Category: Pyetje & Përgjëgjje

Pyetja:

A lejohen lodrat kukulla për fëmijë?

***

Përgjigjja:

Ato figura që nënçmohen dhe që hidhen në tokë, që nuk ngrihen, që nuk vendosen të qëndrojnë (diku në shtëpi), dhe që nuk varen diku, çështja e tyre është e gjerë in shaa Allah.
Kur Aishja u martua me të Dërguarin e Allahut ﷺ, kishte lodra me vete, dmth., kukulla. [1]
Prandaj figura që nuk respektohet dhe që hidhet, dhe që nuk madhërohet, dhe që nuk varet diku, dhe – siç thonë në vendin tonë – që nuk vendoset (nuk ruhet) në komodinë, por lihet në duart e të vegjëlve; çështja e saj është e lehtë (dmth nuk ka problem në të).

Shejh Mesh’hur el Hasen

Përktheu: Udha e Besimtarëve

Pyetja:

A duhet të ndalojë së dhëni sadaka në mënyrë që të ruaj paratë për të kthyer borxhet, edhe nëse borxhet janë shumë të mëdha?

***

Përgjigjja:

Meqë borxhi qenka kaq i madh, atëherë pagimi i borxhit është më i rëndësishëm sesa të jepet sadaka.

Allahu e di më së miri.

Shejh Asim El Hakim

Pyetja:

Unë kam një sërë pyetjesh në lidhje me një temë specifike, domethënë: ndërveprimi me jomuslimanët dhe dashuria ndaj tyre. Së pari, nëse gjërat e mëposhtme janë haram: 1. miqësia me jomuslimanët, 2. dashuria për jomuslimanët 3. dhe çështje të ngjashme që kanë të bëjnë me mënyrën se si ne lidhemi me jomuslimanët – atëherë 1. si mund të ndihmojë një musliman jomuslimanët të hyjnë në Islam? Mos ma thuaj argumentin që thotë se nëse ndihma ndaj jomuslimanëve ka për qëllim zbutjen e zemrave të tyre dhe thirrjen e tyre në Islam, atëherë kjo është në rregull, sepse unë pyes veten se si mund t’i thërrasësh ata në Islam kur thjesht po shtiresh si miq me ata, dhe ju nuk jeni të sinqertë në këtë miqësi? Shpresoj se ju nuk do ta përmendni këtë çështje si pjesë e përgjigjes. 2. Martesa e një burri musliman me një grua jomuslimane. Pyetja në këtë rast është: a nuk është Islami fe e dashurisë dhe e paqes? Atëherë, si mund të ndalohet të duash jomuslimanët dhe të sillesh me jomuslimanët siç sillemi me muslimanët? Kam shumë pyetje, por mendoj se lloji i pyetjeve që dua të bëj është haram, kështu që do ta mbaj gojën mbyllur dhe nuk do t’i bëj. Por unë shpresoj se ju mund të më përgjigjeni në një mënyrë shumë të saktë dhe gjithëpërfshirëse. Mund të tingëlloj si budalla që i bëj këto pyetje, por po përpiqem të mësoj gjithnjë e më shumë për fenë time.

***

Përgjigjja:

Falënderimi i takon Allahut.

I.

Muslimani duhet të marrë masa për të rritur dhe forcuar besimin e tij dhe për ta bërë atë të qëndrueshëm, sepse nëse dikush ka dyshime, kjo e bën të vështirë të kuptojë urtësinë pas urdhrave të sheriatit, të cilat nuk mund të zhduken përveçse me anë të pyetjeve. Në këtë rast, ai duhet të pyesë, sepse parimi i sheriatit thotë: ajo pa të cilën nuk mund të kryhet një detyrë e detyrueshme është gjithashtu e detyrueshme. Dhe Allahu i Lartësuar na ka porositur që të pyesim dijetarët, siç thotë Ai, qoftë i Lartësuar: “…andaj pyetni dijetarët (e Librit), nëse nuk e dini (këtë).” (Nahl: 43)

Që muslimani të pyesë njerëzit e ditur për të larguar dyshimet dhe mendimet ndërhyrëse është diçka e lavdërueshme. Të pyesësh është vetëm për t’u fajësuar nëse bëhet për të treguar kokëfortësi, për të nxitur dyshime ose për t’u bërë përshtypje njerëzve.

Ibn Abd al-Berr (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:

“Nëse dikush kërkon qëllimin e të kuptuarit, kërkimin e fitimit të diturisë dhe eliminimit të injorancës dhe kërkimin për të kuptuar diçka që i kërkohet nga Islami për të kuptuar, nuk ka asgjë të keqe në këtë, sepse ilaçi për atë që nuk di është të kërkojë.

Por nëse dikush pyet për të shkaktuar telashe dhe nuk kërkon të mësojë, kjo nuk lejohet, qoftë nëse ai bënë disa pyetje apo shumë.” [1]

Prandaj ju inkurajojmë të mos hezitoni të bëni pyetje për të kuptuar atë që nuk kuptoni nga çështjet fetare.

Allahu na ndihmoftë ne dhe ju që ta mësojmë të vërtetën dhe t’i përmbahemi asaj me vendosmëri.

II.

Allahu i Lartësuar na ka urdhëruar që të mohojmë mosbesimin (kufrin) dhe njerëzit e tij, siç thotë Ai: “Shembull i mrekullueshëm për ju është Ibrahimi dhe ata që kanë qenë me të, kur i thanë popullit të vet: “Ne shkëputemi nga ju dhe nga ato që ju i adhuroni në vend të Allahut; ne ju mohojmë dhe armiqësia e urrejtja midis nesh është e përhershme, derisa të besoni tek Allahu Një dhe i Vetëm”” (Mumtehine: 4)

“Nuk gjen njerëz, që besojnë në Allahun dhe në Ditën e Fundit, që të ushqejnë dashuri ndaj atyre, të cilët kundërshtojnë Allahun dhe të Dërguarin e tij, edhe në qofshin ata etërit e tyre ose bijtë e tyre, ose vëllezërit e tyre, ose farefisi i tyre. Allahu ka skalitur besimin në zemrat e tyre dhe i ka fuqizuar ata me shpalljen e Vet. Ai do t’i shpjerë ata në kopshte, nëpër të cilat rrjedhin lumenj e ku do të qëndrojnë përgjithmonë. Allahu është i kënaqur me ata, por edhe ata do të jenë të kënaqur me Të. Ata janë Pala e Allahut dhe, vërtet që Pala e Allahut do të jetë fituese.” (Muxhadele: 58)

“O besimtarë! Mos i bëni miq e mbrojtës hebrenjtë dhe të krishterët! Ata janë mbrojtës të njëri-tjetrit. Kushdo prej jush që i bën ata miq, është me ata. Vërtet, Allahu nuk i udhëzon në rrugë të drejtë keqbërësit.” (Maide: 51)

Dhe na ka urdhëruar që ta duam besimin dhe t’i marrim besimtarët për aleatë, siç thotë Ai, qoftë i lartësuar: “Të gjithë mbahuni fort për litarin e Allahut (Kuranin) dhe mos u përçani! Kujtoni dhuntinë e Allahut për ju, sepse, kur ishit në armiqësi, Ai i pajtoi zemrat tuaja e, në saje të dhuntisë së Tij, u bëtë vëllezër. Dhe ju ishit buzë greminës së zjarrit, ndërsa Ai ju shpëtoi prej saj. Kështu, Allahu jua shpjegon shpalljet e Veta, që ju të drejtoheni në udhën e drejtë.” (Ali Imran: 103)

I Dërguari i Allahut ﷺ ka thënë: “Lidhja më e fortë e besimit është dashuria për hir të Allahut dhe urrejtja për hir të Allahut”. [2]

Transmetohet nga Enes ibn Malik (Allahu qoftë i kënaqur me të) se Pejgamberi ﷺ ka thënë: “Janë tri karakteristika, kushdo që i arrin ato ka gjetur ëmbëlsinë e besimit: kur Allahu dhe i Dërguari i Tij janë më të dashur për të se çdo gjë tjetër, kur ai e do një njeri dhe nuk e do atë veçse për hir të Allahut, dhe kur ai do të urrente të kthehet në mosbesim ashtu siç do të urrente të hidhet në zjarr.” [3]

III.

Ajo që u tha më lart nuk do të thotë se nuk mund të ketë një lloj dashurie ose dashurie për ndonjë arsye midis një muslimani dhe një jobesimtari individual, qoftë për shkak të lidhjeve farefisnore ose martesës, ose për shkak të ndonjë mirësisë ose favorit, dhe të ngjashme, ndërkohë që ende duke e mohuar fenë e tij dhe duke qenë kundër tij në këtë drejtim.

Allahu i Lartësuar ia pohoi dashurinë e Profetit ﷺ për xhaxhain e tij nga babai, Ebu Talib, edhe pse ai ishte jobesimtar. Allahu i Lartësuar thotë: “Vërtet, ti (Muhamed) nuk mund të udhëzosh kë të duash..” (Kasas: 56)

Ajo dashuri ishte diçka e natyrshme që buronte nga lidhjet farefisnore.

Allahu e ka lejuar martesën me gratë e Librit (çifute ose të krishtera), edhe pse martesa shpie në dashuri mes bashkëshortëve, siç thotë Ai, qoftë i Lartësuar: “…prej jush krijoi për ju bashkëshortet tuaja, që të qetësoheni pranë tyre, duke vënë ndërmjet jush dashuri dhe mëshirë.”(Rum: 21)

Kjo dashuri është diçka e natyrshme dhe instinktive, si dashuria për ushqimin, pijen, veshjen e të ngjashme; nuk e përjashton armiqësinë fetare në prani të një lloji të natyrshëm dashurie, sepse këto dy gjëra burojnë nga shkaqe të ndryshme.

Analogjia për këtë është mjekësia: pacienti mund ta dojë edhe ta urrejë ilaçin, të cilin e do

në një mënyrë (sepse ia lehtëson simptomat) dhe e urren në një mënyrë tjetër (sepse është e hidhur dhe e pakëndshme).

IV.

Pasi të kuptojmë se është e mundur të duash një person të caktuar për shkak të lidhjeve farefisnore, ose për shkak të mirësisë së tij dhe të ngjashme, dhe në të njëjtën kohë të mohosh mosbesimin e tij ose ta kundërshtosh atë për shkak të kësaj, testi i vërtetë vjen kur duket të jetë një kontradiktë midis këtyre dy llojeve të dashurisë.

Prandaj Allahu i paralajmëroi robërit e Tij besimtarë që të mos i japin përparësi kësaj lloj dashurie dhe prirjeje natyrore ndaj dashurisë që bazohet në besim dhe mësime islame.

Allahu i Lartësuar thotë: “O ju që besuat! Mos i pranoni për mbrojtës baballarët dhe vëllezërit tuaj, nëse ata e duan mosbesimin më shumë sesa besimin. Kushdo prej jush që i merr ata për mbrojtës, është keqbërës.

Thuaj (O Muhamed): “Nëse etërit tuaj, bijtë tuaj, vëllezërit tuaj, gratë tuaja, farefisi juaj, pasuria juaj që e keni fituar, tregtia që frikoheni se do të dështojë dhe shtëpitë ku e ndieni veten rehat, janë më të dashura për ju sesa Allahu, i Dërguari i Tij dhe lufta në rrugën e Tij, atëherë pritni derisa Allahu të sjellë vendimin (dënimin) e Tij. Allahu nuk e udhëzon në rrugën e drejtë popullin e pabindur.” (Teube: 23-24)

Shejh es-Sa’di (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:

“O ju që besuat” – veproni në përputhje me kërkesat e besimit tuaj, duke marrë për aleatë ata që i përmbahen atij dhe duke i konsideruar si armiq ata që nuk e bëjnë këtë.

“Mos i pranoni për mbrojtës baballarët dhe vëllezërit tuaj” – ata janë njerëzit më të afërt me ju, prandaj është edhe më e përshtatshme që të mos merrni si aleatë njerëzit e tjerë – nëse ata e duan mosbesimin më shumë sesa besimin.”, d.m.th., ata me dëshirë zgjedhin mosbesimin mbi besimin.

“Kushdo prej jush që i merr ata për mbrojtës, është keqbërës.” – sepse ata e kanë tejkaluar kufirin dhe e kanë kundërshtuar Allahun, duke marrë për aleatë armiqtë e Tij. Baza e aleancës është dashuria dhe mbështetja; duke i marrë ata si aleatë, kjo nënkupton dhënien e përparësisë bindjes ndaj tyre ndaj bindjes ndaj Allahut dhe dhënien e përparësisë dashurisë ndaj tyre ndaj dashurisë ndaj Allahut dhe të Dërguarit të Tij.

Arsyeja pse ata janë keqbërës është se dashurisë ndaj Allahut dhe të Dërguarit të Tij duhet t’i jepet përparësi ndaj dashurisë ndaj të gjithë të tjerëve, dhe çdo gjë tjetër duhet të jetë dytësore për ta. Prandaj Allahu thotë:

“Thuaj (O Muhamed): “Nëse etërit tuaj” – dhe, po kështu, nënat

“bijtë tuaj, vëllezërit tuaj” – nga prejardhja dhe farefisi

“gratë tuaja, farefisi juaj” – domethënë të afërmit e tu në përgjithësi

“pasuria juaj që e keni fituar” – që është, që ke fituar dhe mundohesh për të. Kjo është veçuar për t’u përmendur, sepse njerëzit janë më të lidhur me të dhe më të kujdesshëm me të sesa pasuria që u vjen pa mundim dhe përpjekje.

“tregtia që frikoheni se do të dështojë” – domethënë, keni frikë se do të bien çmimet e mallrave ose se do të humbasin. Këtu përfshihen të gjitha llojet e tregtisë dhe të ardhurave, si mallrat tregtare, anijet, armët, mobiljet, drithërat, tokat bujqësore, blegtoria e kështu me radhë.

“shtëpitë ku e ndieni veten rehat” – për shkak të bukurisë dhe zbukurimeve të tyre dhe sepse i përshtaten dëshirave të tua

Nëse këto gjëra – “janë më të dashura për ju sesa Allahu, i Dërguari i Tij dhe lufta në rrugën e Tij” – atëherë ju jeni shkelës dhe zullumqarë.

“atëherë pritni” – dhe kini kujdes për atë që do t’ju godasë nga dënimi

“derisa Allahu të sjellë vendimin(dënimin) e Tij.” – që nuk mund të rikthehet

“Allahu nuk e udhëzon në rrugën e drejtë popullin e pabindur.” – domethënë ata që nuk i binden Atij dhe i japin përparësi ndonjërës prej gjërave të përmendura më lart mbi dashurinë ndaj Allahut.

Ky ajet ofron dëshminë më të madhe për detyrimin për ta dashur Allahun dhe të Dërguarin e Tij dhe për t’u dhënë atyre përparësi ndaj dashurisë për çdo gjë tjetër. Ai gjithashtu ofron dëshmi për paralajmërimin e ashpër dhe zemërimin e sigurt për atë për të cilin ndonjëra nga këto gjëra është më e dashur se Allahu dhe i Dërguari i Tij, dhe xhihadin në rrugën e Tij.

Shenja e kësaj është se nëse njeriut i paraqiten dy opsione, njëra prej të cilave është e dashur nga Allahu dhe i Dërguari i Tij, por ai nuk ka prirje për të, dhe opsioni tjetër është diçka që ai e do dhe e dëshiron, por do të shkaktojë të humbasë ose do t’ia zvogëlojë atë gjë që e do Allahu dhe i Dërguari i Tij, nëse i jep përparësi asaj që ai vetë dëshiron mbi atë që e do Allahu, kjo tregon se ai është keqbërës që nuk po bën atë që duhet të bëj.” [4]

V.

Refuzimi dhe inati ndaj jobesimtarit nuk është për shkak të prejardhjes, atdheut, ngjyrës apo imazhit të tij; përkundrazi është për shkak të mosbesimit që ai ndjek dhe kundërshtimit të tij ndaj fesë së Allahut.

Nuk ka asnjë kontradiktë ndërmjet kësaj dhe dashurisë që ai të udhëzohet; përkundrazi kështu kanë qenë të gjithë të dërguarit dhe robërit besimtarë të Allahut me popullin e tyre. Ata mohuan atë në të cilën besonin njerëzit e tyre, duke i bërë shok Allahut, qoftë i lavdëruar dhe lartësuar, dhe për shkak të largimit të tyre nga feja e Tij dhe refuzimit të të dërguarve të Tij. Në të njëjtën kohë, ata donin që ata të udhëzoheshin dhe të hynin në fenë e Allahut të Madhëruar.

Transmetohet nga Ibn Umeri se i Dërguari i Allahut ﷺ ka thënë: “O Allah! Lartësoje Islamin me njërin nga dy burrat që Ti do: ose me Umer ibn Hattabin ose me Ebu Xhehl ibn Hishamin! Dhe më i dashur prej tyre tek Ai ishte Omeri. Ky është një hadith hasen sahih gharib i transmetuar nga Ibn Umeri. [5]

Abdullah ibn Mesudi (Allahu qoftë i kënaqur me të) ka thënë: “Më duket sikur jam duke parë Pejgamberin ﷺ tek tregon për një nga Pejgamberët, populli i të cilit e kishte rrahur atë dhe e kishte bërë t’i kullonte gjak, ndërsa ai e fshinte gjakun nga fytyra, duke thënë: “O Allah! Fale popullin tim, sepse ata nuk dinë” [6]

Mendoni për historinë e mëposhtme; do të shihni se si armiqësia në bazë të fesë, qoftë edhe nga ana e një jobesimtari, mund të shndërrohet në dashuri në bazë të besimit kur jobesimtari hyn në fenë e Allahut dhe heq dorë nga mosbesimi që ka ndjekur:

Transmetohet se Ebu Hurejra (Allahu qoftë i kënaqur prej tij) ka thënë:

I Dërguari i Allahut ﷺ dërgoi disa kalorës në drejtim të Nexhdit dhe ata kapën një njeri nga Benu Hanifja, i cili quhej Thumamah ibn Uthal, prijësi i popullit të Jemames. E lidhën në një nga shtyllat e xhamisë, pastaj i Dërguari i Allahut ﷺ doli tek ai dhe i tha: “Çfarë ke për të thënë, o Thumamah?”

Ai tha: “Unë do të them diçka të mirë, o Muhamed. Nëse më vrisni, do të vrisni atë që ka derdhur gjak, dhe nëse më tregoni mirësi, do të tregoni mirësi ndaj atij që është mirënjohës, dhe nëse doni para, atëherë kërkoni dhe do t’ju jepet çfarë të doni.”

Ai mbeti vetëm deri të nesërmen, pastaj tha: “Çfarë ke për të thënë, o Thumamah?”

Ai tha: Atë që të thashë: nëse më tregon mirësi, do të jesh mirënjohës ndaj atij që është mirënjohës. (I Dërguari i Allahut ﷺ) e la të qetë deri të nesërmen, pastaj tha: “Çfarë ke për të thënë, o Thumamah?”

Ai tha: “Unë them atë që ju thashë tashmë.”

(I Dërguari i Allahut ﷺ) tha: “Lëreni Thumamen të shkojë”.

Kështu ai shkoi te disa hurma që ishin afër xhamisë, dhe u la (gusl), pastaj hyri në xhami dhe tha: “Dëshmoj se nuk ka zot tjetër që meriton të adhurohet përveç Allahut dhe dëshmoj se Muhamedi është i Dërguar i Allahut.

O Muhamed, pasha Allahun, nuk kishte asnjë fytyrë në tokë që të ishte më e urryer për mua se fytyra jote, por tani fytyra jote është bërë më e dashura nga të gjitha fytyrat për mua.

Pasha Allahun, nuk kishte fe më të urryer për mua se feja jote, por tani feja jote është bërë më e dashura nga të gjitha fetë për mua.

Pasha Allahun, nuk kishte qytet në tokë që të ishte më i urryer për mua se qyteti juaj, por tani qyteti juaj është bërë qyteti më i dashur nga të gjitha qytetet për mua.

Kalorësia juaj më kapi kur kisha ndërmend të bëj umre. Çfarë mendoni ju? I Dërguari i Allahut ﷺ e përgëzoi dhe i tha të bënte umre… [7]

IV.

Duhet theksuar dhe pohuar se bashkimi i këtyre dy çështjeve – pra mohimi i shirkut dhe popullit të tij dhe dhembshuria ndaj njerëzve për hir të Allahut, dashuria ndaj tyre për të besuar dhe përpjekja për t’i sjellë të gjitha në fenë e Allahut – është një nga arsyet kryesore pse ky ummet përshkruhet si më i miri, për të cilin Allahu i lavdëron ata.

Transmetohet se Ebu Hurejra (Allahu qoftë i kënaqur me të) ka thënë në lidhje me ajetin “Ju jeni populli më i mirë i dalë për njerëzimin” (Ali Imran: 110): Më e mira e njerëzimit për njerëzimin; i sjell me zinxhirë në qafë, pastaj hyjnë në Islam. [8]

Mendo për historinë e këtij robi besimtar dhe çfarë i ndodhi atij me popullin e tij jobesimtar, i cili e refuzoi dhe mohoi të vërtetën, dhe se si ai u përpoq t’i udhëzojë ata, por ata e refuzuan atë dhe për çka i thirri, derisa e vranë. Megjithatë, pavarësisht kësaj, ai shpresonte se rezultati për ta do të ishte i mirë dhe se në fund do të udhëzoheshin, edhe pasi të vdiste:

Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe nga skajet e qytetit erdhi një njeri, duke nxituar dhe tha: “O populli im, ndiqni të dërguarit! Ndiqni ata, që nuk kërkojnë prej jush kurrfarë shpërblimi e që janë në rrugë të drejtë! Përse të mos e adhuroj Atë, i Cili më ka krijuar e tek i Cili do të ktheheni të gjithë?! Vallë, përse duhet të adhuroj zota të tjerë përveç Tij? Nëse i Gjithëmëshirshmi do të dëshironte të më godiste me ndonjë të keqe, ndërmjetësimi i atyre (zotave) nuk do të më sillte kurrfarë dobie e as që do të mund të më shpëtonin. Atëherë, unë do të isha me siguri në humbje të dukshme.Unë i kam besuar Zotit tuaj, andaj, më dëgjoni!” (Pasi e vrau populli i vet, atij) iu tha: “Hyr në Xhenet!” Ai tha: “Ah, sikur ta dinte populli im, se si më fali Zoti im dhe më bëri të nderuar!” (Ja Sin: 20-27)

Pyetja:

Si duhet trajtuar një djalë që është i pabindur ndaj prindërve të tij? Si duhet të sillen me djalin që kërcënon se do të vrasë nënën dhe sfidon prindërit e tij dhe e akuzon motrën për shthurje dhe zina, shkakton skandal në familjen e tij dhe gjithmonë debaton me mysafirët, i shan dhe i kërcënon?

***

Përgjigjja:

Falënderimi i takon Allahut.

Prindërit duhet t’u japin fëmijëve të tyre një edukim të mirë dhe të kujdesen për ta, në mënyrë që ata të jenë në gjendje të mirë si në çështjet fetare ashtu edhe në atë të kësaj bote.

Nëse një fëmijë rritet i pabindur dhe rebel, atëherë prindërit duhet të bëjnë më shumë dhe të përpiqen më shumë për ta udhëhequr dhe për ta bërë të drejtë, duke e kujtuar dhe këshilluar, duke treguar durim ndaj tij, duke u lutur për të, duke zgjedhur miq të mirë për të dhe duke zgjedhur të drejtët, të njohurit që mund ta vizitojnë, dhe ta këshillojnë dhe miqësohen me të.

Vëllezërit, miqtë dhe fqinjët e tij duhet t’i ndihmojnë prindërit për këtë sa të munden.

Por nëse djali bëhet më i keq dhe shtohet e keqja dhe telashet që i shkakton, siç është përmendur në pyetje, dhe këshilla dhe disiplina nuk kanë sukses me të, atëherë është e detyrueshme të denoncohet e keqja e tij me të gjitha mjetet e mundshme, duke e kërcënuar se do ta godasë ose në fakt duke e goditur atë, ose duke kërkuar ndihmën e burrave të tjerë të familjes kundër tij, ose duke e çuar çështjen tek autoritetet, nëse nuk është e mundur të ndalohet e keqja e tij me ndonjë nga mjetet e tjera të përmendura. E keqja e tij nuk duhet të merret lehtë ose të anashkalohet; përkundrazi duhet të ndërpritet para se të shkojë më tej dhe të shkaktojë dëm më të madh.

Pra, para së gjithash ata duhet të ndjekin hapat e përmendur më lart të ofrimit të këshillave dhe udhëzimeve, përkujtimit të Allahut, rrënjosjes së shpresës dhe frikës; duke i treguar për të drejtat që kanë mbi të prindërit, motra dhe të ftuarit e tij; duke i thënë se kryerja e kësaj të keqe do ta bëjë atë të urrejë familjen, fqinjët dhe njerëzit përreth tij, dhe ata duhet të vazhdojnë me të në këtë, duke qenë të butë dhe të durueshëm, dhe duke përdorur urtësi dhe predikim të bukur.

Vëllezërit e tij duhet të përpiqen shumë në këtë drejtim dhe të përdorin urtësinë dhe durimin me të, duke e këshilluar me butësi dhe të mos jenë të ashpër ndaj tij në të folur.

Por nëse ai vazhdon në atë që po bën, duke i shkëputur lidhjet me prindërit dhe vëllezërit e motrat e tij dhe duke iu shmangur atyre, atëherë ata nuk duhet të flasin me të dhe të mos komunikojnë me të, me shpresën se Allahu do ta drejtojë atë dhe ata duhet të vazhdoni t’i luteni Atij që ta udhëzojë.

Por nëse ai nuk kthehet në vete dhe vazhdon në rrugët e tij të mbrapshta, atëherë duhet ta raportojnë tek autoritetet përkatëse dhe forcat e sigurisë që mund ta ndalojnë të bëjë keq dhe ta pengojnë nga ajo që bën.

Ai nuk duhet të lihet të vazhdojë në këtë shkelje, për shkak të ashpërsisë së të keqes së tij dhe dëmit që mund t’i bëjë familjes së tij dhe njerëzve përreth tij.

Mbi të gjitha, prindërit dhe anëtarët e familjes së tij duhet t’i drejtohen Allahut, sepse shumica e fatkeqësive të tilla vijnë për shkak të mëkateve që sjellin të këqija dhe prishje në familje. Ibn el-Haxh (Allahu e mëshiroftë) ka thënë, kur flet për çështje që janë në kundërshtim me mësimet islame që mund të bëhen nga njëri ose të dy bashkëshortët:

Padyshim që pajtimi mes këtyre bashkëshortëve është shumë i rrallë, madje edhe nëse ka harmoni mes tyre, nuk është pa sëmundje, dhe nëse ndodh që ata të kenë një fëmijë, ai ka shumë të ngjarë të rritet i pabindur dhe duke bërë të gjitha llojet e gjërave të papërshtatshme, dhe E gjithë kjo është rezultat i mospërfilljes së detyrimeve të tyre ndaj Allahut të Lartësuar. [1]

Dhe Allahu e di më së miri.

islamqa.info

Pyetja:

A mund ta divorcoj (talak) burrin tim, sepse ai po përpiqet të marrë një grua të dytë, por ai nuk mund të kujdeset as për mua dhe fëmijët tanë?

***

Përgjigjjet:

Falënderimi i takon Allahut.

Së pari:

Gruaja nuk ka fuqi të shkurorëzojë (talaak) burrin e saj; por shkurorëzimi është në dorën e burrit, sepse Profeti ﷺ ka thënë: “…por shkurorëzimi është në dorën e atij (burrit) që e ka martuar gruan.” [1]

Komisioni i Përhershëm u pyet: “Nëse gruaja e shkurorëzon (talak) burrin e saj, a duhet të bëjë shlyerje dhe cili është ai shlyerje?”

Ata u përgjigjën: “Nëse gruaja e shkurorëzon burrin e saj, kjo nuk llogaritet si e tillë dhe ajo nuk ka nevojë të bëjë shlyerje, por ajo duhet t’i kërkojë Allahut falje dhe të pendohet tek Ai, sepse shkurorëzimi i saj ndaj burrit të saj është në kundërshtim me ligjin. Dëshmia sheriatike, e cila tregon se shkurorëzimi është në dorën e burrit ose të kujtdo që vepron në emër të tij sipas sheriatit.” [2]

Së dyti:

Burri nuk është i detyruar të kërkojë lejen ose miratimin e gruas së tij nëse dëshiron të marrë një grua të dytë, por pjesë e trajtimit të mirë është ta ngushëllojë atë duke marrë masa për të reduktuar shqetësimin që ndiejnë natyrshëm gratë në situata të tilla.

Këshilla jonë për gruan, burri i së cilës merr një grua të dytë është të jetë e duruar, të kërkojë shpërblimin tek Allahu dhe të pranojë atë që Allahu ka caktuar për të. Askush nuk e di se ku qëndron mirësia. Allahu i Lartësuar thotë: “Por mund ta urreni një gjë, ndërkohë që ajo është e mirë për ju e mund ta doni një gjë, ndërkohë që ajo është e dëmshme për ju. Allahu di, kurse ju nuk dini.” (Bekare: 216)

Por nëse ndodh që një grua nuk mund ta durojë këtë dhe frikën se nuk do të mund t’i përmbushë të drejtat e burrit mbi të nëse ai merr një grua të dytë, atëherë ajo mund të kërkojë khula dhe t’ia kthejë mehrin burrit për shkak të transmetimit të Ibën Abasit (Allahu qoftë i kënaqur me të), sipas të cilit gruaja e Thabit ibn Kajsit erdhi tek Profeti ﷺ: “O i Dërguari i Allahut! Nuk e fajësoj Thabitin përmangësi të karakterit apo të besimit të tij, por mua, duke qenë muslimane, nuk më pëlqen të sillem nëmënyrë jo-islame (nëse unë rri me të).” Për këtë, i Dërguari i Allahut ﷺ i tha: “A ia kthen kopshtin që të ka dhënë ai ty si dhuratë martese?” Ajo i tha: “Po.” Pastaj Pejgamberi ﷺ i tha Thabitit: “O Thabit! Pranoje kopshtin tënd dhe ndaje atë një herë!”  [3]

Ibn Haxheri (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: “Fjalët “por mua, duke qenë muslimane, nuk më pëlqen të sillem nëmënyrë jo-islame” do të thotë: Nëse qëndroj me të, do të urreja të bie në çdo gjë që përbën kufër. Është sikur ajo po tregonte se mospëlqimi i saj i fortë ndaj tij mund ta shtynte atë të shfaqte kufrin në të jashtmen në mënyrë që martesa e saj me të të anulohej. Ajo e dinte se kjo ishte haram, por kishte frikë se urrejtja e fortë mund ta shtynte atë ta bënte këtë. Ose mund të ndodhë që ajo me kufër nënkuptonte mosmirënjohje ndaj burrit të saj, që i referohet dështimit të gruas në përmbushjen e të drejtave të burrit.” [4]

Por nëse burri nuk është në gjendje të mirë dhe nuk ka mundësi të shpenzojë për mirëmbajtjen e gruas së tij dhe të bëjë atë që është i detyruar të bëjë për t’u kujdesur për të, atëherë ajo mund t’ia referojë çështjen gjykatësit islam (kadis) dhe të kërkojë anulimin e martesë.

Dhe Allahu e di më së miri.

islamqa.info

—————

[1] I klasifikuar si hasen nga Albani në Sahih Ibn Maxheh.

[2] Fetaua el-Lejneh ed-Daimah (vëll. 1 – 20/11)

[3] Buhariu (5276)

[4] Fet’hul-Bari (9/399)

Pyetja:

Më këshilloni si të bëhem namazli i rregullt. Fal xhumanë por edhe ndonjë vakt kur kam kohë.

***

Përgjigjja:

Falënderimet i takojnë Allahut, paqja dhe bekimet e Tij qofshin mbi të Dërguarin e Tij, Muhamedin ﷺ, mbi familjen, shokët dhe të gjithë ata që ndjekin rrugën e tij deri në Ditën e Gjykimit!

Merakosja juaj na gëzon, sepse jeni në momentet kur po kërkoni forcimit të lidhjes me Krijuesin tuaj.

Gjëja e parë me të cilin do t`ju këshillonim është se ju duhet ta kuptoni se në fenë tonë, pas imanit (besimit) të cilin e dëshmon njeriu me fjalën: “La Ilahe Ilallah, Muhamedurr Rresulullah”, ibadeti më i vlefshëm dhe më i domosdoshëm është namazi. Namazi është shtylla e fesë, është kushti i dytë i Islamit.

Me të vërtetë ky adhurim është prej adhurimeve themelor dhe më të rëndësishme që duhet të kryejë besimtari. Prandaj, ju këshillojmë që sa më shpejt të filloni praktikimin e faljes së pesë kohëve të namazeve, pasi kjo është e domosdoshme për besimtarin.

Transmetohet nga Ibn Umeri se i Dërguari ynë, ﷺ, ka thënë: “Islami është i ndërtuar mbi pesë shtylla: mbi dëshminë se nuk ka të adhuruar me të drejtë përveç Allahut dhe se Muhamedi është rob dhe i Dërguari i Tij, falja e namazit, dhënia e zekatit, agjërimi i Ramazanit dhe vizita e Qabes për kë ka mundësi.” [1]

Allahu i Madhërishëm në ajete të shumta i ka nxitur besimtarët që ta kryejnë atë sa më mirë. Ai në Kuran thotë:
“Të kthyer tek Ai (Allahu), kijani frikën Atij, kryejeni më së miri namazin dhe mos jini nga idhujtarët të cilët e përçanë fenë duke u ndarë në grupacione ku çdo palë i gëzohet idesë së tij.” (Rrum: 31)

Dhe thotë: “E nuk qenë të urdhëruar (njerëzit) për diçka tjetër përveçse ta adhurojnë Allahun sinqerisht me përkushtim, vetëm ndaj Tij ta falin më së miri namazin, ta japin zekatin. Kjo është feja e drejtë.” (Bejineh: 5)

Dhe ka thënë: “Thuaju robërve të Mi të cilët kanë besuar: ta falin namazin dhe të japin nga ajo që Ne i kemi furnizuar, të japin fshehtas dhe haptas para se të vijë ajo ditë ku nuk ka shitblerje dhe as lidhje të ngushtë.” (Ibrahim: 31)

Gjithashtu, nga lutjet e të dashurit të ngushtë të Mëshiruesit, Ibrahimit alejhi selam, ishte: “O Zoti im, më bëj mua falës të namazit, po ashtu dhe pasardhësit e mi, o Zoti ynë, na e prano lutjen!” (Ibrahim: 40)

Vëlla i nderuar, këto citate janë vetëm disa nga ato që nxisin dhe dëshmojnë domosdoshmërinë e faljes së pesë kohëve të namazeve. Prandaj ju këshillojmë që ta filloni faljen e rregullt sa më shpejt, pasi këtu është fitimi juaj, të cilit do t’i gëzoheni në këtë botë dhe në botën tjetër. Dijeni se Ditën e Gjykimit njeriut nuk do t’i bëjë dobi as pasuria e as pasardhësit, por do ta shpëtojnë vetëm veprat e mira të cilat i ka manifestuar si nënshtrim ndaj krijuesit të Tij.

Allahu i Lartësuar thotë: “Ditën kur nuk bën dobi as malli, as fëmijët (por bën dobi) Vetëm kush i paraqitet Zotit me zemër të shëndoshë.” (Shuara, 88-89)

Zemra e shëndoshë e përmendur në këtë ajet ka për qëllim njeriun i cili ka pasur besim të dëshmuar edhe me vepra.

– Ndërsa problemin e mendimeve të cilat u vijnë gjatë namazit e kemi shtjelluar në disa përgjigje, prandaj kthehuni aty.

Allahu e di më së miri!

Alaudin Abazi

Pyetja:

Cili është historiku i haxhit?

***

Përgjigjja:

Falënderimi i takon Allahut.

Haxhi, shtylla e pestë e Islamit

Një nga gjërat për të cilat ekziston konsensusi i dijetarëve në mesin e të gjithë muslimanëve, të lashtë dhe të sotëm, të kaluar dhe të sotëm, është se Haxhi ose pelegrinazhi në Shtëpinë e Shenjtë të Allahut është një nga pesë shtyllat e Islamit, siç dëshmohet në el-Sahihajn nga hadithi i Ibn Omerit (Allahu qoftë i kënaqur me të dy) dhe të tjerë. Dihet mirë se haxhi, sikurse ibadetet e tjera, përfshin veprime të veçanta dhe secila prej këtyre veprimeve duhet të bëhet në mënyrën e përcaktuar, siç është hyrja në ihram nga mikat, tavaf, sa’i ndërmjet el-Safa dhe el- Mervah, qëndrimi në Arafah, qëndrimi natën në Muzdelife, gjuajtja me gurë e Xhemaratit, therja e kurbanit dhe veprimet e tjera të njohura të Haxhit. Të gjitha këto veprime duhet të bëhen në përputhje me mësimet e Profetit ﷺ. Ka shumë hadithe që përshkruajnë haxhin e Profetit ﷺ këto janë përmbledhur nga Imam Ibn el-Kajimi në Zad el-Ma’ad dhe nga el-Hafidh Ibn Kethiri në librin e tij el-Bidaje ue’l-Nihaje; këta dijetarë kanë shpjeguar edhe vendimet e nxjerra nga këto hadithe. Muslimani duhet t’i kushtojë vëmendje mësimit të këtyre rregullave dhe veprimit sipas tyre.

Qëllimi i haxhit

Duhet të kujtojmë se qëllimi themelor i veprimeve të haxhit është vendosja e përmendjes së Allahut, siç thotë Allahu: “E kur të derdheni (hiqeni) prej Arafatit, përmendeni Allahun në vend të shenjtë (Muzdelife), përmendeni Atë ashtu si u ka udhëzuar Ai, sepse më parë ishit të humbur. Pastaj zdirgjuni andej kah zdirgjen njerëzit, kërkoni Allahut falje, se Allahu fal e është mëshirues. E kur t’i kryeni detyrat tuaja, përmendeni Allahun sikurse i përkujtoni prindërit tuaj, bile përmendeni edhe më fortë. Ka disa prej njerëzve që thonë: “Zoti ynë, na jep Ti neve në këtë botë“! Për të nuk ka asgjë në botën tjetër. E, ka prej tyre asish që thotë: “Zoti ynë na jep të mira në këtë jetë, të mira edhe në botën tjetër dhe na ruaj prej dënimit me zjarr”! Të tillët e kanë shpërblimin nga ajo që e fituan. Allahu është i shpejtë në llogari. Allahun përmendeni në ditët e caktuara (në ditët e bajramit). Kush ngutet (të largohet prej Mines) për dy ditë, nuk bën mëkat, po edhe ai që e shtyen (edhe për një ditë) nuk bënë mëkat, këto rregulla janë për atë që don të jetë i përpiktë. Pra, kini kujdes Allahun dhe dijeni se ju te Ai tuboheni.” (Bekare: 198–203) Aishja (Allahu qoftë i kënaqur prej saj) tha: “Tavafi rreth shtëpisë dhe sa’i ndërmjet el-Safa dhe el-Merva dhe gurëzimi i xhematit ishin urdhëruar vetëm që të vendoset përmendja e Allahut.” [1]
Pra, muslimani i nderon ritualet e haxhit sepse Allahu e ka urdhëruar që t’i nderojë ato, siç thotë Allahu: “E kush madhëron dispozitat e Allahut, ajo është shenjë e devotshmërisë së zemrave.” (Haxh: 32)

Transmetohet se Omer ibnul Hattabi (Allahu qoftë i kënaqur me të) e puthi Gurin e Zi dhe tha: “Sikur të mos e kisha parë të Dërguarin e Allahut ﷺ duke të puthur, nuk do të të kisha puthur.” [2]

Veprimet e haxhit

Ibn el-Xheuzi ka thënë duke diskutuar dhe shpjeguar veprimet e haxhit: “Sfondi i këtyre ritualeve nuk është më i pranishëm, por vendimet mbeten në fuqi. Këto rituale mund të jenë konfuze për disa që i shohin dhe nuk i dinë arsyet e tyre, kështu që ata mund të thonë: “Kjo nuk ka kuptim.” Unë i kam shpjeguar arsyet e tyre për sa i përket raporteve të transmetuara, tani do të shpjegoj për ju kuptimet pas tyre. Vini re se baza e ibadeteve është diçka racionale dhe e kuptueshme, që është nënshtrimi i robit ndaj Zotit të tij dhe bindja ndaj Tij. Namazi përfshin përuljen dhe nënshtrimin, çka nënkuptohet me fjalën ibadet (adhurim). Zekati përfshin mirësinë dhe ndihmën ndaj të varfërve, kështu që kuptimi i tij është i qartë. Agjërimi do të thotë të shtypësh dëshirat e vetvetes në mënyrë që ai të jetë i bindur ndaj Atij të cilit i shërben. Të nderosh shtëpinë dhe të shkosh atje dhe të vendosësh një vend të shenjtë (Haram) rreth saj janë vepra nderimi. Arritja atje i çrregullt dhe i çrregullt është si një rob që i drejtohet Zotit të tij me përulësi dhe nënshtrim, dhe kjo është e qartë. Njeriu ndihet i qetë duke kryer ritualet që i kupton dhe që e motivojnë t’i kryejë ato, por për të arritur nënshtrimin e plotë ka disa rituale që një person mund të mos i kuptojë, kështu që ai nuk do të jetë i qetë dhe nuk do t’i kuptojë ato. Në këtë rast motivi i vetëm është respektimi i urdhrave të Allahut. Kjo është një formë më e madhe përulësie dhe nënshtrimi.”

Historia e haxhit

Nëse kjo kuptohet, atëherë një pjesë e madhe e historisë së veprimeve të haxhit para të Dërguarit të Allahut ﷺ nuk është e njohur për ne. Në këtë rast, nuk ka rëndësi nëse nuk e dimë. Dhe ka disa gjëra në lidhje me historinë e të cilave tregohen disa indikacione në disa tekste; do të përmendim disa prej tyre këtu: Kur u urdhërua haxhi? Kur filloi haxhi? Allahu thotë: “Dhe shpalli njerëzve haxhin. Ata do të vijnë tek ju në këmbë dhe mbi çdo deve të dobët, do të vijnë nga çdo autostradë e thellë dhe e largët (e gjerë) malore (për të kryer haxhin).” (Haxh: 27)
Ibn Kethiri në komentimin e këtij ajeti (3/221) thotë: “Kjo do të thotë: Shpall Haxhin (o Ibrahim) njerëzve, duke i thirrur ata që të vijnë në haxhi në këtë Shtëpi, të cilën të kemi urdhëruar ta ndërtosh. U përmend se ai tha: “O Zot, si mund t’ua shpall atë njerëzve kur zëri im nuk arrin tek ata?” Ai tha: “Thirrni dhe Ne do t’jua përcjellim”. Kështu ai qëndroi në mekamin (stacionin) e tij – ose u tha, në shkëmb, ose në el-Safa, ose në Ebu Kubejs (një mal) – dhe tha: “O ju njerëz, Zoti juaj ka marrë një shtëpi, prandaj ejani tek ajo në pelegrinazh.” Dhe thuhej se malet u ulën në mënyrë që zëri i tij të arrinte në të gjitha anët e tokës, dhe ata që ishin ende në mitër ose në ijët e burrave dëgjuan gjithashtu, dhe gjithçka që e dëgjonin, qytetet, kampet e nomadëve, pemët dhe të gjithë të cilin Allahu e ka caktuar që të kryejë haxhin derisa Dita e Kijametit të përgjigjet, (duke thënë) Lebbejk Allahumma labbejk (Ja ku jam, o Allah, ja ku jam.) Kjo është përmbledhja e asaj që është transmetuar nga Ibën Abbasi, Muxhahidi, Ikrime, Seid ibn Xhubejri dhe të tjerë nga selefët. Allahu e di më së miri.” Ibn el-Xhevzi, në librin e tij Muthir el-Azm el-Sakin (1/354) ka transmetuar diçka të ngjashme, por më shkurt, dhe ia atribuon atë transmetuesve të Sires. Kjo ka të bëjë me historinë e urdhërimit të haxhit para dërgimit të Pejgamberit ﷺ.

Në lidhje me urdhërimin e haxhit në Islam, ka disa dallime të mendimeve dijetare lidhur me këtë. Thuhej se ishte urdhëruar në vitin 6 hixhri, ose në vitin 7 hixhri, ose në vitin 9 hixhri, ose në vitin 10 hixhri. Imam Ibn Kajjimi ishte i sigurt se ishte urdhëruar në vitin 9 ose 10 hixhri. Ai ka thënë në : “Nuk ka dyshim se Pejgamberi ﷺ nuk e kreu haxhin pasi u shpërngul në Medine, përveç një haxhi, që ishte Haxhi i Lamtumirës. Dhe nuk ka dyshim se kjo ka ndodhur në vitin 10 hixhri… Kur u shpall urdhri për kryerjen e Haxhit, i Dërguari i Allahut ﷺ nxitoi për ta kryer haxhin pa vonesë. Për shkak se urdhërimi i haxhit erdhi në një fazë të mëvonshme, në vitin 9 ose 10 hixhri, mund të thuhet: Si mund të vërtetoni se urdhri për kryerjen e haxhit u vonua deri në 9 ose 10 hixhri? Do të thoshim se pjesa e parë e sures Al ‘Imran u shpall në vitin e delegacioneve (‘am el-vufud), gjatë të cilit delegacioni nga Nexhrani erdhi te i Dërguari i Allahut ﷺ dhe ai lidhi një marrëveshje me ta në lidhje me pagesën e xhizjes dhe (vendimi) xhizja u shpall në vitin e Tebukut, 9 hixhri, kur zbriti pjesa e parë e sures Al Imran…” [3]

Kurtubiu ka thënë në Tefsirin e tij (2/4/92): Haxhi ishte i njohur për arabët. Kur erdhi Islami, atyre u treguan për diçka që tashmë e dinin dhe ajo që ishte urdhëruar për ta ishte diçka që ata e njihnin…” Shih gjithashtu Ahkam el-Kurani nga Ibn el-‘Arabi, 1/286. Tavaf rreth shtëpisë Allahu thotë (interpretim i kuptimit): “Dhe Ne i urdhëruam Ibrahimin dhe Ismailin ​​që të pastrojnë Shtëpinë Time (Qaben në Mekë) për ata që e rrethojnë atë, ose që qëndrojnë (Itikaf), ose që përkulen ose bëjnë sexhde (në lutje).” (Bekare: 125) Ky ajet tregon se tavafi rreth Qabes ishte i njohur në kohën e Ibrahimit (paqja qoftë mbi të). Raml Raml do të thotë të ecësh shpejt me hapa të shkurtër. Ky është Sunet për burrat, por jo për gratë gjatë tavafit të mbërritjes (tavaf el-kudum), që është tavafi i parë që kryhet kur dikush arrin në Mekë. Si filloi Raml? Ibn Abasi (Allahu qoftë i kënaqur me të) ka thënë: I Dërguari i Allahut ﷺ erdhi me shokët e tij dhe mushrikuni tha: “Ju kanë ardhur njerëz që janë dobësuar nga ethet e Jethribit. Kështu Profeti ﷺ i urdhëroi ata që të ecnin shpejt (raml) në tre qarqet e para… [4] Sipas një transmetimi tjetër, ai tha: “Ecni shpejt që mushrikinët të shohin se jeni të fortë”. Uji i Zemzemit dhe i Sa’iut midis el-Safa dhe el-Merva, transmetohet se Ibn Abasi (Allahu qoftë i kënaqur me të) ka thënë: “Ibrahimi e solli Haxheren dhe djalin e saj Ismailin kur ajo ende po e ushqente me gji, në një vend afër Qabes nën një pemë në vendin e Zemzemit, në vendin më të lartë në xhami. Gjatë atyre ditëve nuk kishte njeri në Mekë dhe as ujë. Kështu ai i la ata atje dhe la me ta një çantë lëkure me disa hurma dhe një lëkurë të vogël uji me pak ujë, dhe u nis për në shtëpi. Nëna e Ismailit e ndoqi duke thënë: “O Ibrahim! Ku po shkoni, duke na lënë në këtë luginë ku nuk ka asnjë person, shoqërinë e të cilit mund ta gëzojmë, as nuk ka asgjë (për të shijuar)?” Ajo ia përsëriti këtë shumë herë, por ai nuk e shikoi atë. Pastaj ajo e pyeti: “A të ka urdhëruar Allahu ta bësh këtë?” Ai tha: “Po.” Ajo tha: “Atëherë Ai nuk do të na braktisë” dhe u kthye, ndërsa Ibrahami vazhdoi tutje. Kur arriti në el-Thanije, ku ata nuk mund ta shihnin, ai u kthye nga Qabeja dhe duke ngritur të dy duart, e luti Allahun duke thënë lutjen e mëposhtme: “Zoti ynë! Unë një pjesë të familjes sime e vendosa në një luginë, ku nuk ka bimë, e pranë shtëpisë Tënde të shenjtë. Zoti ynë (i vendosa aty) që ta falin namazin, pra bën që zemrat e disa njerëzve të mallëngjehen për ata, dhe, për të falënderuar me mirënjohje, furnizoi ata me fruta.” (Ibrahim: 37) [5]

Nëna e Ismailit vazhdoi t’i jepte gji Ismailit dhe të pinte nga uji (ajo kishte). Pasi u mbarua i gjithë uji në lëkurën e ujit, ajo mori etje dhe edhe fëmija i saj mori etje. Ajo filloi ta shikonte atë (d.m.th. Ismailin) ​​duke u trazuar në agoni. Ajo e la atë, sepse nuk mund të duronte ta shikonte dhe zbuloi se mali el-Safa ishte mali më i afërt për të në atë tokë. Ajo qëndroi mbi të dhe filloi të shikonte me kujdes luginën, në mënyrë që të shihte dikë, por ajo nuk mund të shihte askënd. Pastaj ajo zbriti nga el-Safa dhe kur arriti në luginë, ajo mblodhi rrobën e saj dhe vrapoi në luginë si një person në ankth dhe telashe, derisa e kaloi luginën dhe arriti në el-Merva ku qëndroi dhe filloi të shikonte, duke pritur. për të parë dikë, por ajo nuk mund të shihte askënd. Ajo e përsëriti atë (duke vrapuar midis Safa dhe Merva) shtatë herë.

Ibn Abasi ka thënë:

“Pejgamberi ﷺ tha: “Kjo është (origjina) sa’i (ecja) e njerëzve ndërmjet tyre (d.m.th. al-Safa dhe el-Marva). Kur arriti në Merva (për herë të fundit) dëgjoi një zë dhe tha me vete: “Shh!” dhe dëgjoi me vëmendje. Ajo e dëgjoi sërish zërin dhe tha: “O, (kushdo që të jesh)! Më ke bërë të dëgjoj zërin tënd; ke diçka për të më ndihmuar?” Pastaj ajo pa një engjëll në vendin e Zemzemit, duke gërmuar tokën me thembër (ose krahun e tij), derisa u shfaq uji. Ajo filloi të bënte diçka si një legen rreth tij, duke përdorur dorën e saj në këtë mënyrë, dhe filloi të mbushte lëkurën e saj me ujë me duart e saj, dhe uji rridhte jashtë pasi ajo kishte hequr pak nga ajo.

Ibn Abasi ka thënë: “Pejgamberi ﷺ tha: “Allahu e mëshiroftë nënën e Ismailit! Sikur ajo ta linte Zemzemin (të rrjedhë pa u përpjekur ta kontrollojë) (apo të mos ishte hequr nga ai ujë) (për të mbushur lëkurën e saj me ujë), Zemzemi do të ishte një përrua që rrjedh në sipërfaqen e tokës.” Dhe ai tha: “Engjëlli i tha asaj: “Mos ki frikë se mos e lënë pas dore, sepse kjo është Shtëpia e Allahut që do të ndërtohet nga ky djalë dhe babai i tij, dhe Allahu nuk e neglizhon kurrë popullin e Tij.”

Ibn el-Xhevzi në librin e tij Muthir el-Azm el-Sakin (2/47) ka thënë: “Ky hadith shpjegon arsyen pse quhet Zemzem, sepse kur rrjedh uji, Haxheri u përpoq ta kontrollonte atë (zemmet-ha). Gjuhëtari Ibn Faris ka thënë: Zemzemi vjen nga fjalët zemamtu el-nakah (e kam frenuar devenë).

Duke qëndruar në Arafat

Transmetohet se Jezid ibn Shejban ka thënë: “Ne ishim duke qëndruar në Arafat në një vend larg mevkifit (ku qëndronte Profeti ﷺ). Ibn Mirba’ul-Ensari erdhi tek ne dhe tha: “Unë jam i dërguari i Allahut ﷺ, i cili ju thotë: “Qëndroni aty ku jeni (sepse ai është edhe vendi i qëndrimit në këmbë), sepse ju jeni duke qëndruar në zonën ku ka qëndruar babai juaj Ibrahim.” [6] Shumë nga veprimet e haxhit rrjedhin nga koha e Ibrahimit (paqja qoftë mbi të), por jobesimtarët futën disa bidate të cilat nuk ishin të përcaktuara. Kur u dërgua Pejgamberi ﷺ, ai i kundërshtoi ata dhe u shpjegoi se çfarë ishte caktuar për veprimet e haxhit. Allahu e di më së miri.

Islamqa.info

———————————————-

[1] Bejhakiu (5/145)

[2] Buhariu (1610)

[3] Zad el-Maad

[4] Buhariu (2/469-470, 1602) dhe Muslimi (2/991-992, 1262)

[5] Buhariu (6/396-397, 3364)

[6] Ebu Davudi dhe Tirmidhiu (883)

Pyetja:

Unë kam një fëmijë që është 11 muajsh dhe ndonjëherë i ndërroj rrobat para tij. A lejohet kjo? Sa vjeç duhet të jetë fëmija kur nuk lejohet të heq rrobat e mia para tij, apo të vesh rroba të shkurtra në shtëpi me burrin para tij?

***

Përgjigjja:

Falënderimi i takon Allahut.

Nëse fëmija e kupton se çfarë është avreti(pjesë private të cilat duhet të mbulohen publikisht), atëherë nuk i lejohet gruas që ta zbulojë avretin e saj para tij. Por nëse nuk kupton sepse është i vogël, atëherë lejohet. Nëse një fëmijë është katër ose pesë vjeç, ai mund ta kuptojë këtë çështje. Çështja është se nëse ai kupton dhe veprimet e tilla do t’i mbesin në mendje, atëherë nuk i lejohet një gruaje të zbulojë para tij avretin (pjesët e turpshme).

Pyetja:

Si janë edukuar fëmijët në kohën e Profetit ﷺ? Cilat ishin disa lojëra/aktivitete specifike për djemtë dhe vajzat? Me cilat punë i ka ndihmuar secili fëmijë prindërit e tij (dhe në cilën moshë kanë filluar të ndihmojnë)? A mbetën të gjitha vajzat në shtëpi? Nëse jo, çfarë pune bënin jashtë (si tregtia, etj.)? A mund të përshkruani një ditë të zakonshme në jetën e një fëmije?

***

Përgjigjja:

Falënderimi i takon Allahut.

Së pari:

Për fëmijët që ishin shtatë vjeç në kohën e Profetit ﷺ duket se dita e tyre do të fillonte me namazin e sabahut, sepse Pejgamberi ﷺ urdhëroji shokët e tij që të fillojnë t’i mësojnë fëmijët e tyre se si të falen kur të mbushin moshën shtatë vjeç.

Transmetohet nga Amr ibn Shuajb, nga babai i tij, se gjyshi i tij ka thënë: I Dërguari i Allahut ﷺ ka thënë: “Urdhëroni fëmijët tuaj të falen kur të mbërrijnë moshën shtatë vjeç dhe rrihni ata që ta bëjnë këtë kur të mbërrijnë moshën dhjetë vjeç. Dhe ndani ata në shtretërit e tyre” [1]

Sahabët (Allahu qoftë i kënaqur prej tij) ua mbushnin ditën fëmijëve të tyre me katër gjëra:

1. Ata do t’u mësonin besimin dhe Islamin, sipas asaj që mund të bënte secili prind.

Xhundub ibn Abdilah el-Bexhelij anhu thoshte:”Ishim me Pejgamberin ﷺ dhe ne ishim djelmosha të fortë. Nga ai mësuam imanin (besimin) para se ta mësojmë Kur’anin, pastaj mësuam Kur’anin dhe shtuam Imanin.” [2]

Ibnul Ethiri (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: “(Fjala e përkthyer këtu si të fortë) mund t’i referohet gjithashtu një djali që po i afrohet pubertetit.” [3]

Transmetohet nga Ibën Abasi (Allahu qoftë i kënaqur me të): “Kur vdiq i Dërguari i Allahut ﷺ, unë isha dhjetë vjeç dhe kisha lexuar el-Muhkam.” [4]

El-Muhkam i referohet sureve të el-Mufassal. Suret e el-Mufassal janë ato nga Kaf ose Huxhurat – sipas pikëpamjeve të ndryshme të dijetarëve – deri në surja Nas.

Berau ibn Azib tregon: “Të parët që erdhën te ne në Medine qenë Musab Ibn Umejri dhe Ibn Umm Maktumi, të cilët u mësonin njerëzve Kuranin. Pas tyre arritën Bilali, Saadi dhe Ammar Ibn Jasiri. Pastaj mbërriti Umer Ibn Hattabi bashkë me njëzet shokë të Pejgamberit ﷺ, ndërsa më vonë erdhi Pejgamberi ﷺ. Nuk i kam parë kurrë banorët e Medines të gëzohen për ndonjë gjë sa u gëzuan nga mbërritja e të Dërguarit të Allahut ﷺ, aq sa edhe skllavet thirrnin: “Erdhi i Dërguari i Allahut!” Para se ai të arrinte në Medine, unë kisha kënduar suren (nr. 87) që fillon: “Lavdëro Emrin e Zotit tënd, më të Lartit” bashkë me suret e tjera nga Mufassal” [5]

Në atë kohë, Beraiu ishte ende fëmijë, sepse ai konsiderohej shumë i ri për të marrë pjesë në betejën e Bedrit.

Kur një fëmijë mbushte moshën shtatë vjeç, prindërit e tij e shikonin për t’u siguruar që ai i bënte të pesë namazet ditore, siç përmendet në hadithin e cituar më sipër. Dhe ndoshta disa fëmijë falnin edhe lutjet vullnetare, sipas asaj që mund të bënte secili prej tyre.

Ibn Abasi (Allahu qoftë i kënaqur me të!) ka thënë: “Një natë bujta në shtëpinë e tezes sime, Mejmune bint Harithit, domethënë gruas së Pejgamberit ﷺ. Atë natë Pejgamberi u ngrit që të falej, e unë iu bashkëngjita nga ana e majtë. Ai më kapi dhe më vendosi në anën e djathtë.” [6]

Ndoshta disa prej tyre do të agjëronin, që të mësoheshin me të, që t’u ishte e lehtë kur të rriteshin.

Er-Rubejji bint Muav-vidh tregon: “Mëngjesin e ditës së Ashures (ditës së dhjetë të muajit Muharrem) Pejgamberi ﷺ çoi lajmëtar në fshatrat e ensarëve duke shpallur: “Kush ka ngrënë gjë deri në këtë kohë, të mos hajë më, por të agjërojë këtë ditë dhe kushdo që nuk ka ngrënë gjë, po kështu të vazhdojë të mos hajë dhe të agjërojë këtë ditë.” Më pas ajo shtoi: “Qysh atëherë ne kemi vazhduar ta agjërojmë rregullisht këtë ditë, po kështu i bënim edhe fëmijët ta agjëronin. U bënim atyre lodra leshi dhe, po të qanin për të ngrënë, u jepnim atyre këto lodra derisa të vinte koha e iftarit për të prishur agjërimin.” [7]

Ndoshta disa prej tyre kanë bërë edhe haxhin.

Saib Ibn Jezid tregon se, kur ai ka qenë shtatë vjeç, prindërit e tij e kanë marrë atë për haxh me të Dërguarin e Allahut. [8]

2. Fëmijët do t’i ndihmonin familjet e tyre me çdo gjë që ishin në gjendje të bënin nga detyrat dhe shërbimet e përditshme.

Enesi (Allahu qoftë i kënaqur prej tij) ka thënë: “Kur i Dërguari i Allahut ﷺ erdhi në Medine, ai nuk kishte asnjë rob. Ebu Talha më kapi për dore dhe më solli tek i Dërguari i Allahut ﷺ dhe i tha: “O i Dërguari i Allahut, Enesi është djalë i mirë, le të të shërbejë.” Unë i shërbeja atij gjatë udhëtimit dhe në shtëpi, dhe pasha Allahun ai kurrë nuk më tha për diçka që kisha bërë: “Pse e bëre kështu?” Apo për diçka që nuk e kisha bërë: “Pse nuk e bëre kështu?”” [9]

Mosha e tij kur filloi t’i shërbente Profetit ﷺ ishte dhjetë vjeç.

Transmetohet nga Enes ibn Maliku (Allahu qoftë i kënaqur me të) se ai ishte dhjetë vjeç kur i Dërguari i Allahut ﷺ erdhi në Medine. Ai tha: “Nëna ime dhe hallat e mija më nxitnin rregullisht që t’i shërbeja Pejgamberit ﷺ, dhe unë i shërbeva atij për dhjetë vjet. Profeti ﷺ vdiq kur unë isha njëzet vjeç.” [10]

3. Ata gjithashtu kishin pjesën e tyre të drejtë të lojës dhe argëtimit.

Transmetohet se Aishja (Allahu qoftë i kënaqur prej saj) ka thënë: “Unë luaja me kukulla në shtëpinë e të Dërguarit të Allahut ﷺ. Unë kisha miq që luanin me mua, por kur hynte i Dërguari i Allahut ﷺ fshiheshin prej tij, por i Dërguari i Allahut ﷺ i thërriste të luanin me mua.” [11]

Enesi ka thënë: I Dërguari i Allahut ﷺ ishte një nga njerëzit më të mirë në qëndrim. Një ditë më dërgoi për të bërë një detyrë për të dhe i thashë: “Pasha Allahun nuk do të shkoj.” Por në zemër kisha ndërmend të shkoja dhe të bëja atë që më kishte thënë Pejgamberi i Allahut ﷺ. Pastaj dola dhe kalova pranë disa djemve që po luanin në pazar. Pastaj i Dërguari i Allahut ﷺ më kapi nga pas në qafë. E shikova dhe ai po buzëqeshte. Ai ﷺ tha: “O Unejs, a shkove atje ku të thashë?” I thashë: “Po, po shkoj o i Dërguar i Allahut.””

Nuk kemi hasur në ndonjë hadith sahih që përshkruan në detaje se çfarë lloj lojërash luanin ata, por ajo që duket të jetë rasti është se ata vazhduan me lojërat që kishin njohur gjatë xhahilijetit, të cilat nuk ishin të ndaluara sipas mësimeve Islame dhe lojërat e forcës që ishin të njohura në atë kohë, të tilla si mundja me njëri-tjetrin, siç tregohet nga disa hadithe.

Së dyti:

Parimi themelor në lidhje me gratë e sahabëve është se ato qëndruan në shtëpitë e tyre, në përgjigje të fjalëve të Allahut të Lartësuar: “Qëndroni në shtëpitë tuaja e mos i zbuloni stolitë tuaja, ashtu siç zbuloheshin në kohën e padijes.” (Ahzab: 33)

Ata nuk dilnin përveçse për punët e nevojshme, ose për namaz nëse dikush prej tyre donte të merrte pjesë në të, por nuk grumbulloheshin me burra në rrugë dhe pazare.

Ibn Kethiri (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: “Fjalët “Qëndroni në shtëpitë tuaja” do të thotë: Rrini në shtëpitë tuaja dhe mos dilni pa nevojë.”

Prej nevojave që njihen në mësimet islame është falja e namazit në xhami, duke iu nënshtruar disa kushteve, siç ka thënë i Dërguari i Allahut ﷺ: “Mos i pengoni robëreshat e Allahut që të shkojnë në xhamitë e Allahut”. Sipas një hadithi: “dhe shtëpitë e tyre janë më të mira për to.” [12]

Duket se nga ajo që përmendet në hadithet e cituara më sipër për trajnimin e fëmijëve për t’u mësuar me praktikat islame që në moshë të vogël, sahabët (Allahu qoftë i kënaqur me ta) i përgatisnin vajzat e tyre për t’iu përmbajtur rregullave islame që në moshë të vogël, kështu që ata i mësuan ata të respektojnë etikën që do t’u fuste ndrojtjen dhe dëlirësinë, në bindje ndaj urdhrit të Allahut: “O ju, që besoni! Ruani veten dhe familjet tuaja nga zjarri, lënda djegëse e të cilit janë njerëzit dhe gurët. Atë e mbikëqyrin engjëj të fuqishëm e të ashpër, të cilët kurrë nuk i kundërshtojnë urdhrat e Allahut, por i zbatojnë menjëherë ato.” (Tahrim: 6)

Dhe Allahu e di më së miri.

islamqa.info

—————-

[1] Ebu Davudi (459). Gjithashtu transmetohet nga Ebu Davudi (494) dhe Tirmidhiu (407) nga Sabrah ibn Mabad. Tirmidhiu ka thënë: Hadithi i Sabrah ibn Mabad el-Xhuhani është hadith hasen.

[2] Ibn Maxheh (61); klasifikuar si sahih nga Albani në Sahih Sunen Ibn Maxheh (1/37-38)

[3] (En-Nihajeh fi Gharib el-Hadith 1/380)

[4] Buhariu (5035)

[5] Buhariu (3925)

[6] Buhariu (699)

[7] Buhariu (1960) dhe Muslimi (1136)

[8] Buhariu (1858)

[9] Buhariu (2768) dhe Muslimi (2309)

[10] Buhariu (5166)

[11] Buhariu (6130) dhe Muslimi (2440)

[12] Tefsir Ibn Kethiri (6/409)

Pyetja:

A mund të më tregoni për shtatë vendet e ndaluara në të cilat nuk lejohet falja?

***

Përgjigjja:

Falënderimi i takon Allahut.

Ndoshta e keni fjalën për hadithin që është transmetuar nga Ibën Omeri (Allahu qoftë i kënaqur me të), i cili thotë se i Dërguari i Allahut ﷺ e ndaloi faljen e namazit në shtatë vende: plehra, thertore, varreza, në mes të rrugës, banjat, vendet ku pushojnë devetë dhe në majë të Qabes. Por ky hadith është daif (i dobët). [1]

Tirmidhiu, pasi citoi këtë hadith, tha: Isnadi i hadithit të Ibn Umerit nuk është aq i fortë. [2]

Bazuar në këtë, nuk vlen të citohet ky hadith daif për të vërtetuar se nuk lejohet falja e namazit në këto vende. Por në rastin e disa prej këtyre vendeve, vërtetohet se nuk lejohet falja në to, në hadithe të tjera që janë sahih (të vërteta), siç është hadithi i transmetuar nga Ebu Seid el-Hudri (Allahu qoftë i kënaqur me të), i cili tha: I Dërguari i Allahut ﷺ ka thënë: “E tërë toka është xhami, me përjashtim të varrezave dhe banjove” [3]

Shejhul-Islam (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: Isnedi i tij është xhejid (i mirë). [4]

1. Deponitë e plehrave

Kjo ka të bëjë me vendet ku hidhen mbeturina dhe në këto vende mund të ketë gjëra të papastra (nexhase), prandaj nuk lejohet falja e namazit në to, për shkak të papastërtive që mund të përmbajnë.

Për më tepër, edhe duke supozuar se ato janë të pastra, ato janë vende të ndyra, kështu që muslimanit nuk i takon të qëndrojë para Allahut të Lartësuar në një vend të tillë.

2. Thertoret

Këto janë vende ku theren kafshët. Kjo për shkak se këto vende janë të ndotura me papastërti, si gjaku dhe papastërtia.

Por nëse ka një hapësirë të pastër (tahir) në thertore, vlen të falet atje.

3. Varrezat

Këto janë vende ku ka varre dhe në to nuk lejohet falja e namazit, që kjo të mos çojë në adhurimin e varreve apo të ngjasojë me ata që adhurojnë varre.

Përjashtim bëhet në rastin e namazit të xhenazes, i cili vlen të falet në varreza. Është vërtetuar se Profeti ﷺ fali namazin e xhenazes për një grua që pastronte xhaminë, pasi ajo ishte varrosur në varrin e saj. [5]

Shejhul Islam Ibn Tejmije (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:

“Këto xhami që janë ndërtuar mbi varret e profetëve, njerëzve të drejtë, mbretërve dhe të tjerëve duhet të hiqen duke u shembur ose ndryshe. Kjo është një çështje për të cilën unë nuk di të ketë dallime në mendime mes dijetarëve të mirënjohur, dhe është mekruh të falesh në xhami të tilla, pa dallim mendimesh dijetare për të cilat jam i vetëdijshëm. Sipas mendimit tonë, nuk është e vlefshme (të falesh në xhami të tilla), që është gjithashtu pikëpamje e favorizuar e medhhebit, për shkak të ndalimit dhe mallkimit që janë transmetuar në lidhje me këtë, dhe për shkak të haditheve të tjera.” [6]

4. Mesi i rrugës

Kjo i referohet një rruge që përdoret nga njerëzit; sa i përket rrugës së pashfrytëzuar, ose anës së rrugës ku njerëzit nuk ecin e nuk udhëtojnë, nuk është e ndaluar falja e namazit atje.

Arsyeja e ndalimit të faljes së namazit në mes të rrugës është se e ngushton rrugën dhe i pengon njerëzit të kalojnë dhe është shpërqendrim për vetë adhuruesin, pasi ai do të shpërqendrohet aq shumë sa nuk do të jetë në gjendje të falet siç duhet. .

Falja e namazit në mes të rrugës është mekruh (e papëlqyeshme) dhe mund të jetë haram (e ndaluar), nëse i dëmton njerëzit duke i penguar ata të kalojnë ose ai që e bën këtë e ekspozon veten ndaj dëmtimit si pasojë e aksidenteve dhe të ngjashme.

Një përjashtim nga kjo bëhet në rastet e nevojës ose domosdoshmërisë, si namazi i xhumasë ose namazi i bajramit në rrugë nëse xhamia është plot. Kjo është diçka që muslimanët e bëjnë shpesh.

5. Banjo

Kjo i referohet vendeve ku njerëzit lahen, siç dihet.

Ndalimi i faljes së namazit në banjë është vërtetuar në hadithin e Ebu Sa’idit që u citua më lart, i cili tregon se namazet e falura në banjë janë të pavlefshme.

Arsyeja e ndalimit të faljes së namazit në banjë është se ato janë vende që frekuentohen nga shejtanët dhe ku zbulohen “auretet”.

Kuptimi i dukshëm i hadithit tregon se ndalimi zbatohet për çdo hapësirë që hyn nën titullin e banjos, kështu që nuk ka dallim në mes të vendit ku njeriu lahet ose vendit ku ai heq rrobat e tij.

Nëse është e ndaluar falja e namazit në banjë, atëherë është më e përshtatshme që të ndalohet falja e namazit në tualete (që janë vende ku njerëzit lehtësohen). Arsyeja e vetme pse nuk ka një ndalesë specifike për faljen e namazit në tualete është fakti se çdo person racional që dëgjon se Profeti ﷺ e ka ndaluar faljen në banjo, do ta kuptojë se kjo ndalesë vlen edhe më shumë për faljen. në tualete.

Prandaj Shejhul-Islam Ibn Tejmije (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:

Nuk ka asnjë tekst specifik në lidhje me tualetet (që nënkupton ndalimin e faljes në vende të tilla), sepse çështja ishte shumë e qartë për muslimanët për të kërkuar ndonjë provë. [7]

6. Shtalla e deveve

Kjo i referohet vendeve në të cilat devetë strehohen (hambarët) dhe gjithashtu vendet ku mblidhen pasi kanë pirë ujë.

Arsyeja e këtij ndalimi është se shtallat e deveve janë vende ku banojnë shejtanët dhe nëse devetë janë aty, ato do ta shpërqendrojnë adhuruesin dhe do ta pengojnë atë të fokusohet siç duhet, sepse ai do të brengoset se mos e shqetësojnë atë.

7. Në krye të Qabes

Dijetarët që e konsiderojnë atë si të pa lejuar thonë se kjo është për shkak se, në këtë rast, adhuruesi nuk do të jetë i kthyer në drejtim të kibles; përkundrazi ai do të jetë vetëm përballë një pjese të saj, sepse një pjesë e Qabes do të jetë pas shpinës së tij.

Dijetarë të tjerë janë të mendimit se është e vlefshme falja e namazit në majë të Qabes, sepse është vërtetuar se Profeti ﷺ është falur brenda saj në vitin e pushtimit (të Mekës), dhe falja mbi të është kështu. Në fakt, falja e namazit në majë të Qabes nuk është e lehtë në ditët e sotme.

Një vend tjetër në të cilin gjithashtu nuk lejohet falja është:

8. Tokë që është sekuestruar me dhunë

Nëse dikush ka rrëmbyer tokën me dhunë, sipas konsensusit të dijetarëve, atij i ndalohet të falet atje.

Neveviu (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: Falja e namazit në një tokë që është kapur me dhunë është e ndaluar sipas konsensusit të dijetarëve. [8]

Dhe Allahu e di më së miri.

islamqa.info

—————-

[1] Tirmidhiu (346) dhe Ibn Maxhe (746)

[2] Është klasifikuar gjithashtu si daif nga Ebu Hatim er-Razi, siç thotë në el-Ilal nga djali i tij (1/148); nga Ibn Xheuzi në el-‘Ilal el-Mutanahiyah (1/399); el-Busiri në Misbah ez-Zuxhaxhe (1/95); el-Hafiz në et-Talkhees (1/531-532); dhe Albani në el-Irwa’ (1/318).

[3] Ebu Davudi (492), Tirmidhiu (317) dhe Ibn Maxhe (745)

[4] Iktida’ es-Sirat el-Mustaqim (fq. 332); klasifikuar si sahih nga Albani në el-Irwa’ (1/320).

[5] Buhariu (460) dhe Muslimi (956)

[6] Iktida’ es-Sirat, (fq. 330)

[7] Mexhmu’el-Fetaua (25/240)

[8] el-Mexhmu’ (3/169)