoi.

[29] Shih: Fetava el-Lexhneh ed-Daimeh (7/119 – koleksioni i dytë)

[30] Pra, nëse xhemati shkon në xhami, atëherë duhet ta falin namazin e xhumasë e jo të drekës. (sh.p.)

[31] Shih: Fetava el-Lexhneh ed-Daimeh (7/120)

[32] Shih: Fetava el-Lexhneh ed-Daimeh (7/119)

[33] Shih: Fetava el-Lexhneh ed-Daimeh (7/119)

[34] Nuk ligjërohet vizita e varrezave në ditën e Bajramit, kjo ditë është ditë gëzimi. Ndalesa bën pjesë në ndalesën e përgjithshme të Pejgamberit, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin për të, i cili ndaloi që varrezat të merren vend feste dhe këtu për qëllim është në kohë të caktuara dhe periudha të njohura nga kuptimi i marrjes së varrezave si vend feste. Kjo vlen për atë që varrezat i viziton vetëm se për Bajram dhe, pasi e fal namazin e Bajramit, shkon një herë bën bajram me të vdekurit e pastaj shkon te të gjallët nga familja, në këtë rast ky njeri gabon sepse kjo ditë është ditë feste dhe ajo festohet me të gjallët e jo me të vdekurit. (sh.p.)

[35] Buhariu (950), Muslimi (892).

[36] Imam Ahmedi (24855), shejh Albani e vlerësoi si të mirë në es-Sahiha (4/443)

[37] Buhariu (3529), Muslimi (892).

[38] Buhariu (987), Muslimi (892).